«Είμαι στην έρευνα 30 χρόνια. Δεν έχω ζήσει ποτέ κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει την τελευταία πενταετία. Είναι μια απίθανη περίοδος συνεχών ανακαλύψεων».

Κάπως έτσι η Jennifer Doudna περιγράφει στους New York Times τα όσα διαδραματίζονται στην Ιατρική τα τελευταία χρόνια. Η Doudna είναι βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και βραβευμένη με Νομπέλ Χημείας. Είναι γνωστή κυρίως για την καθοριστική συμβολή της στην ανάπτυξη της τεχνικής Crispr, με την οποία είναι εφικτή η παρέμβαση στο ανθρώπινο DNA, με προσθέσεις, αφαιρέσεις και τροποποιήσεις στη γενετική αλληλουχία.

Οπως γράφουν οι New York Times, τα τελευταία πέντε χρόνια σηματοδοτούν πιθανώς ένα από το πιο σημαντικά ορόσημα στην εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης, παρότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του διαστήματος κατακυριεύθηκε από την πανδημία και τα εκατομμύρια θανάτων παγκοσμίως.

Η τεχνική Crispr και τα εμβόλια κατά της νόσου Covid-19 είναι μόνο δύο παραδείγματα καινοτομίας. Δίπλα σε αυτά έχουν μια θέση οι αμέτρητες πιθανές εφαρμογές της mRNA τεχνολογίας, με στόχευση στην ανοσοθεραπεία και στην επόμενη γενιά ογκολογικών θεραπειών. Τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας και τα εμβόλια για μερικές από τις πιο μολυσματικές ασθένειες παγκοσμίως συγκαταλέγονται επίσης στις ανακαλύψεις που θα αλλάξουν το μέλλον της ιατρικής επιστήμης.

«Είναι εκπληκτικό και ακόμη δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε αυτά που μπορεί να συμβούν τα επόμενα 30 χρόνια» λέει, επίσης στους New York Times, ο ανοσολόγος Barney Graham, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Εμβολίων, ο οποίος είχε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη εμβολίων mRNA και αυτή την περίοδο γράφει για τη «νέα εποχή για τον εμβολιασμό».

Ανακαλύψεις που αλλάζουν το παιχνίδι

Μέσα στη «μαυρίλα» της πανδημίας, όταν η επιστήμη ήταν έτοιμη να σηκώσει τα χέρια ψηλά και η ανθρωπότητα μετρούσε τους θανάτους σε εκατομμύρια, συνέβη ένα θαύμα: τα εμβόλια κατά του κορονοϊού. Σε κάθε άλλη προηγούμενη εποχή, η ανάπτυξη νέων εμβολίων ή φαρμάκων απαιτούσε δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε νέα σχετική μελέτη καταλήγει με τη φράση «χρειάζεται περισσότερη έρευνα ωσότου επέλθουν τα πρώτα κλινικά αποτελέσματα».

Ομως η τεχνολογία mRNA για την πρώτη γενιά εμβολίων κατά του κορονοϊού αναπτύχθηκε μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και το τελικό εμβόλιο διατέθηκε σε παγκόσμια κλίμακα μέσα σε λίγους μήνες, σώζοντας δεκάδες εκατομμύρια ζωές σε όλον τον κόσμο και χαράζοντας νέα πορεία στη διαχείριση της πανδημίας.

Η ανάπτυξη των εμβολίων σε χρόνο-ρεκόρ άνοιξε τον δρόμο για μια σειρά από άλλες εφαρμογές της τεχνολογίας mRNA, σε ασθένειες όπως το AIDS, η φυματίωση, ο καρκίνος και οι λοιμώξεις που προκαλούνται από τον ιό Ζίκα και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (R.S.V.).

Παράλληλα, βέβαια, αναπτύσσονται εμβόλια για ασθένειες που επί δεκαετίες παραμένουν ανεξέλεγκτες, κυρίως στην Αφρική: Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί στην Γκάνα και στη Νιγηρία εμβόλιο κατά της ελονοσίας, η οποία προκαλεί 600.000 θανάτους παγκοσμίως. Την ίδια ώρα, οι πρώτες δοκιμές δείχνουν ότι το εμβόλιο επόμενης γενιάς κατά του δάγκειου πυρετού μπορεί να μειώσει τη συμπτωματική φάση της νόσου κατά 80% ή και περισσότερο.

