Λίγες μέρες πριν από τις γενικές εκλογές στη Σλοβακία το περασμένο Σάββατο, μια ηχογράφηση που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εστάλη σε μια διακεκριμένη δημοσιογράφο και την ανησύχησε. Σε αυτήν η Μόνικα Τοντόβα άκουσε τον εαυτό της να συζητά με τον Μίχαλ Σιμέτσκα, κορυφαίο φιλελεύθερο πολιτικό, τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να νοθευθεί η ψήφος.

Ωστόσο, η δίλεπτης διάρκειας «συνομιλία» τους –την οποία μπορεί να έχουν ακούσει εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι– δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, αναφέρει ρεπορτάζ των Times του Λονδίνου από την Μπρατισλάβα. Ηταν ένα deepfake (χειραγωγημένη παραποίηση των φωνών των «συνομιλητών»), φτιαγμένο με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).

Το ίδιο ίσχυε και για μια άλλη ηχογράφηση που είχε εμφανιστεί λίγες μέρες νωρίτερα, στην οποία ο 39χρονος πολιτικός ακούγεται να μιλάει για ένα μυστικό σχέδιο διπλασιασμού της τιμής της μπύρας –με στόχο τον περιορισμό του αλκοολισμού– εάν το κόμμα του κέρδιζε την εξουσία.

Δεν είναι ακόμη σαφές πόσο οι δύο παραποιημένες ηχογραφήσεις επηρέασαν το αποτέλεσμα των εκλογών, τις οποίες κέρδισε ο μεγάλος αντίπαλος του Σιμέτσκα, ο 59χρονος Ρόμπερτ Φίτσο – ένας φιλορώσος λαϊκιστής, το κόμμα του οποίου, Smer-SD, προέτρεπε να τερματιστεί η στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, υποσχόμενος να μη στείλει «ούτε έναν γύρο πυρομαχικών» περισσότερο.

Πρώην πρωθυπουργός, ο Φίτσο είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί το 2018, όταν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν στους δρόμους για τον θανατηφόρο πυροβολισμό ενός δημοσιογράφου που ερευνούσε τις σχέσεις μεταξύ κορυφαίων πολιτικών και της Ντραγκέτα – ενός κλάδου της ιταλικής μαφίας.

Οι πλαστές ηχογραφήσεις έχουν επιπτώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ τα σύνορα της χώρας της κεντρικής Ευρώπης των 5,5 εκατ. κατοίκων, της οποίας τα συμφέροντα φαίνεται να διχάζονται ολοένα και περισσότερο μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Το deepfake τζίνι είναι πια έξω από το μπουκάλι.

«Μου προκάλεσε αηδία» λέει η Τοντόβα στον ανταποκριτή των Times. Λαμβάνοντας υπόψη τις συχνές δημόσιες εμφανίσεις της, υπήρχε άφθονο ηχητικό υλικό της, από το οποίο θα μπορούσαν να αντλήσουν οι παραποιητές. «Είναι τα λόγια μου αλλά όχι οι προτάσεις μου» λέει για την ηχογράφηση, την οποία «κατέβασε» γρήγορα. «Οι φίλοι μου και οι αναγνώστες μας αντιλαμβάνονται ότι είναι ένα deepfake, αλλά οι άνθρωποι που ψήφισαν το Smer-SD ή το Republic [ένα ακροδεξιό κόμμα] πιστεύουν ότι είναι αληθινό».

Η 41χρονη Τοντόβα απέκτησε φήμη με έρευνες για τη διαφθορά, που την έχουν μετατρέψει σε φιγούρα μίσους για το Smer-SD. Ζητάει από την αστυνομία να ερευνήσει την παραποίηση, αλλά αμφιβάλλει ότι εκείνη έχει τα μέσα –ή τη θέληση– να εντοπίσει το ηχητικό απόσπασμα πίσω στην πηγή του. Θα ήθελε επίσης να ληφθούν μέτρα εναντίον ενός πρώην δεξιού βουλευτή, που το διαβίβασε στους οπαδούς του.

