Εδώ και τρείς δεκαετίες όχι μόνο ο αναπτυγμένος κόσμος, αλλά και οι χώρες που θέλησαν να αναπτυχθούν, αντιμετώπισαν πριν απ’ όλα τη μάστιγα της παραοικονομίας, της φοροδιαφυγής και της φοροκλοπής ΦΠΑ. Η λύση ήταν για όλους κοινή: οι ηλεκτρονικές πληρωμές μεταξύ επιχειρήσεων και η  χρήση του πλαστικού χρήματος στις καθημερινές συναλλαγές των καταναλωτών.

Σήμερα, την ώρα που ο κόσμος βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής, αυτή της Τεχνητής Νοημοσύνης, όλοι πιστεύουν ότι αυτά τα ζητήματα είναι λυμένα. Δυστυχώς όμως, όπως αποδείχθηκε και από τα στοιχεία των τελευταίων φορολογικών δηλώσεων, στην Ελλάδα, μόνο οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι δηλώνουν τα πραγματικά εισοδήματά τους – άλλωστε, σύμφωνα με μελέτη της Eurobank, το μέγεθος της
παραοικονομίας στην Ελλάδα προσδιορίζεται στα 40 δισ. ευρώ ή ποσοστό 20% του ΑΕΠ.

Το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών των μισθωτών γίνεται με κάρτες. Μαζί με τους νέους – οι οποίοι χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά το πλαστικό ή ηλεκτρονικό χρήμα-, αποτελούν την κινητήριο δύναμη της οικονομίας… και της εφορίας.

Κάτι λοιπόν δεν κάνουμε, ως χώρα, σωστά. Αρκεί να δούμε τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο. Από τη Νότια Κορέα, την Ολλανδία και τη Σουηδία ως την Ουρουγουάη, ακόμη και την πολύπαθη Αιθιοπία.  

Οι διεθνείς καλές πρακτικές -best practices- για την αντιμετώπιση της παραοικονομίας, της φοροκλοπής ΦΠΑ και της φοροαποφυγής κατά τη δήλωση των εισοδημάτων, είναι γνωστές σε όλους εδώ και τρείς τουλάχιστον δεκαετίες.

Στις αρχές του 1990 η Κορέα, που βρισκόταν τότε στα πρόθυρα χρεοκοπίας, όπως η Ελλάδα στις αρχές του 2010, και χρειάστηκε να παρέμβει το ΔΝΤ έκανε τέσσερα πράγματα:

1. Μείωσε τη φορολογία των τόκων και των ακινήτων για να προσελκύσει αποταμιεύσεις και επενδυτές
2. Μηδένισε (0%) το συντελεστή ΦΠΑ για τις εξαγωγές της , και
3. Καθιέρωσε την υποχρεωτική χρήση του πλαστικού χρήματος σε όλες τις συναλλαγές (για ποσά ισοδύναμα με 35 ευρώ και πάνω) στο εσωτερικό της χώρας. Επιπρόσθετα, καθιέρωσε έκπτωση φόρου για όλες τις συναλλαγές που γίνονται με κάρτα, προς όφελος των καταναλωτών.

       4. Ολες οι κρατικές δαπάνες – από τη μισθοδοσία, τις προμήθειες, μέχρι τα επιδόματα ανεργίας και τις οικογενειακές ενισχύσεις – γίνονταν πλέον μέσω καρτών.

Τα μέτρα αυτά εκτόξευσαν τις εξαγωγές, αύξησαν το εισόδημα και την κατανάλωση και στη συνέχεια τα φορολογικά έσοδα. Το αποτέλεσμα ήταν η Κορέα να βγει από τον φαύλο κύκλο της ύφεσης και σήμερα να φιγουράρει στις αναπτυγμένες όχι μόνο οικονομικά, αλλά και τεχνολογικά χώρες του κόσμου.

Τι έκανε η Ολλανδία

Η Ολλανδία από τις αρχές του 2010 αντικατέστησε πλήρως στα σούπερ μάρκετ τις συναλλαγές σε μετρητά, με τις χρεωστικές κάρτες. Σιγά σιγά το μέτρο επεκτάθηκε σε όλα τα καταστήματα ενώ πολλά εστιατόρια αποφάσισαν να δέχονται μόνο κάρτες στις πληρωμές τους. Το αποτέλεσμα ήταν τα έσοδα από ΦΠΑ να αυξηθούν και να δοθεί η δυνατότητα για τη μείωση των συντελεστών.

Και η Σουηδία

Σημαντική αύξηση, ήδη από το 2006, σημειώνεται στον αριθμό των εστιατορίων και των μπαρ που δεν δέχονται μετρητά στη Σουηδία.  Επιπλέον, πάνω από τα μισά υποκαταστήματα των δύο μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας δεν επεξεργάζονται συναλλαγές με μετρητά, αλλά μόνο ηλεκτρονικές συναλλαγές. Στην Ελλάδα τα μέτρα αυτά προτάθηκαν και σε ένα βαθμό υλοποιήθηκαν από το ΔΝΤ και την τρόικα.

Μεταξύ αυτών είναι η ηλεκτρονική τιμολόγηση συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων, η υποχρεωτική πληρωμή μισθών μέσω τραπεζικών λογαριασμών, η υποχρέωση των φορολογουμένων να καλύπτουν το 15% του ετήσιου εισοδήματος τους με δαπάνες που γίνονται ηλεκτρονικά και η χρήση των POS που έχουν επεκταθεί στο 90% των επιχειρήσεων σε όλη τη χώρα.