Αν, λοιπόν, γράφουν οι New York Times, η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, που ολοκληρώθηκε το 2003, σηματοδότησε τη «χρυσή εποχή» της βιοϊατρικής έρευνας, είναι πιθανό η σημερινή να είναι η χρυσή εποχή των νέων θεραπειών. Και οι επιστημονικές μελέτες της τελευταίας διετίας αποτελούν ισχυρή ένδειξη για αυτό.

Πέρυσι ανακοινώθηκε μια νέα θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού, η οποία στοχεύει τα καρκινικά κύτταρα με ακρίβεια λέιζερ και μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια για προχωρημένο καρκίνο, που έχει ήδη δώσει μεταστάσεις. Κατά την παρουσίαση του νέου φαρμάκου στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) οι ογκολόγοι μίλησαν για μια θεραπεία που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που ασκείται η ιατρική σε ασθενείς με καρκίνο!

Στο ίδιο συνέδριο παρουσιάστηκε και μια νέα από του στόματος θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα, η οποία αναπτύχθηκε στο Γέιλ. Με ένα χάπι την ημέρα μειώθηκε η θνησιμότητα κατά 51%! Υπό δοκιμή είναι και μια νέα θεραπεία, για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, η οποία στην πρώτη της δοκιμή, αν και σε μόλις 18 ασθενείς, εξαφάνισε κυριολεκτικά τον καρκίνο!

Το τέλος της παχυσαρκίας;

Τα φάρμακα Ozempic και Wegovy θεωρείται ότι έχουν ήδη αλλάξει το τοπίο για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στις ΗΠΑ. Οι New York Times γράφουν πως με τη συζήτηση για την αισθητική και την ηθική τείνει να «ξεχαστεί» πως η παχυσαρκία είναι στις Ηνωμένες Πολιτείες ο υπ’ αριθμόν 1 παράγοντας κινδύνου για πρώιμο (και αποτρέψιμο) θάνατο. Πρόκειται, λοιπόν, για μια νόσο που απαιτεί θεραπεία και κάθε πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση είναι καλοδεχούμενη και ελπιδοφόρα.

Γονιδιακές θεραπείες που μοιάζουν φερμένες από το μέλλον

Η πρώτη γονιδιακή θεραπεία με τη μέθοδο Crispr εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ μόλις πριν από τέσσερα χρόνια. Ασθενής ήταν η Βικτόρια Γκρέι, 34 ετών, η οποία έπασχε από δρεπανοκυτταρική αναιμία. Οι επιστήμονες πήραν κύτταρα από το μυελό των οστών της Βικτόρια, τα τροποποίησαν με τη μέθοδο Crispr και της τα μεταμόσχευσαν, αναστρέφοντας τη νόσο.

Μελέτες αναδεικνύουν την πιθανή αποτελεσματικότητα της γενετικής τροποποίησης στη συγγενή τύφλωση, σε κληρονομικές καρδιακές παθήσεις, στο διαβήτη, τον καρκίνο και την H.I.V. λοίμωξη. Υπολογίζεται ότι περίπου 400 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από μία ή περισσότερες ασθένειες που οφείλονται σε μεταλλάξεις ενός γονιδίου και οι οποίες θα μπορούσαν να θεραπευτούν με την «διόρθωση» αυτού του ελαττωματικού γονιδίου.

Οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον τομέα αυτό, όπως η Doudna «ονειρεύονται», σύμφωνα με τους NYT, τη στιγμή που θα δημιουργήσουν γονίδια τα οποία θα μπορούν να προστατεύουν από την αύξηση της χοληστερόλης, την καρδιοπάθεια ή ακόμη και τη νόσο Αλτσχάιμερ!

Ολα αυτά μπορεί να μοιάζουν περισσότερο με επιστημονική φαντασία παρά με πτυχές πραγματικής έρευνας. Όμως οι ειδικοί αντιτείνουν ότι κάπως έτσι έμοιαζε πριν από μερικές δεκαετίες η έρευνα για τα φάρμακα κατά του AIDS. Τονίζουν, δε, ότι η διαχρονική και επίπονη έρευνα για εμβόλια, νέες θεραπείες και για το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η γενετική πληροφορία που προκύπτει από την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου DNA τώρα αρχίζει να αποδίδει καρπούς. Με άλλα λόγια, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News