Προσφάτως, στις 7 Σεπτεμβρίου, ολοκληρώθηκε στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν μία ακόμα Διεθνής Διάσκεψη για την Διατροφική Ασφάλεια.  Επικεντρώθηκε στην προώθηση καινοτόμων λύσεων στον αγρο-διατροφικό τομέα, στην ισότητα των φύλων, στη βοήθεια σε μικρούς αγρότες και στις διατροφικές πρωτοβουλίες στα σχολεία. Έλειπαν, ως συνήθως, συγκεκριμένα μέτρα υλοποίησης.

Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο και δεν είναι μόνο πρόβλημα χρημάτων.

Ένα cappuccino στο Starbucks της Νέας Υόρκης κοστίζει 3,25 δολάρια. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως στο Βερολίνο, στη  Ζυρίχη και στις  Βρυξέλλες, κοστίζει από 5 έως 6 δολάρια, στη Σαουδική Αραβία 7.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (World Food Program) με 15 δολάρια, δηλαδή 3 με 4 cappuccino εξαρτάται που τους πίνεις, μπορεί να τραφεί ένα πεινασμένο παιδί στην Αφρική για ένα μήνα. Με ένα cappuccino τρώνε 3 με 5 άνθρωποι που πεινάνε για μια μέρα.

Οι αριθμοί αυτοί είναι η επιτομή της παγκόσμιας φτώχειας και ανισότητας.

Ένας στους εννιά ανθρώπους σε όλο τον κόσμο πάει το βράδυ να κοιμηθεί πεινασμένος.

Κάποτε οι διεθνείς οργανισμοί δήλωναν  ότι η παγκόσμια φτώχεια έχει μειωθεί,  αλλά πρόσφατα, ιδιαίτερα μετά τον covid, αυξήθηκε. Οι υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών υπολόγισαν ότι περίπου το 1/10 του παγκόσμιου πληθυσμού 811 εκατομμύρια άτομα υποσιτίζονταν το 2020, περίπου 8,4% περισσότεροι από το  2019, ένας ρυθμός που ξεπερνάει την πληθυσμιακή αύξηση, δηλαδή 161 εκ περισσότεροι το 2020.

Στο τέλος του 2022 το 70% των πλέον υποσιτιζόμενων  ανθρώπων ήταν στην Αιθιοπία, στην Κένυα και στην Σομαλία. Στο «κέρας της Αφρικής» μετά από παρατεταμένες ξηρασίες, η πείνα επηρέασε πάνω από 36,1 εκατομμύρια ανθρώπους.  Η Υεμένη και η Μαδαγασκάρη είναι οι χώρες που υποφέρουν περισσότερο από την πείνα και τον υποσιτισμό. Στην Υποσαχάρια Αφρική πάνω από 1/5 του πληθυσμού υποσιτίζεται  και στην Νότια Ασία 821,6 εκατ. άνθρωποι  λιμοκτονούν ή υποσιτίζονται.

Τα Ηνωμένα Έθνη   δηλώνουν κάθε χρόνο εδώ και πολλά χρόνια ότι ο στόχος τους είναι να εξαλείψουν ολικά τη φτώχεια σε όλο τον κόσμο μέχρι το 2030. Η Ατζέντα 2030 για την Βιώσιμη Ανάπτυξη υιοθετήθηκε από Σύνοδο κορυφής  στη Νέα Υόρκη στις 25-27 Σεπτεμβρίου 2015 με στόχο την εξάλειψη της φτώχειας σε όλες της τις μορφές. Η Ατζέντα προβλέπει ένα κόσμο παγκόσμιου σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κανόνες δικαίου δικαιοσύνη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ισότητα και κατάργηση των διακρίσεων. Μας μένουν 7 χρόνια για το 2030 και κανένας από αυτούς τους στόχους,  και ειδικότερα η εξάλειψη της φτώχειας, δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται. Όλες οι προβλέψεις δείχνουν ότι ο στόχος αυτός είναι ανέφικτος. Είναι σαν την έλευση της Δευτέρας Παρουσίας. Το πλέον πρόσφατο σύνθημα του ΟΗΕ είναι «Ειρήνη, Αξιοπρέπεια και Ισότητα σε ένα υγιή πλανήτη». Δεν υπάρχει καμμιά αναφορά στη φτώχεια.

Η Διεθνής Τράπεζα  έθεσε δυο στόχους που πρέπει να πετύχει η ανθρωπότητα μέχρι το 2030: την εξάλειψη της ακραίας φτώχειας, μειώνοντας δηλαδή το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με λιγότερο από 1,90 δολάρια την ημέρα (μισό καπουτσίνο) έτσι ώστε να μην υπερβαίνει το 3%.

