Υπό τον τίτλο «Ρωσία και Τουρκία διαγκωνίζονται για τη Μαύρη Θάλασσα», το Politico αναλύει τις διαστάσεις της επερχόμενη επίσκεψης του Ταγίπ Ερντογάν στη Ρωσία όπου θα συναντηθεί στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Στο ραντεβού που θα γίνει στο Σότσι την Δευτέρα, 4 Σεπτεμβρίου θα φανεί το βάθος του ρήγματος και το αν μπορεί να γεφυρωθεί.

Oπως ανέφεραν τουρκικές πηγές στο Reuters, oι δύο ηγέτες θα συζητήσουν τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς και τη συμφωνία που επέτρεψε την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Δηλαδή τη συμφωνία για τα σιτηρά η οποία έγινε με τη μεσολάβηση της Τουρκίας και των Ηνωμένων Εθνών το 2022. Το σχήμα όμως αυτό κατέρρευσε μετά την απόσυρση της Ρωσίας φέτος τον Ιούλιο και η Αγκυρα προσπαθεί έκτοτε να πείσει τη Μόσχα να επιστρέψει στη συμφωνία.

Η συνάντηση θα γίνει στο αξίας άνω του ενός δισ. ευρώ ανάκτορο του Πούτιν στο Σότσι. Η έπαυλη διαθέτει μεταξύ άλλων, θερμοκήπιο, εκκλησία, γήπεδο χόκεϊ, καζίνο και ειδική αίθουσα για κατανάλωση ναργιλέ, ενώ εκτείνεται σε συνολική έκταση άνω των 17.000 τ.μ., στην κορυφογραμμή ενός λόφου με θέα προς τη θάλασσα.

Αυτά είναι όσα μέχρι στιγμής διατυπώνονται δημοσίως. Διότι υπάρχουν και άλλα, εξίσου πολύπλοκα ζητήματα. Για παράδειγμα, όπως θυμίζει ο δημοσιογράφος Γκάμπριελ Γκάβιν, που υπογράφει το άρθρο του Politico, ο Ερντογάν εκφράζει εδώ και καιρό την ανησυχία του ότι η στρατηγικά σημαντική Μαύρη Θάλασσα δεν πρέπει να γίνει «ρωσική λίμνη». Μόλις τελειώσουν οι διπλωματικές αβρότητες, η προσοχή θα στραφεί αναπόφευκτα στις εντάσεις που σιγοβράζουν στον ζωτικής σημασίας κόμβο για την ενέργεια, τη γεωργία και τον εφοδιασμό μεγάλου μέρους του πλανήτη με πετρέλαιο, φυσικό αέριο και σιτηρά.

Ο Ερντογάν υποστήριζε ήδη από το 2016 την ανάπτυξη ενός κοινού ρουμανικού, βουλγαρικού και τουρκικού στόλου στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ο οποίος θα μπορούσε να εξισορροπήσει τη ρωσική ισχύ στον Εύξεινο Πόντο. Επτά χρόνια μετά, οι φόβοι της Τουρκίας για τη ρωσική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα έχουν επιδεινωθεί. Οπως αναφέρει στην ανάλυσή του το Politico «οι προσπάθειες της Ρωσίας να στραγγαλίσει την ουκρανική οικονομία αρχίζουν να επηρεάζουν και τα συμφέροντα της Τουρκίας, αναζωπυρώνοντας μια αντιπαλότητα αιώνων μεταξύ δύο ιστορικών αντιπάλων».

Πούτιν και Ερντογάν διατηρούν μια πολύπλοκη σχέση, πιο φιλική από όσο θα ήθελαν οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία παρουσιάστηκε το 2022 ως μεσάζων στον πόλεμο της Ουκρανίας με στόχο οι  εμπορικές γραμμές να παραμείνουν ανοιχτές. Ωστόσο η τελευταία προσπάθεια προσέγγισης του Ερντογάν με τη Δύση και η αυξανόμενη επιθετικότητα του Πούτιν στην ευρύτερη περιοχή φαίνεται ότι έχουν αλλάξει το κλίμα σε σύγκριση με τις συναντήσεις που είχαν οι δύο πρόεδροι πέρυσι, τέτοια εποχή.

Ενα βασικό πρόβλημα για την Τουρκία είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρεάζει τις διαδρομές των πλοίων και τις γραμμές εφοδιασμού της, πράγμα που δυσχεραίνει την προσπάθεια της χώρας να αντιμετωπίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό. Οι αναλυτές εντοπίζουν σημάδια απογοήτευσης στην Αγκυρα για τη στάση του Κρεμλίνου στο γεγονός ότι ο Ερντογάν υποστηρίζει πλέον ανοιχτά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Από την άλλη πλευρά το κλίμα είναι επίσης… περίεργο. Το Politico θυμίζει ότι στα μέσα Αυγούστου, ρωσικά στρατεύματα έριξαν προειδοποιητικές βολές και επιβιβάστηκαν σε ένα τουρκικής ιδιοκτησίας φορτηγό πλοίο, το Şükrü Okan, καθώς αυτό έπλεε στη Μαύρη Θάλασσα προς τα τουρκικά ύδατα, δημοσιεύοντας ένα βίντεο με το πλήρωμα να αναγκάζεται να γονατίσει υπό την απειλή όπλων. «Ολα τα πλοία που πλέουν στη Μαύρη Θάλασσα προς τα ουκρανικά λιμάνια θα θεωρούνται πιθανοί κομιστές στρατιωτικού υλικού», προειδοποίησε με ανακοίνωσή του το υπουργείο Aμυνας της Μόσχας.

