«Σήμερα είναι 12 Οκτωβρίου», μου λέει με νόημα την περασμένη Πέμπτη ο δεκαπεντάχρονος γιος μου ενώ τσιμπάει μια τηγανητή πατάτα. Στο απορημένο βλέμμα μου απαντάει: «Ημέρα απελευθέρωσης της Αθήνας  από τους Γερμανούς. Το κάναμε σήμερα στο σχολείο. Επειδή μετά έγινε ο Εμφύλιος δεν το γιορτάζουμε σήμερα αλλά την 28^η». «Μπράβο, μαθήματα Ιστορίας από τη γενιά του metaverse!» σκέφτομαι.

Για τον καινούργιο πόλεμο, όχι, δεν τους είπαν κάτι, μου απαντά ανόρεχτα. Τον χαζεύω ενώ σκρολάρει. Βαριέται να συνεχίσει την κουβέντα. Το βέβαιο είναι ότι ο πιτσιρικάς είναι «παλιοσειρά». Εχει ήδη βιώσει τα capital controls, τη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων 100 χρόνων, τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον φόβο του πυρηνικού ολέθρου, αλλεπάλληλους κλιματικούς Αρμαγεδδώνες (με πιο πρόσφατο τον «Ντάνιελ»). Δεν είναι δα και τίποτα καινούργιο η νέα αιματοχυσία στη Μέση Ανατολή.

Αυτό που φοβάμαι σήμερα  περισσότερο είναι η δική μας ενήλικη απάθεια. Οι χιλιοταλαιπωρημένοι γονείς τέκνων της Generation Z έχουμε σχεδόν ξεμείνει από ψυχικά αποθέματα. Με τι αντοχές πλέον να τους εξηγήσουμε π.χ. το Μεσανατολικό (κάτι, υποθέτω, πιο δύσκολο και από το να επιλύσουμε); Με τι αντοχές να τα προστατεύσουμε από αυτό το νέο κύμα βαρβαρότητας, με πατεράδες να αποκαλούν «ευλογία» τον θάνατο του παιδιού τους, γιατί υπάρχουν και χειρότερα από τον θάνατο του παιδιού σου; Με τι αντιστάσεις να τους μιλήσουμε όσο το δυνατόν ψύχραιμα («γεωπολιτικά», όπως μου περιέγραφε χαρακτηριστικά μια φίλη διπλωμάτις τον τρόπο που είχε μιλήσει στον έφηβο γιό της για τη ρωσική εισβολή), ώστε να είναι συνειδητοποιημένα, με γνώση και όχι με φόβο;

«Ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα», προειδοποιήσεις για κύμα αντισημιτικών εκδηλώσεων στη Γερμανία… Θυμάμαι προς στιγμήν τη νεκρολογία της πόλης Μπαχμούτ που είχα διαβάσει τον περασμένο Φεβρουάριο στον Economist. Nαι, νεκρολογία μιας ολόκληρης πόλης! Η αλήθεια είναι ότι οι ίδιοι οι γονείς είμαστε εξαιρετικά κουρασμένοι από τα συλλογικά τραύματα των τελευταίων ετών για να επαγρυπνούμε διαρκώς. Και άντε τώρα να τα βάλεις με τη λαίπαπα TikTok.

Προστασία από το TikTok

Ανδρωμένη στη ρωσική εισβολή του 2022 (με τις live κηδείες ουκρανών παλικαριών), η κινεζική εφαρμογή έχει περάσει πλέον σε άλλο επίπεδο. Ηδη, τα hashtag #Palestine και #Israel συγκεντρώνουν δισεκατομμύρια views.

Οπως λέει στην Washington Post η αμερικανίδα social media producer Ρέιτσελ Κάστνερ με έδρα το Τελ Αβίβ, «ο τρόπος που οι τρομοκράτες της Χαμάς τράβηξαν τις ίδιες τους τις κτηνωδίες στο μακελειό στο Ισραήλ το (σ.σ.: περασμένο) Σάββατο το πρωί είναι κάτι καινούργιο. Αυτά τα βίντεο κυκλοφορούν στο TikTok. Καταγράφουν τα εγκλήματά τους για να τα δει όλος ο κόσμος μέσα από τα σόσιαλ μίντια. Αυτό επηρεάζει και τον τρόπο που ολόκληρος ο κόσμος αντιμετωπίζει τη σύγκρουση».

