Ένας λιμενικός δεν βρίσκεται στη θέση του την ώρα του απόπλου. Η παρουσία του και μόνο θα μπορούσε να αποτρέψει μια θανατηφόρα κτηνωδία. Λίγους μήνες πριν, ένας σταθμάρχης, τοποθετημένος από τους κατ’ όνομα «αρμόδιους» με τρόπο εγκληματικό στη λάθος θέση, οδηγεί δύο αμαξοστοιχίες σε μετωπική σύγκρουση. Και 57 οικογένειες σε αιώνια θλίψη. Αποκαλύπτεται παράλληλα ότι το κράτος αδυνατούσε να φέρει εις πέρας τις συμβάσεις αγοράς των απαιτούμενων μέσων ασφαλείας στον σιδηρόδρομο. Ενδιαμέσως, η Ελλάδα έγινε κάτοχος του θλιβερού ρεκόρ της μεγαλύτερης πυρκαγιάς που καταγράφηκε στη σύγχρονη Ευρώπη. Και σε τρέχοντα χρόνο ολόκληροι νομοί πλημμυρίζουν, μέσα σε λίγες ώρες. Κοινός παρονομαστής αυτών; Τι άλλο, αν όχι τα πολυεπίπεδα ελλείμματα του κρατικού μηχανισμού και η αδυναμία των αρχών να αντιμετωπίσουν τα γεγονότα.

Δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει κάτι εξαιρετικά απρόσμενο ώστε να εμπεδώσουμε το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι πανταχού παρόν, το βλέπουμε καθημερινά, σε διάφορες μορφές του. Στη δημόσια υπηρεσία και την επιχείρηση κοινής ωφέλειας. Στα νοσοκομεία, στα δικαστήρια και στα σχολεία. Στα υποθηκοφυλακεία και στο κτηματολόγιο. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έστησε το «επιτελικό κράτος» με διττό στόχο: αφενός να επιβάλει τις άκρως απαραίτητες διοικητικές μεταρρυθμίσεις, αφετέρου να επιταχύνει το κυβερνητικό έργο, περνώντας πάνω από τις διάφορες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Σήμερα, καλείται να αναδιαρθρώσει εκ βάθρων το κράτος. Είναι ο ίδιος ο Πρωθυπουργός που έθεσε αυτή ως κορυφαία προτεραιότητα της νέας τετραετίας. Όμως, οι έως ώρας οιωνοί δεν είναι ευνοϊκοί. Μπορεί ο Μητσοτάκης, με καίριες παρεμβάσεις, να ανατρέψει αντιλήψεις που φτάνουν πίσω στον 19^ο αιώνα; Αν όχι, τότε η εξαγγελία για τον περιβόητο «εκσυγχρονισμό του κράτους» θα συνεχίσει να στέκεται αγέρωχη μπροστά μας, όπως έστεκαν τα τοτέμ στο κέντρο του προνεωτερικού χωριού.

Προφανώς τα γεγονότα που ζούμε τα τελευταία χρόνια δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο. Ούτε και οι επιπτώσεις τους. Είναι άλλο πράγμα η κατάσβεση μιας δασικής πυρκαγιάς, άλλο η πρόληψη μιας πλημμύρας κι άλλο η αποκατάσταση υποδομών και ιδιωτικών περιουσιών. Το ξερίζωμα του ωχαδερφισμού από τους διαδρόμους του Δημοσίου αποτελεί προϋπόθεση για μια πιο εύρυθμη κρατική λειτουργία, αλλά αυτό που πρέπει πρώτα να εκλείψει είναι η αντιμετώπιση του κράτους ως λάφυρου, ως ιδιοκτησίας, τόσο του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος εν συνόλω, όσο και του μόνιμου υπαλλήλου στο μικροσκοπικό δοβλέτι του. Στην Ελλάδα, εν έτει 2023, το κράτος είναι ο εχθρός και ο σύμμαχος. Αναλόγως σε ποιο στρατόπεδο βρίσκεσαι.

Στο πρώτο σκέλος, όσο σφοδρά και πρωτοφανή να είναι τα καιρικά φαινόμενα και οι πυρκαγιές, εξαιτίας της κλιματικής ή άλλης κρίσης, δεν αρκούν πια ούτε οι εκκενώσεις, ούτε οι διαπιστώσεις της ανημποριάς. Εννοείται ότι προέχει η προστασία της ανθρώπινης ζωής, επιτυχία η χρήση του 112, όμως η κυβέρνηση, άρα το κράτος, καλούνται να βρουν λύσεις. Δεν γίνεται απλώς και μόνο να κυνηγούν εκ των υστέρων τις εξελίξεις. Απαιτείται αποτελεσματικότητα τόσο στη διαχείριση επί του πεδίου, όσο και στην πρόβλεψη. Δηλαδή στην προετοιμασία και στη δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος ασφαλείας. Ακούμε εδώ και χρόνια για τα περίφημα drones και τα άλλα συστήματα που εντοπίζουν τις φωτιές εν τη γενέσει τους. Εμείς, όμως, δεν τα έχουμε.

