Στις 24 Οκτωβρίου 1963, έφτασε στην Αθήνα η χαρμόσυνη είδηση της απονομής του Νομπέλ Λογοτεχνίας στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη.

Εξήντα χρόνια μετά, την ίδια μέρα, 24 Οκτωβρίου 2023 το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε την έκθεση «Γιώργος Σεφέρης. 60 χρόνια από το βραβείο Νομπέλ ». Η έκθεση πραγματοποιείται στην Πινακοθήκη Γκίκα (Κριεζώτου 3) και θα διαρκέσει έως τις 24 Φεβρουαρίου 2024.

Την εγκαινίασε ο Πρέσβης της Σουηδίας στην Ελλάδα, A.E. Johan Borgstam.

Η έκθεση με κεντρικό έκθεμα το μετάλλιο και το δίπλωμα του βραβείου Νομπέλ , το οποίο ανήκει στη συλλογή της Πινακοθήκης Γκίκα και δωρήθηκε από την Μαρώ Σεφέρη, στοχεύει να ζωντανέψει την ατμόσφαιρα της ημέρας της ιστορικής ανακοίνωσης και το κλίμα των ημερών που ακολούθησαν έως την απονομή στις 10 Δεκεμβρίου 1963.

Παρουσιάζεται πλήθος τεκμηρίων από το αρχείο Σεφέρη που βρίσκεται κατατεθειμένο στη στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, καθώς και φωτογραφικό υλικό από το αρχείο Κώστα Μεγαλοκονόμου των Φωτογραφιών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι συγχαρητήριες επιστολές προς τον Γιώργο Σεφέρη, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν εκείνες των Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέα Εμπειρίκου, Σοφίας Βέμπο και Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, ενώ παρουσιάζεται για πρώτη φορά η αλληλογραφία της Μαρώς Σεφέρη με το Μουσείο Μπενάκη, σχετικά με τη δωρεά του βραβείου Νομπέλ του ποιητή.

Το κλίμα στην Αθήνα την εποχή της βράβευσης είναι πολιτικά ρευστό και κοινωνικά τεταμένο. Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη τον Μάιο, η παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Ιούνιο και οι εκλογές που έχουν ήδη προκηρυχθεί για τον Νοέμβριο του 1963 μονοπωλούν το ενδιαφέρον.

Η είδηση για την βράβευση δημοσιεύεται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και εκτενή αφιερώματα υπάρχουν στις πολιτιστικές τους σελίδες, γρήγορα όμως το ενδιαφέρον ατονεί. Την επομένη της βράβευσης (11 Δεκεμβρίου), η σχετική είδηση είναι στις περισσότερες εφημερίδες είτε χαμένη στις εσωτερικές τους σελίδες, είτε πρωτοσέλιδο μονόστηλο, συμπιεσμένο υπό το βάρος των πολιτικών εξελίξεων.

Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη πραγματοποιείται με τη συνεργασία της Σουηδικής Πρεσβείας στην Αθήνα.

Ταυτόχρονα με την έκθεση στην Πινακοθήκη Γκίκα, εγκαινιάζεται στην ελληνική πρεσβευτική κατοικία του Λονδίνου μια αντίστοιχη αφιερωματική έκθεση για τα εξήντα χρόνια από την απονομή του βραβείου Νομπέλ , στον χώρο όπου βρισκόταν το γραφείο του Γιώργου Σεφέρη.

Τέλος, στις 18 Δεκεμβρίου 2023, θα παρουσιαστεί από τις εκδόσεις Ικαρος η τρίγλωσση (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά) έκδοση «Γιώργος Σεφέρης, εἶμαι ὁ ἴδιος μιά ἀντίφαση…» που περιλαμβάνει τις δύο εμβληματικές ομιλίες του ποιητή κατά την υποδοχή του Νομπέλ . Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην Πινακοθήκη Γκίκα, δίπλα στον χώρο της έκθεσης.