Το αποτέλεσμα είναι να μην ξέρεις τι μπορεί να αντικρίσει ανά πάσα στιγμή ένα παιδί (μιλάω για τους εφήβους που είναι news junkies, στα μικρότερης ηλικίας ευελπιστώ ότι ο μπαμπάς και η μαμά είναι αρκετά νοήμονες ώστε να λάβουν τα μέτρα τους). Ακόμα και τα εγχώρια δελτία ειδήσεων (που δεν διακρίνονται για τo τακτ τους) έχουν θορυβηθεί και προειδοποιούν: «Τα παιδιά πρέπει να  απομακρυνθούν από την οθόνη…».

Προσωπικώς, τρέμω τη στιγμή που τα βίντεο με τα παμπόνηρα γατάκια και τα σκορ του NBA θα αρχίσουν να διανθίζονται με in real time αποκεφαλισμούς ομήρων της Χαμάς ή βρέφη που αργοπεθαίνουν στη Γάζα. Ο γιός μου ήδη γνωρίζει, φυσικά, την έννοια του «sensitive content» («ευαίσθητο περιεχόμενο»), του την πλασάρουν κάθε τόσο. Το ζήτημα είναι αν ο μέσος έφηβος δεν θα αντιμετωπίσει την εν λόγω προειδοποίηση σαν μια πινακίδα νέον που του βροντοφωνάζει: «Δες με».

Μαθήματα Ιστορίας

Ωστόσο, αν τελικά καταφέρεις και προστατεύσεις τα παιδιά από την υπερβολική δόση φρίκης σε αυτόν τον πλανήτη (η UNICEF παρέχει συμβουλές για το πώς να τους μιλήσεις για τον πόλεμο, ανάλογα με την ηλικία τους), υπάρχουν και κάποιες ευκαιρίες.

Eυκαιρία π.χ. για κάποια μαθήματα παγκόσμιας Ιστορίας («Εντάξει, κούκλος ο Κίλιαν Μέρφι αλλά, ξέρεις, το “Οπενχάϊμερ” ακόμα δεν έχει πάρει διανομή στους ιαπωνικούς κινηματογράφους»). Για υπερεντατική πλοήγηση στις νέες ατραπούς της παραπληροφόρησης. Για ένα  διαγενεακό πλησίασμα (η 90χρονη γιαγιά, που όταν ήταν παιδί έβλεπε τους κρεμασμένους από τους Ναζί στα δέντρα στα Ψηλά Αλώνια των Πατρών μπορεί να είναι μια πηγή σοφίας και ενδυνάμωσης για το εγγόνι). Ευκαιρία, τέλος, για μια ξενάγηση στην ενσυναίσθηση, στην αλληλεγγύη και σε αυτή τη ρημάδα την ψυχική ανθεκτικότητα.

Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά που είδα το «Νύχτα και καταχνιά» (1956) του Αλέν Ρενέ για το Αουσβιτς, είχα πει ότι και ντρέπομαι και φοβάμαι τη στιγμή που θα το δουν τα παιδιά μου. Αφού δεν μπορώ να βρω και να καταστρέψω και την τελευταία κόπια του, προτιμώ να σκέφτομαι τα λόγια παρηγορίας που μου είχε προσφέρει η δημοφιλής ιστορικός (καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ) Μαρία Ευθυμίου για τη σημασία της Ιστορίας. Πολύτιμο μάθημα για όλες τις ηλικίες.

«Μας μαθαίνει να είμαστε σεμνοί», μου είχε πει. «Πρώτα σου θυμίζει πόσο μικρός είσαι και πόσα μπορούν να συμβούν, οποιαδήποτε στιγμή, εξελίξεις που δεν τις έχεις φανταστεί, να σε παρασύρουν και να σε συντρίψουν άμα θέλουν. Και ύστερα πως εσύ, ένα μικρό φτερό, αν αντέξεις και σταθείς όρθιος, μπορείς κάτι να κερδίσεις από αυτό, να αντλήσεις κάτι στη μικρή ζωή που σου αναλογεί, να στήσεις μέσα σου κάτι που να έχει δύναμη, αξιοπρέπεια και φως».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News