Οι παγκόσμιοι φτωχοί δεν μένουν χωρίς βοήθεια. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν 25 οργανισμούς που είναι αφιερωμένοι στην καταπολέμηση της φτώχιας. Τα πλούσια κράτη θέλουν να τους βοηθήσουν και εκδηλώνουν συστηματικά τις καλές τους προθέσεις για βοήθεια με τη διάθεση σημαντικών κονδυλίων.  Ενδεικτικά  αναφέρουμε:

• Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν 38 δισ. δολάρια. Το 25% πάει σε 10 χώρες: Αιθιοπία, Ιορδανία, Αφγανιστάν, Νότιο Σουδάν, Κονγκό, Υεμένη, Νιγηρία, Συρία, Σουδάν, Σομαλία
• Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει συνολικά 50 δισ. ευρώ
• Η Μεγάλη Βρετανία  περίπου 5 δισ. λίρες
• Η Γαλλία έδωσε 16 δισ. ευρώ σε 19 χώρες προτεραιότητας όπως η Σενεγάλη, το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο
• Η Γερμανία στήριξε με 35 δισ. ευρώ το 2022 150 σχετικά προγράμματα σε όλο τον κόσμο.
• Η Σουηδία 5,5, δισ. ευρώ
• Η Ολλανδία 5,3 δισ. ευρώ

Το κύριο όμως ενδιαφέρον όλων, δεν είναι η καταπολέμηση της φτώχειας αλλά κυρίως  η αύξηση της επιρροής τους στις διάφορες περιοχές  του κόσμου.  Ουδείς ενδιαφέρεται για την εξάλειψη της φτώχειας παρα μόνο αν τον συμφέρει. Δεν είναι μόνοι. Η Ρωσία και η Κίνα ενδιαφέρονται εξίσου για την αύξηση της επιρροής τους σε διάφορες περιοχές του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Αφρική. Η Ρωσία υποσχέθηκε δωρεάν αποστολή σιτηρών σε έξι αφρικάνικες χώρες, που στηρίζει και η Δύση. Τα εμπορικά έσοδα διπλασιάστηκαν από το 2013 σε 17,7 εκατ. δολάρια το 2021 και η Ρωσία διέγραψε 20 εκατ. δολάρια χρέη που όφειλαν ιστορικά ορισμένα αφρικανικά κράτη. Η Κίνα είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής με 200 δισ. δολάρια τον χρόνο. Δέκα χιλιάδες εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Αφρική. Η Νιγηρία είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας από την Κίνα και η Νότια Αφρική ο μεγαλύτερος εξαγωγέας.

Παρόλα αυτά η κατάσταση της βοήθειας στον Τρίτο Κόσμο είναι σήμερα απελπιστική. Χρειάζονται μεν περισσότερα χρήματα αλλά όχι μόνο.

Το μεγάλο πρόβλημα έγκειται στην πολύ χαμηλή αποτελεσματικότητα της  βοήθειας  που διατίθεται λόγω της  παντελούς έλλειψης συντονισμού των παρεμβάσεων.  Με άλλα λόγια, «Όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει». Κάθε Οργανισμός και κάθε κράτος δωρητής έχει τους δικούς του κανόνες παροχής της βοήθειας προς τον ένα ή στον άλλο κυβερνητικό ή τοπικό φορέα στον Τρίτο Κόσμο.  Να προσθέσουμε και τις διάφορες ΜΚΟ που ανακατεύονται στα πάντα, με κύριο στόχο τις περισσότερες φορές το όφελος των οργανώσεων τους. Τέλος ο πλέον σημαντικός παράγοντας της αποτυχίας είναι τα πολιτεύματα των χωρών αυτών που κυμαίνονται από σκληρές σε λιγότερο σκληρές δικτατορίες και η διακυβέρνηση τους ή η γραφειοκρατία τους από λίγο έως πολύ διεφθαρμένες.

Υπάρχει σωτηρία; Με τα σημερινά δεδομένα κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι πολύ εύκολο. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία της φτώχειας και στη δυσκολία εξάλειψής της δεν έχουν εκλείψει. Δεν είναι η έλλειψη τροφίμων. Ο πλανήτης παράγει αρκετά για να μας θρέψει όλους. Το κύριο πρόβλημα είναι η πρόσβαση στα τρόφιμα και η διαθεσιμότητα  τους που διαταράσσονται από πολλούς παράγοντες όπως:  οι καιρικές συνθήκες, τα τρόφιμα που πετάγονται στα σκουπίδια  και οι ανισότητες των φύλων. Οι ακραίες καταστάσεις του κλίματος είναι  ένας βασικός  παράγοντας της πείνας. Ξηρασίες, πλημμύρες, κυκλώνες καταστρέφουν τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, οδηγούν στον εκτοπισμό πληθυσμών και δυσκολεύουν την πρόσβαση τους σε τρόφιμα.