Εκατοντάδες χιλιάδες Σλοβάκοι άκουσαν το απόσπασμα. Αν και κανείς δεν έχει καταφέρει ακόμα να προσδιορίσει την πηγή του, φάνηκε να διαδίδεται ιδιαίτερα σε κανάλια της εφαρμογής Telegram, που συνήθως γεμίζουν με περιεχόμενο το οποίο υποστηρίζει το κόμμα του Φίκο.

Τα deepfakes αποτελούν εδώ και καιρό υλικό της μυθοπλασίας – η τεχνική βρίσκεται στο επίκεντρο του «The Capture», της εξαιρετικής τηλεοπτικής μίνι σειράς θρίλερ μυστηρίου που έκανε πρεμιέρα στο BBC πριν από τέσσερα χρόνια. Η πραγματικότητα από τότε, όμως, έχει ξεπεράσει τη φαντασία των σεναριογράφων.

Στη Βρετανία, για παράδειγμα, τους τελευταίους μήνες παρατηρείται αυξανόμενος αριθμός διαδικτυακών οικονομικών απατών, που περιλαμβάνουν πλαστές εγκρίσεις οι οποίες υποτίθεται ότι προέρχονται από γνωστά ονόματα. Η κόρη του αείμνηστου κωμικού Ρόμπιν Γουίλιαμς, Ζέλντα, παραπονέθηκε στο Instagram την περασμένη εβδομάδα για τη χρήση της ΤΝ στην αναδημιουργία της εικόνας του πατέρα της, αποκαλώντας την «φρικτό τέρας του Φρανκενστάιν».

Η τεχνική βρίσκει πια τον δρόμο της και στην πολιτική. Στο κατεστραμμένο από τον πόλεμο Σουδάν, μια εκστρατεία που χρησιμοποιεί Τεχνητή Νοημοσύνη για να υποδυθεί οπτικοακουστικά τον πρώην ηγέτη της χώρας Ομάρ αλ-Μπασίρ έχει προβληθεί από εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες του TikTok. Οι ειδικοί στην ηλεκτρονική παραπληροφόρηση παρακολουθούν επίσης στενά την Πολωνία, η οποία επιλέγει νέο Κοινοβούλιο την ερχόμενη Κυριακή.

Βαθιές ανησυχίες εκφράζονται για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσουν τα deepfakes στις εκλογές του επόμενου έτους στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ινδία και στο Ευρωκοινοβούλιο. Τέτοιες τεχνικές έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί από το Κρεμλίνο: τη δεκαετία του 2010 πρωτοστάτησε στις «φάρμες τρολ», των οποίων οι στόχοι περιελάμβαναν το δημοψήφισμα για το Brexit και τις εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, που έφεραν στην εξουσία τον Ντόναλντ Τραμπ.

Η Ρωσία επιχειρεί επίσης να επηρεάσει την κοινή γνώμη στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη, της οποίας η στρατηγική σημασία έχει αυξηθεί από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους. Η Σλοβακία αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την προπαγάνδα του Κρεμλίνου.

Οι πολίτες της συγκαταλέγονταν στους πιο φιλορώσους στην ευρύτερη περιοχή από την εποχή της ανάπτυξης του σλαβικού εθνικισμού, τον 19ο αιώνα, όταν οι Σλοβάκοι στρέφονταν προς τον μεγάλο σλάβο αδελφό τους στα ανατολικά για να τους απελευθερώσει από την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία. Ενας αντίστοιχος παραδοσιακός ενθουσιασμός περιορίστηκε προσωρινά από την εισβολή του Πούτιν, αλλά καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται η «κούραση του ουκρανικού ζητήματος» φαίνεται να επικρατεί.

