Δεν είναι βέβαιο ότι ο Μπρους Λι θα έβλεπε μια μονομαχία κουνγκ φου με σεξουαλικά παιχνίδια σαν τον κατάλληλο φόρο τιμής στην κληρονομιά του· 50 χρόνια μετά τον θάνατό του, όμως, ο θρίαμβος του «Everything, Everywhere All At Once» που σάρωσε τα βραβεία στην τελετή των Οσκαρ τον Μάρτιο είναι μια υπενθύμιση για το μονοπάτι που άνοιξε ο θρύλος των ασιατικών πολεμικών τεχνών. Ο Λι «γκρέμισε» με τα χέρια του (σχεδόν μόνος του και γυμνός) την πόρτα για την εκπροσώπηση της Ασίας στη δυτική βιομηχανία κινηματογράφου, αν και πέθανε πολύ νωρίς για να το εξαργυρώσει.

Ο Μπρους Λι είναι ένας από εκείνους τους σπάνιους σταρ, που είναι μεγαλύτεροι από τις ταινίες τους, γράφει  στον Guardian ο Στιβ Ρόουζ. Παρά το γεγονός ότι άφησε μικρό έργο –μόλις τέσσερις ολοκληρωμένες ταινίες– ουσιαστικά δημιούργησε ένα ολόκληρο είδος· είναι ο καλύτερος στον τομέα της δράσης στο Χόλιγουντ μέχρι σήμερα ενώ «κυλάει» και μέσα στο DNA της παγκόσμιας κουλτούρας: σε βιντεοπαιχνίδια, χιπ-χοπ και μικτές πολεμικές τέχνες, για να μην αναφέρουμε τη γενική άνοδο του αρσενικού ιδεώδους, που έχει πολύ καλή φυσική κατάσταση και μηδενικό σωματικό λίπος. Το γεγονός, μάλιστα, ότι πέθανε νέος, σε περίπλοκα μπανάλ συνθήκες (μετά από αλλεργική αντίδραση σε ένα παυσίπονο), κάνει τον μύθο του απλά να λάμπει ακόμη περισσότερο. (Ο Μπρους Λι στο «Fist of Fury»)

Ο θρυλικός σταρ των πολεμικών τεχνών δημιούργησε επίσης μια μοναδική περσόνα –έντονη, πειθαρχημένη, σωματική αλλά και εγκεφαλική– έτη φωτός μακριά από τα δυτικά στερεότυπα της ασιατικής αρρενωπότητας, που έπαιζαν πολύ όταν ήρθε για πρώτη φορά στο Χόλιγουντ, στα μέσα της δεκαετίας του 1960.

Ο Μπρους Λι γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο και στη συνέχεια μεγάλωσε στο Χονγκ Κονγκ πριν επιστρέψει στις ΗΠΑ, σε ηλικία 18 ετών. Ηταν μια εποχή, που οι άνδρες της Απω Ανατολής απεικονίζονταν ως υπηρέτες, ύπουλοι κακοποιοί ή με τα δόντια της άνω γνάθου να προεξέχουν. Συχνά, εξάλλου, τους υποδύονταν λευκοί ηθοποιοί· για παράδειγμα στο «Πρόγευμα στο Τίφανις» (1961), ο Μίκι Ρούνεϊ έπαιξε τον κ. Γιουνιόσι.

Ο Λι εξοργίστηκε όταν τον χρησιμοποίησαν στον ρόλο του Κάτο, υποτελή βοηθού στην τηλεοπτική σειρά του ABC «Η Πράσινη Σφήκα» («The Green Hornet», 1966 – 1967). Παρά το γεγονός ότι εκπαίδευσε στις πολεμικές τέχνες έναν κατάλογο διασημοτήτων (μεταξύ άλλων τους Στιβ ΜακΚουίν, Τζειμς Κόμπερν και Σάρον Στόουν), ο Λι συνειδητοποίησε ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν έτοιμες να δεχτούν έναν Ασιάτη σε πρωταγωνιστικούς ρόλους.

