Είναι Μαραθώνιος η κοινωνική ασφάλιση. Για κάθε εργαζόμενο και εργαζόμενη, ατομικά και συνολικά. Και, όπως στον Μαραθώνιο, έτσι και στο Ασφαλιστικό, κάποιοι τερματίζουν καταγράφοντας την καλύτερη δυνατή επίδοση, κάποιοι φτάνουν στο τέρμα περπατώντας, κάποιοι εγκαταλείπουν.

Για να μην εγκαταλείψεις, σε όλη τη διάρκεια της μαραθώνιας διαδρομής χρειάζεται να υπολογίζεις και να κατανέμεις σωστά τις δυνάμεις σου. Διότι ο ρυθμός που τρέχεις τα πρώτα χιλιόμετρα προεξοφλεί πώς θα τρέξεις και τα τελευταία. Το βέλτιστο αποτέλεσμα προϋποθέτει εξίσου καλή φυσική κατάσταση και συνετή διαχείριση και κατανομή δυνάμεων στο σύνολο των 42.195 μέτρων.

Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στο Ασφαλιστικό. Και εδώ ο δρόμος είναι μακρύς για τους τυχερούς, και εδώ η συνετή διαχείριση και η σωστή κατανομή των εισοδημάτων είναι προϋπόθεση προκειμένου ο ασφαλισμένος να διανύσει αποδοτικά και τα τελευταία χιλιόμετρα της ζωής του. Και εδώ οι δυνάμεις (τα εισοδήματα) των αρχικών χιλιομέτρων του εργασιακού βίου θα πρέπει να κατανεμηθούν σωστά, ώστε να διατηρήσεις δυνάμεις (ικανοποιητικά εισοδήματα) έως τα τελευταία χιλιόμετρα, στον καιρό της σύνταξης.

Με αφορμή, λοιπόν, τον 40ό Μαραθώνιο της Αθήνας, απευθύνομαι στους νέους και τις νέες που βρίσκονται στην εκκίνηση ή στα πρώτα χρόνια του εργασιακού τους Μαραθωνίου.

Εσύ, λοιπόν, που ξεκινάς σήμερα να εργάζεσαι και επιλέγεις να μην καταβάλλεις εισφορές (αδήλωτη εργασία), πιστεύοντας ότι κερδίζεις, αφού περνάς καλύτερα –τρέχεις γρηγορότερα– στα πρώτα χιλιόμετρα του εργασιακού βίου, κάνεις λάθος. Υποθηκεύεις τις δυνάμεις που θα χρειαστείς πλησιάζοντας στον τερματισμό. Και είναι πολύ πιθανόν να τερματίσεις περπατώντας, δηλαδή με αισθητά  λιγότερο χρόνο ασφάλισης και χαμηλότερη σύνταξη από όση αξίζεις.

Κι εσύ, ελεύθερε επαγγελματία με ικανοποιητικό εισόδημα, που επιλέγεις να καταβάλλεις εισφορές στην κατώτερη δυνατή κλίμακα –όπως οι περισσότεροι, άλλωστε!–, τρέχεις πολύ γρήγορα τα πρώτα χιλιόμετρα και θα ξεμείνεις από δυνάμεις. Γιατί καταβάλλοντας εισφορές ακόμη λιγότερες και από ανειδίκευτου εργάτη, θα καταλήξεις στο τέλος με σύνταξη χαμηλότερη του ανειδίκευτου εργάτη. Θα τερματίσεις περπατώντας και ασθμαίνοντας, ενώ άλλα έδειχναν τα πρώτα χιλιόμετρα της ζωής σου.

Και αν αναρωτιέσαι, εργαζόμενε αναγνώστη, τι σχέση έχουν οι εισφορές που καταβάλλεις με τη σύνταξή σου, σε διαβεβαιώνω ότι το συνταξιοδοτικό μας σύστημα σε ό,τι αφορά τις εισφορές είναι καθαρά ανταποδοτικό. Μοναδική εξαίρεση οι δικαστικοί λειτουργοί, για τους οποίους το σύστημα ενδεχομένως να γίνει άνισα, άδικα και ανορθολογικά υπερανταποδοτικό. Για όλους εμάς, όμως, τους κοινούς θνητούς, όσο περισσότερες εισφορές καταβάλλεις και όσο περισσότερα χρόνια ασφαλίζεσαι, τόσο υψηλότερη σύνταξη αποκομίζεις. Διότι πέραν της εθνικής σύνταξης, που αποτελεί ίδιο για όλους σταθερό τμήμα της σύνταξης, (~414€), οι υπόλοιπες συνιστώσες της σύνταξης είναι ευθέως ανάλογες του συνόλου των εισφορών που κατέβαλε κάθε ασφαλισμένος στο σύνολο του εργασιακού του Μαραθωνίου. Με άλλα λόγια, η σύνταξή μας είναι οι εισφορές που καταβάλλουμε και χτίζεται σταδιακά από την πρώτη μέρα στη δουλειά.

