Οπως ήδη έγραψε το Protagon, το Βρετανικό Μουσείο έχει στην κατοχή του οκτώ εκατομμύρια αντικείμενα, μείον κάτι… ψιλά που του λείπουν τώρα τελευταία. Οσο κι αν ακούγεται παράλογο το νούμερο, δεν είναι: αφού οι Βρετανοί κατέκλεβαν επί πολλές δεκαετίες τις αρχαιότητες όλου του πλανήτη (ο μισός ήταν υπό την κατοχή τους έτσι κι αλλιώς), τώρα, όπως θα έλεγαν και οι ίδιοι, they get a taste of their own medicine.

Οι απώλειες των αντικειμένων, που πιθανότατα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που έρχονται στο φως της δημοσιότητας, φαίνεται ότι ήταν γνωστές πολύ πριν οι ίδιοι οι Βρετανοί δηλώσουν -αναγκαστικά- έκπληκτοι στις αρχές του χρόνου. Μάλλον, για να ακριβολογήσουμε, ήταν κοινό μυστικό ανάμεσα τουλάχιστον στους υψηλόβαθμους υπαλλήλους του Μουσείου, οι οποίοι ήξεραν μεν, δεν έκαναν κάτι δε. 

Ετσι, μετά την απόλυση του υπευθύνου για τις ελληνικές αρχαιότητες, Πίτερ Χιγκς, έρχεται μια παραίτηση να επιβεβαιώσει το γεγονός ότι το Μουσείο τα έχει κάνει μαντάρα. Ο Χάρτγουικ Φίσερ, διευθυντής του Μουσείου, ανακοίνωσε πριν από ένα μήνα ότι θα αφήσει το πόστο του το 2024 και η ανακοίνωση ήρθε οριακά πριν τις αποκαλύψεις για τις «χαμένες» αρχαιότητες. Το προσωπικό του Μουσείου πιστεύει πλέον ότι ο Φίσερ ήξερε για τις κλοπές, όπως ήξεραν και το ΔΣ του Μουσείου. Και όλοι μαζί συμφώνησαν να παραιτηθεί προκειμένου να «σώσει» την υπόληψή του. 

Ο Φίσερ, σε μια πολύ λιτή και βρετανική ανακοίνωση, είπε τον Ιούλιο ότι μέσα στο 2024 θα «παραδώσει τη διεύθυνση του Μουσείου», χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις, οι οποίες όμως δεν χρειάζονται κιόλας. Ο υποδιευθυντής του Μουσείου είναι λίαν απίθανο να τον διαδεχθεί, καθώς σύμφωνα με την Telegraph, ήξερε και αυτός από τον Φεβρουάριο του 2021 ότι υπήρχαν κλοπές, αλλά δεν έκανε τίποτε, με συνέπεια «να χαθούν δύο πολύτιμα χρόνια».

Οι κλοπές, όμως, δεν ξεκίνησαν το 2021, αλλά πολύ νωρίτερα. Και αυτό φέρνει σε δύσκολη θέση τους πάντες στη διοίκηση του Μουσείου, συμπεριλαμβανομένου και του προέδρου του, Τζορτζ Οσμπορν, πρώην υπουργού Οικονομικών στην κυβέρνηση Κάμερον. 

Το 2016, μια ρωμαϊκή αρχαιότητα, με πραγματική αξία άνω των 70.000 ευρώ, βγήκε προς πώληση στο eBay, με τιμή εκκίνησης τα 60 ευρώ. Πολύ σύντομα αποδείχθηκε ότι είχε κλαπεί από το Μουσείο. Το ίδιο το Μουσείο ενημερώθηκε, αλλά δεν έκανε τίποτε. Η καθυστέρηση (ή η απροθυμία) για δράση, οδηγεί σε υποθέσεις για συγκάλυψη. Από ποιον, όμως, και σε ποιον;

Η τελική ευθύνη για την ασφάλεια των αντικειμένων, αλλά και για τη φήμη του Μουσείου,  ανήκει στον Φίσερ, ο οποίος, σύμφωνα με την Telegraph, διαπραγματεύθηκε σκληρά την αποχώρησή του, προκειμένου να διαφυλάξει την υστεροφημία του. 

Του επέτρεψαν να φύγει με το κεφάλι ψηλά, λέει πηγή από τον κόσμο της Τέχνης, διότι αυτό συνέφερε και τις δύο πλευρές. 