Οι παγκόσμιες συγκρούσεις είναι τέλος η μεγαλύτερη πρόκληση για τον στόχο της «Μηδενικής Πείνας». Περίπου 60% των παγκόσμιων πεινασμένων και υποσιτιζόμενων  ανθρώπων ζουν σε περιοχές συγκρούσεων. Μόνο στα τέσσερα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκαν επτά (7) στρατιωτικά πραξικοπήματα  στη Δυτική και Κεντρική Αφρική.

Τα πλούσια κράτη,  στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, δυσκολεύονται  να εκταμιεύσουν περισσοτέρους πόρους για τους φτωχούς του πλανήτη.  Το 2020 είχε υπολογιστεί ότι για να βοηθηθούν 500 εκατομμύρια άνθρωποι για να νικηθεί η πείνα μέχρι το 2030, οι κυβερνήσεις των G7 θα πρέπει να επενδύσουν μεταξύ 11 και 14 δισ. δολάρια από κάθε χώρα για τα επόμενα 10 χρόνια. Αν κάθε κυβέρνηση μπορούσε να διαθέσει 40 με 50 δισ. δολάρια αυτό θα σήμαινε 3,5 τρισ.

Πολλά χρήματα, όχι όμως ιδιαίτερα χρήσιμα, χωρίς ένα σκληρό  έλεγχο στη διαχείριση των πόρων και μία πιο αυστηρή επιλογή  αυτών που θα τα διαχειριστούν.

Τι άλλο μπορεί να προσφέρει κάποια ελπίδα;

Η  τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των αποδόσεων των καλλιεργειών, στη μείωση των τροφίμων που πετιούνται, στη βελτίωση της  διανομής των τροφίμων, στη βελτιστοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας και στην πρόβλεψη της ζήτησης τροφίμων σε διάφορες περιοχές

Στη γεωργία μπορούν επίσης να προωθηθούν  α) νέες μέθοδοι καλλιέργειας προσαρμοσμένες στην κλιματική αλλαγή,  β) μεταλλαγμένες τροφές για αύξηση της παραγωγικότητας και γ) μικρο-δάνεια για την υποβοήθηση της τοπικής επιχειρηματικότητας.

Η χρηματοδότηση προγραμμάτων με συγκεκριμένους στόχους. Για παράδειγμα η  Διεθνής Τράπεζα ανακοίνωσε πέρυσι ένα σχέδιο 30 δισ. δολαρίων  για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πείνας με τη στήριξη προγραμμάτων όπως:

• Το πρόγραμμα ανθεκτικότητας συστημάτων τροφίμων για την Ανατολική και Νότια Αφρική ξεκινώντας με την Αιθιοπία και την Μαδασκαρη (2,3 δισ. δολάρια).
• Ένα πρόγραμμα για τη βελτίωση των συστημάτων ανθεκτικότητας και της μείωσης του κινδύνου καταστροφών σε χώρες της Δυτικής Αφρικής όπως του Νίγηρα (570 εκατομμύρια δολάρια).
• Την ανάπτυξη της γαλακτοκομίας στο Μπαγκλαντές με τη βοήθεια 407.000 κτηνοτρόφων που θα ενισχυθούν με γεωργικό εξοπλισμό και κτηνιατρικές υπηρεσίες (88 εκατομμύρια δολάρια)
• Διανομή πακέτων φαγητού σε 437000 άτομα με υποσιτισμό και τροφική ανασφάλεια, σε αγροτικές και αστικές περιοχές στο Τσαντ, παράλληλα με τη διανομή σπόρων και αγροτικών μηχανήματων σε 25.000 μικρούς γεωργούς (30 εκατομμύρια δολάρια).

Αν γίνουν κάποτε όλα αυτά, στο πλαίσιο μιας διεθνούς συνεργασίας, ίσως να έχουμε λιγότερους πεινασμένους και καταφέρουμε να μειώσουμε τις μεταναστευτικές ροές προς τις πλούσιες χώρες.

---

* Ο Μάριος Καμχής είναι πρώην στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρώην πρόεδρος της ΜΟΔ ΑΕ

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News