Εδώ, όμως, υπάρχει ένα πρόβλημα: στην πατρίδα μας οι θεσμοί της κοινωνικής ασφάλισης είναι απαξιωμένοι, η κοινωνία μας δεν διακρίνεται για τον αριθμητικό εγγραμματισμό και στη συνείδηση των νέων ανθρώπων η συνταξιοδότηση είναι πολύ μακρινή και μάλλον αμφίβολη προοπτική.

Οπότε, πώς θα διδάξουμε στους νέους που ξεκινούν να εργάζονται πώς θα εμπεδώσουμε στη συλλογική συνείδηση την τεχνική του ασφαλιστικού Μαραθωνίου; Η απάντηση στο ερώτημα είναι με το βίωμα και την εμπειρία της ένταξης στο ΤΕΚΑ!

Το ΤΕΚΑ (Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης), υπενθυμίζω, είναι το νέο δημόσιο ασφαλιστικό Ταμείο που θα χορηγεί επικουρική σύνταξη. Είναι καρπός μιας «αθόρυβης» –ο χαρακτηρισμός ανήκει στον υπουργό Επικρατείας Ακη Σκέρτσο– μεταρρύθμισης, που σήμερα είναι ζωντανή, λειτουργική, με μοντέρνα εργαλεία που ιχνογραφούν μια ευοίωνη πρόσληψη του ασφαλιστικού συστήματος: διαφανή, καθαρή, σύγχρονη, αντι-γραφειοκρατική, άμεση, πιο δίκαιη για τις νέες γενιές, πιο λειτουργική, πιο τίμια.

Στο ΤΕΚΑ ασφαλίζονται για την επικουρική τους σύνταξη οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας από τον Ιανουάριο 2022 και προαιρετικά οι ήδη εργαζόμενοι γεννημένοι μετά την 1/1/1987. Αποκτούν αμέσως έναν ατομικό λογαριασμό στο ΤΕΚΑ και την «ιδιοκτησία», τον έλεγχο των εισφορών τους. Στον λογαριασμό σωρεύονται οι εισφορές επικουρικής που καταβάλλει ο ασφαλισμένος κάθε μήνα του ασφαλιστικού του βίου. Χρήματα αληθινά! Που τοκίζονται, επενδύονται, αυξάνονται, ορατά κάθε στιγμή, κάθε μέρα, 24/7.

Ο ασφαλισμένος, με τους κωδικούς taxis και μέσω του κινητού του μπορεί να δει τον ατομικό του λογαριασμό, να μάθει πόσα χρήματα έχει, πόσα πίστωσε ο εργοδότης, πού και πώς επενδύθηκαν τα χρήματά του, τι απόδοση είχε η επένδυση, πόσα επιπλέον κέρδισε, πόσα θα μαζευτούν αν συνεχίσει να αποταμιεύει με τον ίδιο ρυθμό, σε τι επίπεδο μελλοντικής επικουρικής σύνταξης αντιστοιχούν κ.λπ.

Και όταν, δεκαετίες μετά, ο ασφαλισμένος φτάσει στη συνταξιοδότηση, ο λογαριασμός ανοίγει και απονέμεται στον ασφαλισμένο δημόσια επικουρική σύνταξη ανάλογη του ποσού που συγκέντρωσε όλα αυτά τα χρόνια.

Σήμερα, λίγοι ασφαλισμένοι –νεότατοι κυρίως– και εργοδότες γνωρίζουν το ΤΕΚΑ. Σε δέκα χρόνια, όμως, θα εκπαιδεύει τη νέα γενιά πώς να τρέχει στον ασφαλιστικό Μαραθώνιο…

Με την άδεια σας, ας δούμε μαζί μερικά στιγμιότυπα του μέλλοντός μας.