Η τελευταία προσβολή ήρθε με την τηλεοπτική σειρά «Κουνγκ Φου» της δεκαετίας του 1970, που γεννήθηκε στο μυαλό του Μπρους Λι και βασίστηκε στα γραπτά του. Το 1971 ο Λι είχε προτείνει στην Warner Bros την ιδέα μιας σειράς με πρωταγωνιστή τον ίδιο  στον ρόλο ενός μοναχού Σαολίν που περιπλανιέται στην Αγρια Δύση, προσπαθώντας να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του. Ωστόσο, μετά από οντισιόν ο πρωταγωνιστικός ρόλος δόθηκε στον Ντέιβιντ Καραντάιν, ο οποίος ούτε κινεζική καταγωγή είχε ούτε καν γνώσεις πολεμικών τεχνών.

Επιστρέφοντας στο Χονγκ Κονγκ το 1971, ο Μπρους Λι γύρισε τέσσερις ταινίες μέσα σε δύο χρόνια και αναδείχτηκε σε παγκόσμιο σούπερ σταρ. Εκτός από τις εκθαμβωτικές σωματικές του ικανότητες, οι ταινίες του Λι ήταν αντιστασιακά αφηγήματα, γράφει στον Guardian ο Στιβ Ρόουζ. Στον «Μεγάλο Αρχηγό» ( «The Big Boss», 1971) στέκεται στο πλευρό καταπιεσμένων εργατών σε εργοστάσια και εναντιώνεται στην εγκληματική διαφθορά. (Δείτε το trailer)

Στις «Ματωμένες Γροθιές του Καράτε» («Fist of Fury», 1972), κάνει μια μοναχική σταυροφορία κατά της αποικιακής καταπίεσης στη Σαγκάη της δεκαετίας του 1920 (και, κατ’ επέκταση, στο βρετανικό Χονγκ Κονγκ της δεκαετίας του 1970), περιγράφοντας την Κίνα ως «τον Αρρωστο της ανατολικής Ασίας» και αναγκάζοντας τους Ιάπωνες αντιπάλους του να καταπιούν κυριολεκτικά τη γλώσσα τους. Στον «Κίτρινο Πράκτορα  Εναντίον της Μαφίας» («The Way of the Dragon», 1972) σώζει το οικογενειακό εστιατόριο και θυμωμένος ασκεί κριτική στον Τσακ Νόρις στο Κολοσσαίο. Ο Μπρους Λι έγινε τότε παγκόσμιο σύμβολο ανυπακοής: ένας έγχρωμος άντρας σε αναζήτηση έκφρασης με τα εργαλεία που είχε στη διάθεσή του. Μάλιστα, το 2019, όταν οι φοιτητές του Χονγκ Κονγκ αντιστέκονταν στον κινεζικό αυταρχισμό, υιοθέτησαν το αξίωμα του Λι: «Να είσαι νερό».

Η επιτυχία αυτών των ταινιών τράβηξε επιτέλους την προσοχή του Χόλιγουντ, αλλά, ακόμη και στην κλασική «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» («Enter The Dragon», 1973), που κυκλοφόρησε ένα μήνα μετά τον θάνατό του, ο Μπρους Λι δεν εμπιστευόταν στον εαυτό του για να σηκώσει μόνος του το βάρος της ταινίας, έτσι έγιναν συμπρωταγωνιστές οι Τζιμ Κέλι και Τζον Σάξον. Η τρέλα με το κουνγκ φου, της δεκαετίας του 1970, τροφοδότησε τα πάντα, από τα κόμικς (ο Σταν Λι της Marvel περιέγραψε κάποτε τον Μπρους Λι ως «υπερήρωα χωρίς κοστούμι») μέχρι την μουσική ποπ. Ο Λι αναζωογόνησε επίσης την κινηματογραφική βιομηχανία του Χονγκ Κονγκ, οπότε άρχισε επίσης μια ροή ηθοποιών προς τη Δύση, όπως οι Τζάκι Τσαν, Τζετ Λι, Ντόνι Γιεν, Μάγκι Τσενγκ και, φυσικά, η Μισέλ Γιο· ενώ υπήρξε, επίσης, ένα ρεύμα δυτικών καλλιτεχνών πολεμικών τεχνών, από τον Ζαν-Κλοντ Βαν Νταμ έως τον Τζέισον Στάθαμ. (Δείτε το trailer του «Enter The Dragon»)

