Το 2005, την εποχή που ο Μπιλ Γκέιτς ξεκινούσε εκείνη την εκπληκτική του μεταμόρφωση σε ίνδαλμα των απανταχού φιλανθρώπων, είχε βγάλει έναν λόγο στον οποίο είπε ότι το παραδοσιακό αμερικανικό γυμνάσιο είναι ξεπερασμένο. Το ίδρυμά του έκανε, ακολούθως, μια κολοσσιαία επένδυση, δύο δισ. δολαρίων, για τη δημιουργία μικρότερων, πιο ευέλικτων σχολείων, που στέγασαν περίπου 800.000 παιδιά. Μπράβο, Μπιλ.

Το 2008, μόλις τρία χρόνια αργότερα δηλαδή, ο Γκέιτς είπε απλά ότι «τελικά κάναμε λάθος, δεν ήταν βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση» και έκοψε μέσα σε ένα βράδυ τη χορηγία. Πολλά από τα σχολεία αναγκάστηκαν να κλείσουν. Ξανά μπράβο, Μπιλ.

Αυτό είναι μόνο ένα από τα προβλήματα της φιλανθρωπίας: Οι αποδέκτες της εξαρτώνται αποκλειστικά από τις διαθέσεις/δυνατότητες/οτιδήποτε του εκάστοτε δωρητή. Οσο αυτός θέλει να δίνει, έχει καλώς. Αμα δεν θέλει, κρίμα.

Ενα άλλο πρόβλημα είναι η στόχευση: Ποιο σχολείο θα πάρει aircondition και γιατί αυτό το οποίο επισκέφθηκε και στο οποίο πολυφωτογραφήθηκε ο «έχω αρκετά χρήματα για να περάσω το υπόλοιπο της ζωής μου χωρίς να εργάζομαι» Στέφανος Κασσελάκης; Την είπε την πρόταση στη συνέντευξη που έδωσε στον Σταύρο Θεοδωράκη, κάπου πριν ή μετά που μας είπε ότι είναι Κριός, δεν είναι δικά μου λόγια.

Η φιλανθρωπία έχει κι άλλα προβλήματα, ιδιαίτερα αν το δεις από την αριστερή πλευρά το θέμα, αυτή στην οποία δηλώνει ότι ανήκει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ· όπως για παράδειγμα ότι μπαλώνει επιλεκτικά τρύπες που αφήνει ορθάνοιχτες το κράτος, ότι επιτρέπει στο σύστημα να διαιωνίζει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και ότι, τελικά, δεν είναι παρά άλλοθι της υπερσυσσώρευσης πλούτου. Τελευταία φορά που τσέκαρα, η Αριστερά ήταν κατά της υπερσυσσώρευσης πλούτου, δεν ξέρω αν άλλαξε κάτι και το έχασα όσο διάβαζα με προσήλωση τις σημερινές προβλέψεις για τους Κριούς.

Θα πιέσει, λέει, έτσι τον Μητσοτάκη να βάλει aircondition παντού. Πήρε τη βεντάλια του ο Μητσοτάκης και έκανε λίγο αέρα, τι να κάνει κι αυτός, τόση πίεση δεν αντέχεται.

Το εντυπωσιακό στην υπόθεση αυτή είναι ότι οι ίδιοι άνθρωποι που (ορθώς κατά την άποψή μου) διαμαρτύρονταν όταν ο Βαρδής Βαρδινογιάννης έδινε εκείνο το πενηντάρικο, κατοστάρικο, δεν θυμάμαι, μπροστά στις φωτογραφικές κάμερες σε μια γιαγιούλα, ακριβώς οι ίδιοι σήμερα πανηγυρίζουν που ο πρόεδρος ενός αριστερού κόμματος πήγε και δώρισε μερικά aircondition σε κάποιο τυχαίο σχολείο, κάνοντας δημόσιες δηλώσεις και ταρατατζούμ.

Α, ο Βαρδινογιάννης έχει «κακό» πλούτο, ενώ ο Κασσελάκης «καλό» πλούτο. Εντάξει, ξαναγράφουμε πολλές ανθρωπιστικές και άλλες επιστήμες, όπως φαίνεται.

No such thing as a gree gift

Η βασική αρχή ότι κανένα δώρο δεν δίνεται χωρίς την προσδοκία ανταπόδοσης δεν είναι καινούργια. Τη διατύπωσε αρχικά ο γάλλος ανθρωπολόγος και κοινωνιολόγος Μαρσέλ Μος το μακρινό 1925, στο δοκίμιό του «Το Δώρο». Δεν θεωρεί απαραίτητα κακό πράγμα τα δώρα ο Μος, αυτό που λέει όμως είναι ότι πάντα αποτελούν αναπόφευκτα μέρος ενός πάρε-δώσε, το οποίο δεν έχει απαραίτητα αγαθά κίνητρα. Σπάνια έχει, για την ακρίβεια.

Fast forward από τον Μος στο 2008, όταν ο Μάθιου Μπίσοπ και ο Μάικλ Γκριν εφηύραν τον όρο φιλανθρωκαπιταλισμός στο βιβλίο τους «Philanthrocapitalism: How the Rich Can Save the World». Ο Μπιλ Κλίντον ήταν πολύ χαρούμενος με το βιβλίο, έγραψε και τον πρόλογο, όλοι οι πλούσιοι φιλάνθρωποι ήταν χαρούμενοι με το βιβλίο, στο οποίο μαθαίνουμε πώς ένας υπερπλούσιος μπορεί να εφαρμόσει στη φιλανθρωπία το επιχειρηματικό μοντέλο που τον έκανε πλούσιο, όμως παραμένει θεμιτό ερώτημα το γιατί 15 χρόνια αργότερα οι πλούσιοι γίνονται πιο πλούσιοι, οι φτωχοί πιο φτωχοί και ο κόσμος δεν έχει σωθεί.

Οι προβληματισμοί παραμένουν ίδιοι: Μπορεί να υποκαθιστά η ιδιωτική πρωτοβουλία τις ευθύνες ενός κράτους; Οχι. Μπορούμε να ελέγξουμε τα κίνητρα και τις απολαβές του καθενός ο οποίος δίνει ό,τι δίνει, όπου το δίνει; Οχι. Μπορούμε να υποχρεώσουμε τη φιλανθρωπία να είναι «δίκαιη» και σωστά μοιρασμένη; Οχι. Μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν γίνονται λοβιτούρες; Οχι. Και πολλά σχετικά όχι ακόμη.

Κυρίως, όμως, μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι ο πλούτος κατά κανόνα συσσωρεύεται με πρακτικές οι οποίες δημιουργούν τα προβλήματα που έρχεται μετά να λύσει; Ακόμη χειρότερα, μπορούμε να κανονικοποιήσουμε αυτή την ανακολουθία;

Μπορούμε, άν είμαστε αποφασισμένοι να λέμε τόσο τερατώδη ψέματα στους εαυτούς μας και να τροφοδοτούμε τη γνωστική μας σύγχιση και ασυμφωνία σε τέτοιο βαθμό.

Αυτά για σήμερα. Αύριο αναλυτικές μηνιαίες προβλέψεις για τους Κριούς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News