Το εύθραυστο σύστημα κυκλοφορίας των υδάτων του Ατλαντικού Ωκεανού έχει γίνει πιο αργό και λιγότερο σταθερό, σύμφωνα με μια νέα ανάλυση δεδομένων θερμοκρασίας 150 ετών, αυξάνοντας την πιθανότητα αυτό το κρίσιμο στοιχείο του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος να καταρρεύσει μέσα στις επόμενες δεκαετίες.

Οι επιστήμονες βλέπουν εδώ και καιρό το σύστημα που ονομάζεται Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) ως ένα από τα πιο ευάλωτα στοιχεία του πλανήτη, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσε να υποστεί μια απότομη και μη αναστρέψιμη αλλαγή, με δραματικές συνέπειες για τον υπόλοιπο κόσμο.

Στο σημερινό κλίμα της Γης, αυτός ο υδρόβιος μεταφορικός ιμάντας μεταφέρει ζεστό αλμυρό νερό από τις τροπικές περιοχές στον Βόρειο Ατλαντικό και στη συνέχεια στέλνει ψυχρότερο νερό πίσω, νότια και κατά μήκος του πυθμένα του ωκεανού. Μέρος του είναι το περίφημο Ρεύμα του Κόλπου του Μεξικού, το οποίο πιστώνεται τις ήπιες θερμοκρασίες στη βορειοδυτική Ευρώπη. Καθώς, όμως, οι αυξανόμενες παγκόσμιες θερμοκρασίες λιώνουν τους πάγους της Αρκτικής, η εισροή κρύου γλυκού νερού απειλεί να «κλείσει» εντελώς το σύστημα.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε  στο περιοδικό Nature Communications και τα συμπεράσματα της οποίας αναδημοσιεύθηκαν από την Washington Post, υποδεικνύει ότι η συνεχιζόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη θα ωθήσει το AMOC στο «σημείο καμπής» του γύρω στα μέσα αυτού του αιώνα. Η μετατόπιση θα είναι τόσο απότομη και μη αναστρέψιμη όσο το κλείσιμο ενός διακόπτη φώτων, και θα μπορούσε να οδηγήσει σε δραματικές αλλαγές του καιρού και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

«Αυτό είναι ένα πραγματικά ανησυχητικό αποτέλεσμα» δήλωσε ο Πέτερ Ντίλεβσεν, κλιματικός φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και επικεφαλής της νέας μελέτης. «Δείχνει πραγματικά ότι χρειαζόμαστε να βάλουμε με δύναμη το πόδι στο φρένο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου».

Η ανάλυση έρχεται σε αντίθεση με την πιο πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία βασίστηκε σε πολλαπλά κλιματικά μοντέλα και κατέληξε στο συμπέρασμα –με «μέτρια βεβαιότητα» όμως– ότι το AMOC δεν θα καταρρεύσει πλήρως μέσα σε αυτόν τον αιώνα.

Αλλοι ειδικοί προειδοποίησαν επίσης ότι η νέα μελέτη δεν βασίζεται σε νέες παρατηρήσεις ολόκληρου του ωκεάνιου συστήματος. Αντίθετα, λένε, κάνει προβλέψεις για το μέλλον με βάση προηγούμενα δεδομένα από μια περιορισμένη περιοχή του Ατλαντικού.

Η μελέτη έρχεται να προστεθεί σε έναν αυξανόμενο όγκο στοιχείων που δείχνουν ότι αυτό το κρίσιμο ωκεάνιο σύστημα βρίσκεται σε κίνδυνο. Από το 2004, οι παρατηρήσεις από ένα δίκτυο σημαδούρων ωκεανών έδειξαν ότι το AMOC εξασθενεί, αν και το περιορισμένο χρονικό πλαίσιο αυτού του συνόλου δεδομένων καθιστά δύσκολο τον καθορισμό μιας συγκεκριμένης τάσης. Οι επιστήμονες έχουν επίσης αναλύσει πολλαπλούς δείκτες της ισχύος του ρεύματος, συμπεριλαμβανομένων μικροσκοπικών οργανισμών και μικροσκοπικών ιζημάτων από τον πυθμένα της θάλασσας, για να δείξουν ότι το σύστημα βρίσκεται στην πιο αδύναμη κατάστασή του εδώ και περισσότερα από 1.000 χρόνια.

Για την ανάλυσή τους, ο Πέτερ Ντίλεβσεν και η Σουζάν Ντίλεβσεν (συνάδελφος και αδελφή του) εξέτασαν αρχεία για τις θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας που χρονολογούνται από το 1870. Βρήκαν ότι τα τελευταία χρόνια οι θερμοκρασίες στα βορειότερα νερά του Ατλαντικού έχουν υποστεί μεγαλύτερες διακυμάνσεις, οι οποίες έχουν διαρκέσει περισσότερο. Αυτά είναι «πρώιμα προειδοποιητικά σήματα» ότι το AMOC γίνεται εξαιρετικά ασταθές, είπαν οι επιστήμονες.

Η Σουζάν, στατιστικολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, ανέπτυξε στη συνέχεια ένα προηγμένο μαθηματικό μοντέλο για να προβλέψει πόση περισσότερη ταλάντευση μπορεί να αντέξει το σύστημα AMOC. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το AMOC θα μπορούσε να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή από τώρα έως το 2095, είπαν οι συγγραφείς.

Οι συνέπειες δεν θα ήταν τόσο τρομερές όσο φαίνονται στην ταινία επιστημονικής φαντασίας του 2004 «The Day After Tomorrow», όπου η ξαφνική κατάρρευση του ρεύματος παγώνει εντελώς το βόρειο ημισφαίριο. Ωστόσο, θα μπορούσε να οδηγήσει σε πτώση της θερμοκρασίας στη βόρεια Ευρώπη και αύξηση της θερμοκρασίας στις τροπικές περιοχές, καθώς και σε ισχυρότερες καταιγίδες στην ανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής.

Η Μαριλένα Ολτμανς, ωκεανογράφος στο Εθνικό Κέντρο Ωκεανογραφίας της Βρετανίας, σημείωσε  ότι οι θερμοκρασίες στον Βόρειο Ατλαντικό είναι «μόνο ένα μέρος ενός εξαιρετικά περίπλοκου, δυναμικού συστήματος». Αν και η δική της έρευνα για τη θαλάσσια φυσική υποστηρίζει το συμπέρασμα του Ντίτλεβσεν ότι αυτή η συγκεκριμένη περιοχή θα μπορούσε να φτάσει σε οριακό σημείο μέσα στον 21ο αιώνα, είναι επιφυλακτική στο να συνδέσει τη μετάβαση με μια πλήρους κλίμακας αλλαγή στο κυκλοφοριακό σύστημα των υδάτων του Ατλαντικού Ωκεανού.

Ωστόσο, οι κίνδυνοι έστω και μερικής διακοπής λειτουργίας του AMOC σημαίνουν ότι αξίζει να διερευνηθούν τυχόν δείκτες αστάθειας, δήλωσε στην Post ο Στέφαν Ράμστορφ, ωκεανογράφος στο Ινστιτούτο του Πότσνταμ.

«Οπως πάντα στην επιστήμη, μια μεμονωμένη μελέτη παρέχει περιορισμένα στοιχεία, αλλά όταν πολλαπλές προσεγγίσεις οδηγούν σε παρόμοια συμπεράσματα, αυτό πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη» είπε. «Σύμφωνα με τα σημερινά επιστημονικά στοιχεία, δεν μπορούμε καν να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο να διαβούμε το οριακό σημείο μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News