Τι συμβαίνει όμως κι ενώ οι φορολογούμενοι – κατά βάση μισθωτοί και συνταξιούχοι – που δεν μπορούν να αποκρύψουν τίποτε, ενώ κάνουν τις αγορές τους, εκδίδουν εισιτήρια, κάνουν ταξίδια, κλπ. πληρώνουν ηλεκτρονικά με την κάρτα τους, τα χρήματα αυτά σε μεγάλο ποσοστό εξαφανίζονται από τα λογιστικά βιβλία των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών που τα εισπράττουν.

Πως γίνεται αυτό

Σε πολλούς κλάδους κυρίως όμως της εστίασης και της διασκέδασης, αλλά και στον ευρύτερο τουριστικό κλάδο, οι επιχειρηματίες ενώ έχουν POS δεν κόβουν την αντίστοιχη απόδειξη. Στη συνέχεια δεν δηλώνουν πουθενά αυτά τα έσοδα, οι περισσότεροι ρισκάροντας ότι δεν θα γίνει ποτέ έλεγχος. Ή αν πρόκειται για εποχικές επιχειρήσεις, ότι θα τις κλείσουν πριν τους αναζητήσει η εφορία.

Αυτή η κατηγορία έφτασε να αντιμετωπίζει τις συναλλαγές με κάρτες, όπως ακριβώς το “μαύρο χρήμα”. Αυτό φάνηκε άλλωστε από το γεγονός ότι οι 7 στους 10 ελεύθερους επαγγελματίες ή ατομικές επιχειρήσεις, δήλωσαν το 2022 στην εφορία ετήσιο εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ.

Μέχρι τώρα δεν τους έλεγξε κανείς. Οι λιγότερο… θρασείς, ακολουθούν άλλες μεθόδους. Εχουν προμηθευτεί POS από ξένη τράπεζα, ή εταιρία πληρωμών, τα χρήματα κατατίθενται στο εξωτερικό και δεν τα δηλώνουν ποτέ. Ορισμένοι αετονύχηδες αυτής της κατηγορίας συνελήφθησαν πέρυσι το καλοκαίρι στη Μύκονο. 

Μόνη λύση τα κίνητρα στους φορολογούμενους

Το 2015, εν μέσω της μεγάλης περιπέτειας της χώρας με τα μνημόνια, δημοσιεύθηκε μελέτη της ΔιαΝΕΟσις με προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου της φοροδιαφυγής. Κλειδί ασφαλώς ήταν και παραμένει η επέκταση της χρήσης του πλαστικού χρήματος και των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Αλλά για να πετύχει αυτό  κρίνεται σκόπιμη και η θέσπιση κινήτρων προς τους φορολογουμένους. Οπως είπαμε, η Νότια Κορέα προσφέρει στους πολίτες της σημαντικές εκπτώσεις ή επιστροφές μετρητών στις αγορές που πραγματοποιούνται με τη χρήση καρτών πληρωμής. Μάλιστα θεσπίστηκε αυξημένη έκπτωση ως κίνητρο για συναλλαγές με χρεωστική κάρτα που ισοδυναμούν με τη χρήση μετρητών.

Χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα της Ουρουγουάης, η οποία έδωσε  κίνητρα για τη διάδοση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής, μεταξύ των οποίων και η μείωση έως και κατά 100% του επιβαλλόμενου φόρου για τις συναλλαγές αυτές. 

Στην Αργεντινή, η χρήση των χρεωστικών καρτών επιβραβεύεται, ήδη από το 2001, με έκπτωση κατά 5 μονάδες, με μέγιστο ποσό επιστροφής τα 1.000 pesos Αργεντινής. Αλλες χώρες έχουν θεσπίσει μέτρα απαγόρευσης χρήσης μετρητών για συγκεκριμένες συναλλαγές, όπως η Βουλγαρία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία.

Το πείραμα της Αιθιοπίας 

Η στάση αυτή δεν αφορά μόνο στις αναπτυγμένες χώρες. Αφορά κυρίως σε αυτές που θέλουν να αναπτυχθούν και να ξεφύγουν από τη φτώχεια και τη διαφθορά. Ανάμεσα τους είναι η Αιθιοπία.  Μετά την πτώση της στρατιωτικής χούντας το 1991, η Αιθιοπία, αν και αποτελεί μία από τις χώρες με τον πιο πτωχό πληθυσμό, έκανε τεράστια βήματα εκσυγχρονισμού και προόδου, κυρίως στον οικονομικό τομέα. Από το 2004 μέχρι και το 2009 είχε ανάπτυξη πάνω από 10%, κάτι που την κατέταξε στις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου.

Τα εργαλεία για αυτό ήταν δύο:

-Η δημιουργία ενός κρατικού επενδυτικού ταμείου, το Ethiopian Investment Holdings (EIH), το οποίο προοριζόταν και λειτούργησε ως το βασικό όργανο προσέλκυσης νέων επενδύσεων στη χώρα. 

-Η καθιέρωση των ηλεκτρονικών συναλλαγών (κατά βάση η ηλεκτρονική τιμολόγηση) για να διασφαλιστεί ο έλεγχος της ροής των δαπανών, της  μεγάλης κατανάλωσης και των επενδυτικών κεφαλαίων που είναι προϋπόθεση για να στηριχθούν τα κρατικά έσοδα από ΦΠΑ και τους φόρους συναλλαγών.

Ο εκσυγχρονισμός αυτός διακόπηκε μετά από χρόνια καθώς ξέσπασαν νέες εσωτερικές συγκρούσεις, ένας πόλεμος που άφησε νέες μεγάλες πληγές στην οικονομία και τα φτωχά στρώματα της κοινωνίας της χώρας. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News