Το Μουσείο, πάντως, έχει υποστεί και στο παρελθόν σφοδρή κριτική για το σύστημα αρχειοθέτησης των οκτώ εκατομμυρίων αντικειμένων που έχει στην κατοχή του, καθώς όλα τα αντικείμενα δεν έχουν φωτογραφηθεί για το site του. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που εμπορεύονται αρχαιότητες δεν έχουν τρόπο να διαπιστώσουν εάν ένα αντικείμενο είναι κλεμμένο. Εκείνοι που «υπεξαίρεσαν» τις αρχαιότητες από το Μουσείο, στόχευσαν ακριβώς στα μη καταχωρισμένα σε καταλόγους αντικείμενα, γεγονός που σημαίνει είτε ότι ήταν άνθρωποι του Μουσείου, είτε ότι είχαν εσωτερική πληροφόρηση. 

Φυσικά, οι χώρες που ζητάνε αντικείμενα από το Μουσείο δεν άφησαν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Η Λίνα Μενδώνη είπε ότι η κατάσταση είναι «σοβαρή και θλιβερή» και ότι το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού «παρακολουθεί με προσοχή την υπόθεση». 

Ετσι κι αλλιώς οι κλοπές από μουσεία είναι σχεδόν πάντα «εσωτερικές δουλειές», σύμφωνα με τους ανθρώπους που εργάζονται για την ανάκτηση των κλεμένων αρχαιοτήτων. 

Ενας εργαζόμενος σε μεγάλο μουσείο του Λονδίνου «καίει» το Βρετανικό Μουσείο, λέγοντας στον Guardian ότι «ο τομέας (των μουσείων) πάσχει από θεσμική διαφθορά και η “απαλλοτρίωση” αντικειμένων είναι μια πρακτική που θεωρείται “θεμιτή”». 

Ο ίδιος είπε ότι κάποια πολύφερνα αντικείμενα που δωρίζονται στο Μουσείο πωλούνται «ησύχως» σε συλλέκτες. «Ολοι οι άνθρωποι που εργάζονται στα μουσεία δεν κλέβουν αντικείμενα, αλίμονο», είπε. «Ομως είναι ένα γνωστό πρόβλημα στον τομέα μας, για το οποίο κανείς δεν μιλάει». 

Ενας εργαζόμενος σε άλλο μουσείο, είπε στον Guardian ότι υπάρχουν ελάχιστοι έλεγχοι ασφαλείας για τους εργαζόμενους που φεύγουν από τους χώρους εργασίας τους. «Είναι πολύ εύκολο να πάρεις κάτι μικρό, χωρίς να το καταλάβει κανείς», εξήγησε. 

Ο Αρθουρ Μπραντ, ολλανδός ερευνητής που έχει ανακτήσει κλεμένες αρχαιότητες αξίας άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ απ’ όλον τον κόσμο, είπε ότι όλα τα μουσεία του κόσμου έχουν πέσει θύματα κλοπής και οι εργαζόμενοι το παίρνουν χαμπάρι όταν αρχίζουν τη διαδικασία να τα καταχωρίσουν σε καταλόγους. Τότε διαπιστώνουν ότι λείπουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες αντικείμενα. 

Ο Κρίστοφερ Μαρινέλο, του οργανισμού Art Recovery International, είπε στον Guardian: «Οι κλοπές από μουσεία είναι διεθνές φαινόμενο, αλλά μισό λεπτό· τα μουσεία δεν είναι σούπερ μάρκετ, είναι φύλακες της πολιτιστικής μας παράδοσης. Δεν θα έπρεπε να είναι εύκολο να πάρεις αντικείμενα από αυτά». 

Η Ενωση Μουσείων χαρακτηρίζει την κλοπή αρχαιοτήτων από μέλη του προσωπικού όχι μόνο ως εγκληματική πράξη, αλλά και πράξη ενάντια στην επαγγελματική ηθική. «Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στα μουσεία αγαπούν τις συλλογές. Δεν μπαίνουν στη δουλειά για να κλέψουν», είπε εκπρόσωπός της.

Σήμερα, πάντως, η παγκόσμια βάση δεδομένων του οργανισμού Art Loss Register περιλαμβάνει περισσότερα από 700.000 κλεμένα αντικείμενα. Και ίσως αυτά να μην είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News