Τον Νοέμβριο του 2022 η Open AI κυκλοφόρησε ένα εντυπωσιακό Chat box, το Chat GPT, το οποίο τάραξε συθέμελα τον χώρο της εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο και, σε κάποιες περιπτώσεις, έσπειρε πανικό. Πρόκειται για ένα σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης το οποίο έχει την ικανότητα να παράγει κείμενο που μοιάζει σαν να είναι γραμμένο από ανθρώπους. Και καθώς φοιτητές και μαθητές άρχισαν αυθωρεί, δίχως πρότερη εκπαίδευση –η αλήθεια–, να χρησιμοποιούν τις ελκυστικές δυνατότητες του νέου μέσου για την εκπόνηση των εργασιών τους και όχι μόνο, η εκπαιδευτική κοινότητα σε όλες τις βαθμίδες επιδόθηκε σε αγωνιώδεις ζωηρές συζητήσεις για τους κινδύνους που το νέο εργαλείο επιφέρει, για τον ρόλο του δασκάλου σε όλη αυτή την πορεία προς το νέο «έξυπνο» σχολείο ή για ζητήματα λογοκλοπής.

Γιατί είναι αλήθεια πως η χρήση του φέρνει επί τάπητος μια σειρά από προκλήσεις. Η λογοκλοπή και η συνακόλουθη δίκαιη βαθμολόγηση/αξιολόγηση είναι μία από αυτές. Οταν ο μαθητής χρησιμοποιεί το Chat GPT χωρίς να το αναφέρει στις πηγές του, δικαίως πρέπει να θεωρείται λογοκλοπή. Και σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να υπάρχουν κυρώσεις στη βαθμολογία του. Ταυτόχρονα, το συγκεκριμένο chatbox, αλλά και άλλα παρόμοια εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως εξάλλου και το ίδιο το διαδίκτυο, δεν μεταφέρει πάντα ορθές πληροφορίες, συνεπώς ενέχει ο κίνδυνος να παρέχει εσφαλμένες ή παραπλανητικές απαντήσεις σε ερωτήσεις των χρηστών του και έτσι αυτοί να αποκτήσουν εσφαλμένη γνώση ή να τη μεταφέρουν στις εργασίες τους.

Επίσης, ας μη μας διαφεύγει ότι όλα τα μοντέλα γλωσσικής Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως το Chat GPT, μπορεί να αναπαράγουν προκαταλήψεις στις πληροφορίες που παρέχουν. Αυτό συμβαίνει επειδή συνήθως εκπαιδεύονται με τη βοήθεια τεράστιου όγκου δεδομένων από το διαδίκτυο, και το περιεχόμενο που βρίσκουν εκεί περιλαμβάνει συχνά διάφορες μορφές προκαταλήψεων που μπορεί να αφορούν το φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την κοινωνική τάξη κ.ά. Αυτές οι προκαταλήψεις μπορούν να εκδηλωθούν μέσα από τον τρόπο με τον οποίο το μοντέλο αντιλαμβάνεται και απαντά σε ερωτήσεις των χρηστών.

Ως απάντηση, λοιπόν, σε όλα τα παραπάνω, κάποια σχολεία στο εξωτερικό μπλόκαραν την πρόσβαση στο Chat GPT από τους servers τους, ενώ κάποια πανεπιστήμια αγόρασαν λογισμικά που ανιχνεύουν χρήση του σε εργασίες φοιτητών ή έβγαλαν ανακοινώσεις στις οποίες δήλωναν ότι απαγορεύεται ρητά η χρήση του, κάτι που μου θύμισε την έντονη, στο παρελθόν, συζήτηση αναφορικά με την απαγόρευση ή μη της χρήσης αριθμομηχανών (κομπιουτεράκια) στην τάξη.