Νωρίτερα, στα μέσα του καλοκαιριού, η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών και της Τουρκίας πέρυσι τον Ιούλιο, και είχε τότε ως στόχο να αποτραπεί μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση μέσω της ασφαλούς εξαγωγής σιτηρών που είχαν αποκλειστεί λόγω του πολέμου. Σχεδόν 33 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων μπορούσαν να εξέλθουν από τα αποκλεισμένα λιμάνια της Ουκρανίας προς την Κωνσταντινούπολη, προτού κατευθυνθούν σε σημαντικές αναδυόμενες αγορές.

Η συμφωνία έσπασε όμως πριν από λίγες εβδομάδες και έκτοτε οι ρωσικές δυνάμεις έχουν επανειλημμένα χτυπήσει το λιμάνι της Οδησσού, καθώς και άλλες εγκαταστάσεις που συνδέονται με τη βιομηχανία σιτηρών της Ουκρανίας.

Η πίεση του Ερντογάν προς τον Πούτιν να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να ενεργοποιηθεί εκ νέου η συμφωνία για τα σιτηρά αναμένεται να βρεθεί στην κορυφή της ατζέντας την Δευτέρα (4/9) στο Σότσι. Oπως ανέφεραν οι New York Times, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ρωσίας και της Τουρκίας Σεργκέι Λαβρόφ και Χακάν Φιντάν συναντήθηκαν στη Μόσχα την Πέμπτη, για να συζητήσουν τρόπους αναβίωσης της συμφωνίας.

Τα Ηνωμένα Εθνη, ο έτερος μεσολαβητής στη διαχείριση της συμφωνίας προσπαθεί επίσης να ασκήσει πίεση στη Ρωσία προς την ίδια κατεύθυνση κι έτσι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ έστειλε στη Μόσχα μια σειρά προτάσεων για την επανενεργοποίησή της σε μόνιμη βάση. Ο Ερντογάν εργάζεται προς την ίδια κατεύθυνση γιατί παράλληλα με την προσέγγιση που επιχειρεί προς τη Δύση, επιθυμεί, όπως υπογραμμίζει το Politico, «να παρουσιάζεται και ως ηγέτης μιας αντιδυτικής συμμαχίας, ιδιαιτέρως -κατά βάση- μουσουλμανικών εθνών σε ολόκληρη την Αφρική και την Ασία».

«Η Μαύρη Θάλασσα βρίσκεται διαχρονικά στο επίκεντρο των ρωσικών φιλοδοξιών. Κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής της επέκτασης, η Ρωσία είχε ουκ ολίγες συγκρούσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Γι αυτό και υπάρχουν ακόμη εθνικιστικές φαντασιώσεις ότι εξακολουθεί να αποτελεί μια “ρωσική λίμνη”», σχολιάζει ο Σεργκέι Ραντσένκο, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ. Από την άλλη πλυερά, η Τουρκία ελέγχει τα στρατηγικά στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο, και σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη γεωγραφία προς όφελός της.

Ο Ράιαν Τζιντζέρας, καθηγητής στο τμήμα Εθνικής Ασφαλείας στη Σχολή Ναυτικών Μεταπτυχιακών Σπουδών της Καλιφόρνιας, σημειώνει ότι η Τουρκία φρόντισε να έχει καλές σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία: έτσι έχει επωφεληθεί τόσο από τη συμφωνία για τα σιτηρά όσο και από την υποβοήθηση της διακίνησης των κλεμμένων φορτίων σιτηρών που πωλούνται από τη Μόσχα.

Οπως είναι γνωστό, η Τουρκία έχει αρνηθεί να ακολουθήσει τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και να επιβάλει κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο. Αντ’ αυτού, τονίζει ο Γκάμπριελ Γκάβιν στο Politico, έχει επωφεληθεί από τις εκπτώσεις για να αυξήσει τις εισαγωγές πετρελαιοειδών σε 25,5 εκατομμύρια βαρέλια τον Ιούλιο του 2023 από μόλις 11,6 εκατομμύρια βαρέλια την ίδια περίοδο το 2021, σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων Kpler.

Ωστόσο, οι τελευταίες ενέργειες της Μόσχας πλήττουν την ουκρανική οικονομία πλήττουν και την Τουρκία. Απαντώντας στα χτυπήματα στα λιμάνια της Ουκρανίας που έχουν καταστρέψει περίπου 60.000 τόνους σιτηρών, το Κίεβο χτυπάει με drones τη ρωσική ναυτιλία.

Οπως εξηγεί το Politico η ένταση οδηγεί σε προειδοποιήσεις για αύξηση των ασφαλίστρων για τα πλοία που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Τα τελευταία επεισόδια στη Μαύρη Θάλασσα κάνουν πιο ακριβή τη μεταφορά αργού πετρελαίου και άλλων φορτίων από τα ρωσικά λιμάνια, ενώ και οι προμήθειες σιτηρών δεν φτάνουν πλέον στα λιμάνια της Τουρκίας, με τον Πούτιν να υπόσχεται αντ’ αυτού να τα μοιράζει δωρεάν σε επιλεγμένες αφρικανικές χώρες. Αυτό στερεί από την Αγκυρα φθηνή ενέργεια, καθώς και τα έσοδα από το εμπόριο των εισαγόμενων αγροτικών προϊόντων σε μια στιγμή που οι αυξανόμενες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας προκαλούν μεγάλα προβλήματα στην τουρκική οικονομία.

Το επόμενο επεισόδιο στη γεωπολιτική και οικονομική διεκλυστίνδα Πούτιν – Ερντογάν για τη Μαύρη Θάλασσα αναμένεται να παιχτεί την Δευτέρα, στη βίλα του ρώσου προέδρου με θέα στα νερά της.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News