Επιμέλεια έκθεσης: Κωνσταντίνος Παπαχρίστου
Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος

Οι ελληνικές υποψηφιότητες στα Βραβεία Νομπέλ Λογοτεχνίας

Τα βραβεία Νομπέλ οφείλουν τη δημιουργία τους στον Αλφρεντ Νομπέλ. Γεννημένος στην Στοκχόλμη το 1833, ήταν ο τρίτος από τα τέσσερα συνολικά αδέλφια μιας ευκατάστατης οικογένειας. Ο πατέρας του, Ιμάνιουελ, μηχανικός και εφευρέτης, δημιούργησε μεγάλη περιουσία ως προμηθευτής πολεμικού υλικού για τον ρωσικό στρατό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου.

Εξασφάλισε, με τον τρόπο αυτό, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση για τα τέσσερα αδέλφια. Ο Αλφρεντ σπούδασε χημικός μηχανικός στο Παρίσι και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της νιτρογλυκερίνης για πολλαπλές χρήσεις. Μετά από πολλά πειράματα σε ένα από τα οποία μάλιστα σκοτώθηκε και ο μικρός του αδελφός, ανακάλυψε ένα μείγμα νιτρογλυκερίνης με άμμο, το οποίο ονόμασε δυναμίτιδα, εξασφαλίζοντας έτσι μια τεράστια περιουσία.

Η επιθυμία του μετά θάνατον ήταν να επιβραβεύσει με τα βραβεία που δημιούργησε εξαιρετικές επιδόσεις στους τομείς των ενδιαφερόντων του: Φυσική, Χημεία, Ιατρική και Λογοτεχνία. Θέσπισε μάλιστα ένα ξεχωριστό βραβείο για την Ειρήνη. Τα πρώτα βραβεία απονεμήθηκαν το 1901, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του.

Η υποβολή υποψηφιοτήτων για τα βραβεία Νομπέλ είναι μια πολύπλοκη διαδικασία: Αρχικά, η Σουηδική Ακαδημία στέλνει προσκλήσεις σε ιδρύματα ανά τον κόσμο ώστε εκείνα να προτείνουν υποψηφίους. Προτάσεις μπορούν επίσης να καταθέσουν μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας αλλά και άλλων Ακαδημιών, προηγούμενοι νικητές καθώς και, στην περίπτωση των Νομπέλ Λογοτεχνίας, καθηγητές λογοτεχνίας, γλωσσολόγοι και πρόεδροι των εθνικών ενώσεων λογοτεχνών. Συνολικά, οι ελληνικές υποψηφιότητες από το 1901 μέχρι το 1971 (απαιτείται η πάροδος πενήντα ετών για να αποκαλυφθούν οι υποψηφιότητες) είναι 87, με την πλειονότητά τους να αφορούν τον τομέα της Λογοτεχνίας.

Πρώτος υποψήφιος από την Ελλάδα ήταν ο καθηγητής φιλόλογος Δημήτριος Βερναρδάκης. Ακολούθησαν οι: Γεώργιος Σουρής, Κωστής Παλαμάς, Γιώργος Θεοτοκάς, Αγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Γεώργιος Δροσίνης, Γρηγόρης Ξενόπουλος και Παντελής Πρεβελάκης. Πολλοί εξ αυτών προτάθηκαν περισσότερες από μια χρονιές, αρκετοί δε επίσης από διαφορετικούς φορείς την ίδια χρονιά.

Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε άλλες τρεις χρονιές υποψήφιος: το 1955, το 1961 και το 1962. Το 1963, η τελική εξάδα υποψηφίων συμπεριλάμβανε τους Σάμιουελ Μπέκετ, Γιούκιο Μισίμα, Αξελ Σάντεμόζε, Πάμπλο Νερούδα, Samuel Beckett, Yukio Mishima, Aksel Sandemore, Pablo Neruda, Wystan Hugh Auden και Γιώργο Σεφέρη. Οι τρεις τελευταίοι επικράτησαν στην δεύτερη φάση, για να επικρατήσει τελικά ο έλληνας ποιητής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News