Υπήρχε ένας αμερικανός βουλευτής ονόματι Χίραμ Τζόνσον που το 1916 είχε εκστομίσει την περίφημη φράση «το πρώτο θύμα του πολέμου είναι η αλήθεια». Εκτοτε πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι των ανθρώπινων κοινωνιών και των εχθροτήτων τους, τα κανόνια μεγάλωσαν και οι βόμβες έγιναν εξυπνότερες, οι τρόποι να φτιάχνουμε μακελειά έγιναν απείρως αποτελεσματικότεροι, πλην αυτή η γεμάτη απελπισία ρήση του Τζόνσον συνέχισε να επιβεβαιώνεται μεγαλοπρεπώς.

Βέβαια, οι καιροί αλλάζουν. Πριν από 200 χρόνια ήταν αρκετός ένας πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά που απεικόνιζε τη Σφαγή της Χίου για να στρέψει μια ολόκληρη Ευρώπη σε φιλελληνική κατεύθυνση. Οπως είχε αποδειχθεί, υπήρξε υπεραρκετή μια απλή επιστολή του Βίκτωρος Ουγκώ για το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το 1866, για να σηκωθεί κύμα ευρωπαϊκής συμπαράστασης στους επαναστατημένους Κρητικούς. Οι πόλεμοι πάντα συντάραζαν τις κοινωνίες και τα ελάχιστα, τα μηδαμινά μέσα περιγραφής και απεικόνισής τους αποκτούσαν απαράμιλλη αίγλη και πρωτοφανή δύναμη πειθούς.

Ομως αυτό το «ελάχιστο» ευνοούσε τη μονομέρεια. Μια φωτογραφία ή ένα πλάνο αρκούσε για να στρέψει το βλέμμα πολυάνθρωπων κοινωνιών προς μια κατεύθυνση που δεν ήταν απαραιτήτως η σωστότερη, η δικαιότερη, η αντικειμενικότερη. Ενας Τσε με το καθάριο βλέμμα του, ένα βιετναμεζάκι που τρέχει καμένο από Ναπάλμ, ένα ασπρόμαυρο κλικ πάνω σε ένα τυμπανισμένο από την πείνα παιδί της νιγηριανής Μπιάφρα, αρκούσε για να σφραγίσει ανεξίτηλα τους καλούς και τους κακούς ενός πολέμου, να ξεχωρίσει οριστικά και αμετάκλητα τους θύτες από τα θύματα μιας σύρραξης.

Ομως οι πόλεμοι είναι συνήθως πολυπλοκότεροι από όσο τους φανταζόμαστε, οι δε φρικαλεότητές τους δεν είναι προνόμιο μόνο της μιας από τις δύο πλευρές. Αυτό που βιώνουμε όλοι εμείς σήμερα ως παγκόσμιοι θεατές στον πόλεμο του Ισραήλ, κονιορτοποιεί τις υπεραπλουστεύσεις. Η δυνατότητα κάθε ανθρώπου, σε όποιο στρατόπεδο ή θέση κι αν βρίσκεται, να σηκώνει το κινητό του και να τραβά εικόνα την οποία στέλνει απευθείας στο παγκόσμιο κοινό, δίχως μεσολαβητές και λογοκριτές, είναι ο απόλυτος εκδημοκρατισμός της εικόνας.

Κάποτε στα ελληνικά μάτια μας οι Ισραηλινοί ήταν οι κυνικοί φονιάδες και οι Παλαιστίνιοι τα αθώα θύματά τους. Στα αμερικανικά μάτια, πάλι, η εικόνα ήταν ακριβώς η ανάποδη. Αρκούσαν τότε δυο φωτογραφίες και δυο μακρινά πλάνα για να δικαιώνουν και τη μία και την άλλη οπτική. Σήμερα είναι τέτοιος ο καταιγισμός της εικόνας και των ήχων, τόσο αποκαλυπτικά όσα απλώνονται μπροστά στα μάτια μας, τόσο καθηλωτικά τα κοντινά πλάνα και τα πρόσωπα, που κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν ξέρει τι ακριβώς γίνεται, από όλους και παντού.

Είδαμε τη φρίκη που σκόρπισε η Χαμάς, η οποία αντικειμενικά αποψιλώνει τον παλαιστινιακό αγώνα από ένα μέρος του μύθου του. Αύριο θα δούμε την ισοπέδωση της Λωρίδας της Γάζας από τους Ισραηλινούς, που θα μας κάνει να φρίξουμε για το δίκιο μιας τέτοιας εκδίκησης. Φυσικά, πάλι θα βρούμε τρόπο εντός μας να ταυτιστούμε με το ένα ή με το άλλο στρατόπεδο κατά τις πεποιθήσεις μας, αλλά τουλάχιστον θα έχουμε επίγνωση πως και οι «δικοί» μας και οι «άλλοι», ίδια καθάρματα καταντούν εν τέλει, όταν μπαίνουν σε έναν πόλεμο. Αρα και εμείς, ταυτιζόμενοι με το ένα εκ των δύο στρατοπέδων που σφάζουν, καίνε, βιάζουν, ανατινάζουν, εν δυνάμει καθάρματα είμαστε…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News