Εξίσου σημαντική ήταν και η εξαγωγή δημιουργών ταινιών δράσης, όπως ο Τζον Γου και ο Γουέν Γου Πινγκ, ο οποίος έδωσε στο «Matrix» (1999) τη χαρακτηριστική γεύση δράσης. Τον 21ο αιώνα, η δράση με γεύση Χονγκ Κονγκ είχε γίνει απαραίτητο συστατικό του κινηματογράφου δράσης και έτσι έχει παραμείνει μέχρι σήμερα. Μάλιστα υπάρχει μια ευθεία γραμμή που ενώνει τον Μπρους Λι με τον Τομ Κρουζ στην «Επικίνδυνη Αποστολή» (Ο Τζον Γου σκηνοθέτησε το δεύτερο σίκουελ) και με το «Shang-Chi» της Marvel (το κόμικ ήταν εμπνευσμένο από τον Μπρους Λι) και με τον Κιάνου Ριβς στον «John Wick» (τόσο ο Ριβς ως πρωταγωνιστής αλλά και ο σκηνοθέτης, Τσαντ Σταχέλσκι, απέκτησαν τις πρώτες εμπειρίες τους στα γυρίσματα του «The Matrix»).

Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, τον Κουέντιν Ταραντίνο, ο οποίος δανείστηκε γενικά από τον κινηματογράφο του Χονγκ Κονγκ· κατ΄αρχάς η πλοκή του «Reservoir Dogs» 1992 είναι αντιγραφή του «City on Fire», 1987 του Ρίνγκο Λαμ· και, στο «Kill Bill», αντιμετωπίζοντας… τον Ντέιβιντ Καραντάιν, η Ούμα Θέρμαν φοράει μια κίτρινη αθλητική φόρμα, σήμα κατατεθέν του Μπρους Λι. Ωστόσο, στο «Κάποτε στο… Χόλιγουντ» (2019), ο Ταραντίνο έκανε ελάχιστα για να του το ανταποδώσει· αντίθετα παρουσιάζει τον Λι (τον οποίο υποδύεται ο Μάικ Μο) σαν «ένα ανθρωπάκι με μεγάλο στόμα», σύμφωνα με τον Κλιφ Μπουθ, κασκαντέρ του Μπραντ Πιτ. (Δείτε την επίμαχη σκηνή)

Η  απεικόνιση του Μπρους Λι θεωρήθηκε προσβλητική καρικατούρα, από πολλούς, μεταξύ των οποίων και η κόρη του, Σάνον Λι, η οποία σε άρθρο της στο περιοδικό The Hollywood Reporter έγραψε μεταξύ άλλων: «Καταλαβαίνω ότι ήθελαν να παρουσιάσουν τον χαρακτήρα του Μπραντ Πιτ σαν τον κακό υπερήρωα που μπορούσε να νικήσει τον Μπρους Λι· αλλά δεν χρειαζόταν να του συμπεριφερθούν με τον τρόπο που του φέρθηκε το λευκό Χόλιγουντ όσο ζούσε». Και τόνισε ότι ο πατέρας της όχι μόνο δεν ήταν αλαζονικός στη δουλειά του, αλλά έπρεπε -ως Αμερικανός ασιατικής καταγωγής στα τέλη της δεκαετίας του 1960- να αγωνιστεί πολύ πιο σκληρά από τον Μπουθ, σήμερα. Δεν είπε όμως τίποτα εναντίον του Μάικ Μο.

Ωστόσο, τα προβλήματα δεν έχουν ξεπεραστεί τελείως, γράφει ο Ρόουζ στον Guardian, όσον αφορά στο «ξάσπρισμα» (χρήση λευκών ηθοποιών σε ρόλους έγχρωμων) του ασιατικού περιεχομένου, την στερεοτυπική προσέγγιση και την υποεκπροσώπηση στη βιομηχανία του κινηματογράφου. Ωστόσο, χάρη στον Μπρους Λι υπήρξε πρόοδος. Από εκεί και πέρα, εξακολουθεί να είναι συναρπαστικό να τον παρακολουθεί κανείς στην οθόνη. Πολλά σημεία στις ταινίες του φαίνονται πλέον ξεπερασμένα, αλλά η φυσική του κατάσταση και η παρουσία του εξακολουθούν να προκαλούν δέος. Ηταν ο τέλειος αυτοδημιούργητος άνθρωπος, αλλά και άνθρωπος του λαού. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, το γεγονός ότι  ο Μπρους Λι εξακολουθεί να συγκινεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News