Σαν να σιχαινόμαστε ο,τιδήποτε έχει να κάνει με τη νέα τεχνολογική εποχή. Αλήθεια, ποια η σχέση του ελληνικού κράτους και δη των δυνάμεων άμεσης επέμβασης (στρατός, αστυνομία, λιμενικό) με την Τεχνητή Νοημοσύνη; Γνωρίζουμε πλέον όλοι ότι η γραμμή παραγωγής των Καναντέρ δεν βγάζει πια αεροπλάνα. Τουλάχιστον στους χρόνους που τα θέλουμε. Εμπεδώσαμε ότι οι άνδρες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας δεν είναι αρκετοί ή το ίδιο εκπαιδευμένοι όσο οι Ρουμάνοι ή οι Πολωνοί συνάδελφοί τους. Μάθαμε, με πολύ άσχημο τρόπο, ότι οι περισσότεροι από αυτούς που καλούνται να διαχειριστούν μια έκτακτη κατάσταση λειτουργούν συνήθως στα χαμένα. Δεν έχουν δουλέψει ποτέ ξανά πάνω σε αντίστοιχα σενάρια και προσομοιώσεις, όπως ακριβώς γίνεται στις προηγμένες χώρες στο εξωτερικό. Τι ακριβώς κάνουμε για όλα αυτά;

Πραγματικά, είναι τόσο δύσκολο να διορθωθούν αυτές οι στρεβλώσεις; Αυτός είναι, στην πράξη, ο τοτεμικός «εκσυγχρονισμός του κράτους». Ή τουλάχιστον μια κεντρική πτυχή του. Αρνείται κανείς ότι αν η (οποιαδήποτε) κυβέρνηση αρχίσει να αποδεικνύεται σε αυτά τα ζητήματα αποτελεσματικότερη των προηγουμένων, τότε το κράτος (ως αόρατος θεσμός) θα επανακτήσει μέρος της χαμένης εμπιστοσύνης του; Τι σημαντικότερο αντιμετώπισε η χώρα τα τελευταία χρόνια, παρά αλλεπάλληλες κρίσεις, και τι άλλο πρέπει να συμβεί για να καταλάβουμε ότι απαιτείται πλήρης επανασχεδιασμός- επιχειρησιακός, οικονομικός, κριτηρίων επιλογής προσώπων- στα θέματα της Πολιτικής Προστασίας και της Κλιματικής Κρίσης; Πότε πια θα αντιληφθούμε ότι η στελέχωση των Υπουργείων δεν μπορεί να γίνεται με βάση την κομματική ταυτότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις;

Αν αυτά, που είναι τα σχετικά εύκολα, αποδεικνύονται δυσεπίλυτα, τότε στα πλέον απαιτητικά μάλλον το παιχνίδι φαντάζει εξαρχής χαμένο. Εθνικό Σύστημα Υγείας, Δικαιοσύνη, Εκπαίδευση, Δημόσια Διοίκηση. Πυλώνες του σύγχρονου κράτους, που στην Ελλάδα δεν έχουν απλώς επιφανειακές ρωγμές, αλλά είναι σχεδόν έτοιμοι να καταρρεύσουν. Με δομικές στρεβλώσεις τόσο σε όλη την υπαλληλική κλίμακα, όσο και στο θεσμικό επίπεδο. Με τοποθετήσεις ημετέρων και περιθωριοποίηση αντιπάλων ανεξαρτήτως αξίας. Με εργασία στην ταχύτητα της ήσσονος προσπάθειας, στο όριο της αγγαρείας, σε μια ανεπίτρεπτη κοινωνία της ανευθυνότητας. Πόση προσπάθεια χρειάζεται να κάνει κάποιος για να απολυθεί από το Δημόσιο; Ακόμα και να θέλεις να σε απολύσουν είναι σχεδόν αδύνατο. «Διαμάντι» το gov.gr για την Ελλάδα αλλά δεν φτάνει.

Θέλει, λέει, η κυβέρνηση να αναδιατάξει το ΕΣΥ. Καλή η σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα, αλλά σε ποιο κράτος της Δύσης ο ειδικευμένος γιατρός αμείβεται με λιγότερα από 2.000 ευρώ το μήνα; Πού αλλού οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία κινδυνεύουν συστηματικά με ξυλοδαρμό από συγγενείς ασθενών; Ακόμα, δύσκολα θα βρει κάποιος σε άλλη χώρα της Ευρώπης να απαξιώνεται τόσο πολύ η δημόσια εκπαίδευση και όλη η έμφαση να δίνεται στα φροντιστηριακή προετοιμασία των πανελληνίων εξετάσεων.

Τα ερωτήματα αυτά, κι ακόμα περισσότερα, αναζητούν απαντήσεις εδώ και πολλές δεκαετίες. Είναι αυτές οι κατεστημένες αντιλήψεις, μαζί με τις διαχρονικές πολιτικές υποσχέσεις περί της πολυπόθητης βελτίωσης του κράτους που έχουν καταστήσει τοτέμ την έννοια του «εκσυγχρονισμού» του. Η παρούσα κυβέρνηση καλείται και αυτή με τη σειρά της να αντιμετωπίσει το περιγραφόμενο «τέρας». Θα κριθεί από το αποτέλεσμα, αυστηρότερα από τις προηγούμενες, καθώς είναι η ίδια που έχει βάλει πολύ ψηλά τον πήχη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News