Κατανοώ απόλυτα την αίσθηση απειλής που νιώθουν πολλοί εκπαιδευτικοί και οπωσδήποτε αναγνωρίζω πως τίθενται μείζονα ηθικά ζητήματα κατά τη χρήση του εντός της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ωστόσο, ανήκω σε εκείνες τις φωνές που υποστηρίζουν ότι το σωστό επόμενο βήμα δεν είναι να απαγορεύσουμε το Chat GPT. Απλούστατα διότι αυτό δεν είναι εφικτό. Ακόμη και αν κάποια σχολεία μπλοκάρουν την πρόσβαση σε αυτό από τους servers τους, η μαθητική/φοιτητική κοινότητα διαθέτει φορητές συσκευές (smart phones, tablets), εξάλλου η πρόσβαση από το σπίτι είναι πάντα μια εναλλακτική.

Οσο για τα λογισμικά ανίχνευσης, είναι εύκολο να τα εξαπατήσεις αλλάζοντας λέξεις ή φράσεις ή εκπαιδεύοντας το ίδιο το Chat GPΤ να παράγει μη ανιχνεύσιμα κείμενα, και βέβαια, ποιος είναι διατεθειμένος να πληρώνει για να αγοράζει νεότερες βερσιόν του λογισμικού ανίχνευσης που θα δημιουργούνται ως απάντηση σε νεότερες βερσιόν του δωρεάν Chat GPT;

Αντίθετα με πολλούς, λοιπόν, θεωρώ ότι μπορούμε, υπό προϋποθέσεις, να εντάξουμε το Chat GPT δημιουργικά και με ηθικό τρόπο στην εκπαιδευτική διαδικασία, και να το αξιοποιήσουμε αποτελεσματικά εντός τάξης. Ξεκινώ από το σημαντικότερο: μαθητική/φοιτητική κοινότητα και εκπαιδευτικοί πρέπει να εκπαιδευτούν στην ηθική χρήση του. Πρέπει να τεθούν σε κάθε εκπαιδευτική μονάδα (είτε είναι σχολείο, είτε πανεπιστήμιο, είτε φροντιστήριο, είτε ΙΕΚ) κανόνες για το πώς μπορεί κανείς να παραπέμπει σε αυτό, σε ποια μαθήματα ή εκπαιδευτικές δραστηριότητες επιτρέπεται η χρήση του και υπό ποιες προϋποθέσεις. Αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να είναι αναρτημένοι στις ιστοσελίδες, προσβάσιμες σε όλες τις εμπλεκόμενες ομάδες, ενώ παράλληλα ο κάθε εκπαιδευτικός, στο syllabus του μαθήματός του ή στο περίγραμμα μαθήματος της ΕΘΑΑΕ (σε περίπτωση διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο), θα πρέπει να αναγράφει αυτές τις πληροφορίες.

Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, στο πλαίσιο επαγγελματικής ανάπτυξης από τους αρμόδιους φορείς (Σεμινάρια ΙΕΠ, Κέντρα Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης), θα πρέπει να ενημερωθούν για τις άπειρες δυνατότητες που προσφέρει το νέο μέσο και να εκπαιδευτούν στην αποτελεσματική χρήση του, ώστε να επωφεληθούν από αυτή τη νέα τεχνολογία και να ενδυναμωθούν κατά τη διαδικασία διδασκαλίας αλλά και αξιολόγησης.

Αντίστοιχα, η μαθητική και φοιτητική κοινότητα, με πρωτοβουλίες των διευθύνσεων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ή των ίδιων των σχολείων και των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας, θα πρέπει να γνωρίσουν τις δυνατότητές του και να ασκηθούν στην κριτική χρήση του, ως βοηθητικού εργαλείου στην εκπόνηση εργασιών. Θα πρέπει να διδαχτούν πώς να ελέγχουν την αλήθεια των απαντήσεων και να μη θεωρούν ως δεδομένο ότι όλες οι απαντήσεις του Chat Box είναι ορθές.

Το Chat GPT ήρθε για να μείνει, καθώς προσφέρει νέες προοπτικές για την εκπαίδευση. Το ερώτημα είναι ποια θα είναι η δική μας στάση απέναντι στον νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας.

---

Η Ζωή Γαβριηλίδου είναι καθηγήτρια Γλωσσολογίας, επισκέπτρια καθηγήτρια στο University of Chicago και συντονίστρια Δικτύου Κέντρων Υποστήριξης Διδασκαλίας και Μάθησης Ελληνικών ΑΕΙ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News