Οι τρεις βραχύβιες φιλοδυτικές κυβερνήσεις που διοίκησαν τη Σλοβακία μετά την ήττα της Smer-SD στις τελευταίες εκλογές του 2020 «αναγνώρισαν ότι είμαστε πολύ ευάλωτοι, ιδιαίτερα λόγω της στάσης των πολιτών απέναντι στη Ρωσία» σημειώνει ο Πάβολ Ντεμές, πρώην υπουργός Εξωτερικών και πλέον πολιτικός αναλυτής.

Ερευνητές του Demagog SK, μιας οργάνωσης ελέγχου δεδομένων, παρατήρησαν αύξηση της παραπληροφόρησης την περίοδο των εκλογών – οι οποίες μετατράπηκαν σε μονομαχία μεταξύ του κόμματος της Προοδευτικής Σλοβακίας του Σιμέτσκα, που θέλει να διατηρήσει τη φιλοδυτική, φιλοευρωπαϊκή στάση της χώρας, και του Smer-SD του Φίτσο, το οποίο είναι ευρωσκεπτικιστικό και επιθυμεί θερμότερες σχέσεις με τη Μόσχα.

Τα δύο κλιπ φαίνεται να ήταν τα πρώτα deepfakes στην πολιτική σκηνή της Σλοβακίας. Το αν τέτοιο υλικό προέρχεται από τη Σλοβακία ή από το εξωτερικό –όπως τη Ρωσία– δεν είναι σαφές, αν και λίγες ώρες μετά την εμφάνιση της δεύτερης ηχογράφησης, ο Σεργκέι Ναρίσκιν, επικεφαλής της ρωσικής υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών, λάσπωσε τα νερά με μια δήλωση, κατηγορώντας την Ουάσινγκτον ότι προσπαθεί να ανατρέψει το αποτέλεσμα των εκλογών.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν τελικά τα deepfakes επηρέασαν το εκλογικό αποτέλεσμα, καθώς το κόμμα Smer-SD, αν και αρκετές μονάδες πίσω από τον κύριο αντίπαλο του στα exit polls, κέρδισε με ποσοστό 23% έναντι 18% μετά την καταμέτρηση των ψήφων. Ουδείς μπορεί να το πει με σιγουριά.

Η προοπτική του Φίτσο –συμμάχου του «αντι-φιλελεύθερου» ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν– στην πρωθυπουργία της Σλοβακίας για τρίτη φορά έχει προκαλέσει ανησυχία στις Βρυξέλλες, οι οποίες φοβούνται ότι θα ενταχθεί σε μια ανατολική «δύστροπη ευρωομάδα» που περιλαμβάνει επίσης το κυβερνών Νόμος και Δικαιοσύνη κόμμα της Πολωνίας, το οποίο ελπίζει να επανέλθει στην εξουσία μετά τις κάλπες της επόμενης εβδομάδας.

Η πρωθυπουργοποίηση του Φίτσο δεν είναι εξασφαλισμένη, χάρη στον κατακερματισμένο χαρακτήρα της σλοβακικής πολιτικής, με επτά κόμματα στο Κοινοβούλιο. Ο πρώην βουλευτής του Φίτσο, Πέτερ Πελεγκρίνι, του οποίου το κόμμα Φωνή-Σοσιαλδημοκρατία ήρθε τρίτο με περίπου 15%, έχει αναδειχθεί σε ρυθμιστικό παράγοντα. Οι δύο άνδρες πιστεύεται ότι απεχθάνονται ο ένας τον άλλον. Ο Φίκο κέρδισε τις εκλογές, αλλά μπορεί να χάσει στις συνομιλίες για τη δημιουργία συνασπισμού.

Σε κάθε περίπτωση, ίσως περάσουν αρκετές εβδομάδες πριν η Σλοβακία αποκτήσει νέα κυβέρνηση. Στο μεταξύ, το μόνο σίγουρο είναι πως δεν υπάρχει περίπτωση πια το τζίνι των deepfakes να ξαναμπεί πίσω στο μπουκάλι του.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News