Στιγμιότυπο 1: Δυο φίλοι, καλοπληρωμένοι 35άρηδες, πίνουν καφέ και ελέγχουν στο κινητό τους τηλέφωνο τους ατομικούς λογαριασμούς που διατηρούν στο ΤΕΚΑ.

Ο Μ, μισθωτός των 3.000 ευρώ, καταβάλλει 180 (6% επί των μικτών αποδοχών) ως μηνιαίες εισφορές στον λογαριασμό του στο ΤΕΚΑ. Εργάζεται ήδη 10 χρόνια και στον λογαριασμό του βλέπει σωρευμένα 25.000. Ο ΕΕ, ελεύθερος επαγγελματίας στη χαμηλότερη κλίμακα, καταβάλει μηνιαίως 40 ευρώ και στο ίδιο διάστημα έχουν συγκεντρωθεί 5.000 στον λογαριασμό του. Ξέρει ότι αν συνεχίσει έτσι, θα λάβει τα 2/9 της επικουρικής σύνταξης του Μ. Είναι μια απλή αλήθεια, εκεί, μπροστά τους, στην οθόνη του κινητού. Θορυβημένος ο ΕΕ, αναρωτιέται τι συμβαίνει με την κύρια σύνταξη και ανακαλύπτει ότι και η κύρια ανταποδοτική σύνταξη που θα λάβει θα είναι ένα μικρό κλάσμα της σύνταξης του Μ.

Με άλλα λόγια, ο ΕΕ συνειδητοποιεί ότι υποθηκεύει το βιοτικό επίπεδο στο β’ ημίχρονο της ζωής του.

Στιγμιότυπο 2: Δυο φίλοι, 35 ετών, με μηνιαίο μισθό 3.000 ευρώ, τσεκάρουν τους ατομικούς λογαριασμούς τους στο ΤΕΚΑ. Ο ένας είναι ο Μ του προηγούμενου παραδείγματος και έχει στον λογαριασμό του 25.000. Η δεύτερη (Δ) είναι μισθωτή μεν, αλλά δικηγόρος. Και εδώ συμβαίνει κάτι αξιομνημόνευτο. Ενώ γενικά οι μισθωτοί καταβάλλουν ως εισφορές επικουρικής το 6% του μισθού τους, οι μισθωτοί δικηγόροι και οι μισθωτοί μηχανικοί καταβάλλουν 40-60 ευρώ μηνιαίως, ανάλογα με την κλίμακα επικουρικής που οι ίδιοι επιλέγουν. Ετσι, ενώ ο Μ και η Δ είναι μισθωτοί με τις ίδιες απολαβές, ο Μ καταβάλλει εισφορές επικουρικής 180 ευρώ μηνιαία, ενώ η Δ μόλις 40. Αντίστοιχα είναι και τα ποσά που σωρεύονται στους ατομικούς λογαριασμούς τους στο ΤΕΚΑ. Και δεν φτάνει αυτό. Στη συνέχεια, μελετώντας τα εκκαθαριστικά της μισθοδοσίας τους, διαπιστώνουν ότι:

• Η Δ πληρώνει 140 ευρώ λιγότερα για επικουρική ασφάλιση (η Δ 40, ο Μ 180), άρα στον συνταξιοδοτικό της λογαριασμό  στο ΤΕΚΑ, πιστώνονται κάθε μήνα 140 ευρώ λιγότερα από τον Μ.
• Αλλά διαπιστώνει ότι στο εκκαθαριστικό της μισθοδοσίας της εισπράττει κάθε μήνα όχι 140, αλλά μόλις 45 ευρώ περισσότερα από τον Μ.

Αυτό συμβαίνει διότι από τα 140 ευρώ που δεν κατευθύνονται στον λογαριασμό της Δ στο ΤΕΚΑ, μόνο τα 70 γλιτώνει η Δ. Τα υπόλοιπα 70 είναι εισφορές που γλιτώνει ο εργοδότης της. Και τα 70 που γλυτώνει εκείνη φορολογούνται και τελικά στην τσέπη της απομένουν μόνο τα 45 ευρώ.

