Σε πρόσφατο άρθρο στον Guardian, η δημοσιογράφος Λίντα Γκίντες, αφού έχει πάρει τον πρωινό της καφέ, συνδέει το αυτί της με μια συσκευή που θα στείλει ένα ηλεκτρικό μήνυμα στον εγκέφαλο. Εάν οι μαρτυρίες, λέει, είναι αληθινές, αυτά τα μηνύματα ενδεχομένως θα τη βοηθήσουν να μειώσει το στρες, τη φλεγμονή, τα προβλήματα πέψης και ίσως βοηθήσουν στον ύπνο της και στη συγκέντρωσή της, χρησιμοποιώντας αυτό τον «ηλεκτρικό σιδηρόδρομο» που ονομάζεται πνευμονογαστρικό νεύρο.

Τι είναι το πνευμονογαστρικό νεύρο;

Είναι κλάδος του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος, το οποίο λειτουργεί χωρίς τη συνειδητή επέμβαση του ατόμου, ελέγχει τις λειτουργίες των εσωτερικών οργάνων (καρδιά, πνεύμονες, στομάχι κ.τ.λ.) και ρυθμίζει τις αντιδράσεις του σώματος σε διάφορες καταστάσεις όπως το στρες, η άσκηση, ο ύπνος.

Το ΑΝΣ χωρίζεται σε δύο κύρια τμήματα: το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (μαστίγιο της καρδιάς), και το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα (χαλινάρι της καρδιάς), τα οποία έχουν αντίθετες λειτουργίες.

Το πνευμονογαστρικό είναι κλάδος του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος (που χαλαρώνει μεταξύ άλλων το σώμα ύστερα από περιόδους στρες ή κινδύνου) και παίζει κρίσιμο ρόλο στον έλεγχο ακούσιων διεργασιών όπως η αναπνοή, ο καρδιακός ρυθμός, η πέψη και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Γιατί ονομάζεται και περιπλανώμενο – vagus;

Στα λατινικά σημαίνει περιπλάνηση, λόγω του ότι είναι το μακρύτερο νεύρο στον άνθρωπο, το οποίο «περιπλανάται» σε μια πολύπλοκη διαδρομή που ξεκινάει από τον εγκέφαλο, περνάει από μια μακριά σειρά οργάνων, όπως η γλώσσα, ο πνεύμονας, η καρδιά, και καταλήγει στο στομάχι.

Πότε ανακαλύφθηκε πρώτη φορά ότι το πνευμονογαστρικό μπορεί να ελέγξει τη φλεγμονή;

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Kέβιν Τρέισι, καθηγητής Μοριακής Βιολογίας και Νευροχειρουργικής στο Ινστιτούτο Ιατρικής Ερευνας Feinstein στο Manhasset της Νέας Υόρκης, και οι συνεργάτες του, έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: τα νεύρα μπορούν να επηρεάσουν και να σταματήσουν τη φλεγμονή.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή η ιατρική γνώριζε ότι δεν συνδέονται το νευρικό σύστημα με το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα πειράματα όμως του Τρέισι έδειξαν ότι το νεύρο που συνδέει το νευρικό με το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το πνευμονογαστρικό. Διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλος επικοινωνεί με τον σπλήνα, ένα όργανο που παίζει κρίσιμο ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα, στέλνοντας ηλεκτρικά σήματα στο πνευμονογαστρικό νεύρο.

Αυτά τα σήματα πυροδοτούν την απελευθέρωση μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται ακετυλοχολίνη, η οποία δίνει εντολή στα κύτταρα του ανοσοποιητικού να απενεργοποιήσουν τη φλεγμονή.

Πότε χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά η ηλεκτρική διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου;

Από τα τέλη του 19ου αιώνα ο νευρολόγος Τζέιμς Λ. Κόνινγκ τη χρησιμοποίησε πρώτη φορά για τον έλεγχο των επιληπτικών κρίσεων.

Μπορεί η ηλεκτρική διέγερση του πνευμονογαστρικού να έχει αντιφλεγμονώδες αποτέλεσμα;

Η ηλεκτρική διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου με εμφυτευμένη συσκευή στα πειράματα του Tρέισι πέτυχε το ίδιο αντιφλεγμονώδες αποτέλεσμα. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε σε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου ως πιθανή θεραπεία για διάφορες ιατρικές καταστάσεις, όπως η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η αρθρίτιδα και η κόπωση που σχετίζεται με την Covid.

Οι χειρουργικά εμφυτευμένοι διεγέρτες διερευνώνται ως εναλλακτική λύση στα αντικαταθλιπτικά σε ασθενείς με κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία. Αυτές οι συσκευές είναι επίσης μια εγκεκριμένη θεραπεία για την επιληψία, αν και φαίνεται ότι λειτουργούν μόνο σε ορισμένους ασθενείς και μπορεί να έχουν και ορισμένες αρκετά σοβαρές παρενέργειες.

Υπάρχουν άλλοι μη χειρουργικοί τρόποι διέγερσης του πνευμονογαστρικού;

Διάφορες συσκευές που ονομάζονται διεγέρτες του πνευμονογαστρικού νεύρου διερευνώνται για το εάν μπορεί να είναι αποτελεσματικοί, όπως διερευνώνται και η δράση τεχνικών αναπνοής, ο διαλογισμός, η βύθιση σε κρύο νερό, χωρίς όμως να έχουν προκύψει ακόμη επαρκή δεδομένα, καθιστώντας έτσι δύσπιστους τους ερευνητές.

Μπορεί ο βελονισμός να είναι μια αξιόπιστη ιατρικά λύση για τη διέγερση του παρασυμπαθητικού;

Ο Λούις Ουλόα, καθηγητής Αναισθησιολογίας στο Duke University, σε επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2021 στο Nature (από τα κορυφαία ακαδημαϊκά περιοδικά στον κόσμο) απέδειξε ότι ο ηλεκτροβελονισμός στο ισχιακό νεύρο σε ποντίκια πέτυχε την  ενεργοποίηση του πνευμονογαστρικού νεύρου και τον έλεγχο της συστηματικής φλεγμονής (μέσω της ενεργοποίησης κατεχολαμινών και νοραδρεναλίνης), σε ποντίκια που βρίσκονταν σε συνθήκη σήψης. Η σήψη είναι η κατάσταση γενικευμένης φλεγμονώδους αντίδρασης του ανθρώπινου οργανισμού σε λοιμώδη παράγοντα, έχει συχνή κατάληξη τον θάνατο, και είναι η πιο συχνή αιτία εισαγωγής ασθενών στις μονάδες εντατικής θεραπείας.

Εάν ο ηλεκτροβελονισμός στα ποντίκια είχε τη δυνατότητα να σταματήσει τη φλεγμονή μέσω της ενεργοποίησης του πνευμονογαστρικού, θα είχε ενδεχομένως  ιδιαίτερο κλινικό ενδιαφέρον να βλέπαμε στο μέλλον εάν θα είχε το ίδιο κλινικό αποτέλεσμα και στους ανθρώπους. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να εφαρμοστεί ο ηλεκτροβελονισμός τοπικά ως αντιφλεγμονώδης θεραπεία για παράδειγμα σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα ή σε ασθενείς με χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, χωρίς να κατασταλεί όλο το ανοσοποιητικό σύστημα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο λοίμωξης, και χωρίς παρενέργειες σε άλλα σημεία του σώματος.

---

Η Μαρία Μπελιβάνη είναι ιατρός-βελονίστρια, επιστημονική συνεργάτις στην Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΧΕΠΑ).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News