Οπως καταλαβαίνετε, κάποιοι συνδικαλιστές νομίζουν ότι εξασφάλισαν ένα ευνοϊκό deal για τα μέλη τους που εργάζονται ως μισθωτοί: λιγότερες εισφορές, περισσότερα χρήματα στην τσέπη (+45 ευρώ σήμερα στον τραπεζικό λογαριασμό και -140 στον συνταξιοδοτικό λογαριασμό). Αυτή η συμφωνία, ωστόσο, όχι μόνο είναι εντελώς αντίθετη στη συνετή διαχείριση του ασφαλιστικού Μαραθωνίου, αφού ξοδεύει πολλές δυνάμεις στην αρχή εις βάρος των τελευταίων χιλιομέτρων, αλλά και ευρύτερα, είναι μια δυσμενής συμφωνία για τον ασφαλισμένο μισθωτό, αφού χάνει 95 ευρώ. Ο μόνος καθαρά ωφελημένος αποδεικνύεται ο… εργοδότης της Δ, που καταβάλλει 70 ευρώ λιγότερες εργοδοτικές εισφορές κάθε μήνα!

Γι’ αυτό θα τολμήσω μια πρόβλεψη, ένα στοίχημα: Μετά από 10 χρόνια λειτουργίας του ΤΕΚΑ, όλοι και όλες θα έχουν συνειδητοποιήσει το συμφέρον των ασφαλισμένων. Και οι συντεχνιακές εξαιρέσεις θα διορθωθούν με αίτημα των ίδιων των συνδικαλιστικών οργάνων!

Στιγμιότυπο 3: Δυο φίλοι, ετών 35, συμμαθητές και γείτονες, έχουν ίδια εισοδήματα. Ιδια σπίτια, ίδια αυτοκίνητα, παρόμοιες ανέσεις. Ο Μ, με μηνιαίο μισθό 3.000 ευρώ, υφίσταται όλες τις νόμιμες κρατήσεις και έχει, μετά από φόρους, ετήσιο εισόδημα περίπου 28.000 ευρώ. Ο Φ έχει κι εκείνος ετήσιο εισόδημα 28.000 ευρώ. Λαμβάνει ονομαστικό μισθό 780 ευρώ μεικτά για έξι μήνες και εισπράττει το υπόλοιπο ποσόν «μαύρα» + κάποιους μήνες με επίδομα ανεργίας και, φυσικά, εισφοροδιαφεύγει. Ιδια εισοδήματα, σπίτια, αυτοκίνητα, ανέσεις, αγοραστική δύναμη… Αλλά τους χωρίζει χάος, αν δούμε τον ατομικό τους λογαριασμό στο ΤΕΚΑ. 25.000 ευρώ ο Μ, 3.000 ο Φ. Ανάλογη είναι και η διαφορά τους στην προσδοκώμενη ανταποδοτική σύνταξη. Οπως και στο στιγμιότυπο 1, ο εργαζόμενος Φ, χάρις στο ΤΕΚΑ, έχει μπροστά του, στο κινητό του, όλα τα δεδομένα για να καταλάβει ότι πρέπει να αλλάξει τακτική. Αλλιώς, στο μέλλον θα χρειαστεί να αλλάξει σπίτι, γειτονιά και βιοτικό επίπεδο.

Μπορούν να ειπωθούν πολλές ιστορίες για εργαζόμενους που έχουν το ίδιο επίπεδο ζωής αλλά πολύ διαφορετικό ασφαλιστικό λογαριασμό και, κατά συνέπεια, πολύ διαφορετική προοπτική σύνταξης ή επίπεδο συνταξιοδοτικού βίου. Αλλά θα είναι σενάρια και ιστορίες. Ενώ το ΤΕΚΑ θα καταστήσει ορατό και πραγματικό το μέλλον στα μάτια των εργαζομένων. Με απλό τρόπο θα διαπιστώνουν τις βασικές αρχές λειτουργίας του Ασφαλιστικού: ότι οι εισφορές είναι χρήματά τους, ουσιαστικά η συνταξιοδοτική τους αποταμίευση, ότι έχουν οι ίδιοι την ευθύνη της σύνταξής τους και ότι, τελικά, με τα εισοδήματα που παράγουμε όταν είμαστε νέοι, υγιείς και ανταγωνιστικοί πρέπει να φροντίσουμε για το β’ ημίχρονο της ζωής μας. Γιατί όσο αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, τόσο περισσότερα χρόνια θα ζούμε στη σύνταξη. Γι’ αυτό χρειάζεται να αποταμιεύουμε περισσότερα, πιο έξυπνα, πιο αποδοτικά.

Η λειτουργία του ΤΕΚΑ θα συμβάλει ευρύτερα στον οικονομικό εγγραματισμό της ελληνικής κοινωνίας με τρόπο βιωματικό και γι’ αυτό αποτελεσματικό. Θα εισάγει μέσα σε κάθε νοικοκυριό την έννοια της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, της επένδυσης, της προστασίας των αποταμιεύσεων από τον πληθωρισμό, και ακόμα πιο «τεχνικές» έννοιες, όπως είναι η διασπορά του κινδύνου, η σημασία του χρονικού ορίζοντα, η δύναμη του μακροχρόνιου «ανατοκισμού», η λειτουργία των προμηθειών και των εξόδων διαχείρισης, η αξία των οικονομιών κλίμακας, η οικονομική σημασία της καλής διακυβέρνησης, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της επαρκούς εποπτείας.

Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση του 2021, η οποία εισήγαγε μια συνιστώσα κεφαλαιοποιητικής ασφάλισης στο δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα –με φορέα υλοποίησης το ΤΕΚΑ–, ήταν μια σπουδαία στιγμή στην ασφαλιστική ιστορία του τόπου μας. Ηταν η πρώτη φορά που η ελληνική Πολιτεία νομοθέτησε και υλοποίησε ασφαλιστική πολιτική, όχι για να λύσει τρέχοντα και πιεστικά προβλήματα του ασφαλιστικού, αλλά για τις μελλοντικές γενιές, με γνώμονα τις θετικές συνέπειες στην εθνική οικονομία, τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού και την επάρκεια των συντάξεων (υψηλότερες επικουρικές συντάξεις) μερικές δεκαετίες αργότερα.

Ωστόσο, εδώ, με αφορμή τον 40ό  Μαραθώνιο της Αθήνας, θα περιοριστώ στον ρόλο του ΤΕΚΑ ως ένα βιωματικό εργαστήρι χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης. Για να μην ξεχνάμε ότι  το Ασφαλιστικό ήταν μια από τις κύριες αιτίες της χρεοκοπίας της χώρας μας. Η αδυναμία μας ως κοινωνία να κατανοήσουμε τις στρεβλώσεις του ασφαλιστικού μας συστήματος και τα αίτια της κρίσης ήταν ο λόγος που στην Ελλάδα η κρίση διήρκεσε διπλάσιο χρόνο από την Πορτογαλία, ενώ και σήμερα το ασφαλιστικό σύστημα είναι ο λόγος που η Γαλλία φλέγεται κατά καιρούς τα τελευταία χρόνια.

Εχει μεγάλη σημασία, λοιπόν, να γνωρίζουν οι πολίτες τους βασικούς μηχανισμούς του ασφαλιστικού μας συστήματος. Η ποιότητα της δημοκρατίας και η βιωσιμότητα της ευημερίας μας εξαρτώνται από τη δυνατότητα εξασφάλισης συναίνεσης στην υιοθέτηση βραχυπρόθεσμα δύσκολων, αλλά μακροπρόθεσμα ευεργετικών πολιτικών. Ο,τι ακριβώς δεν συνέβη με τη μεταρρύθμιση Γιαννίτση. Οι πολίτες πρέπει να είναι σε θέση να βλέπουν και να κατανοούν και τα 42 χιλιόμετρα του Μαραθωνίου, όχι μόνο της δικής τους διαδρομής, αλλά και της χώρας και των επόμενων γενεών.

Η συναίνεση θεμελιώνεται στην κατανόηση και χτίζεται με εκπαίδευση και εμπιστοσύνη.

Το ΤΕΚΑ θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στα δύο.

Σημείωση: Στο ΤΕΚΑ τρέξαμε προχθές στον 40ό Μαραθώνιο της Αθήνας για την υγεία μας και την υγεία του ασφαλιστικού μας συστήματος. Γιατί κάθε μέρα, από την πρώτη μέρα της δημιουργίας του, «τρέχουμε» με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων μας.

Για να ανανεώσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών στο ασφαλιστικό σύστημα, γιατί πιστεύουμε ακράδαντα ότι  Δημόσιο και ποιότητα δεν είναι έννοιες ασυμβίβαστες!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News