Στην εισαγωγή που έχει γράψει ο Αϊνστάιν για τον περίφημο διάλογο του Γαλιλαίου (γύρω από τα δύο σημαντικότερα κοσμικά συστήματα) αναφέρεται στην «παράλυση της σκέψης που είχε επιβληθεί στους ανθρώπους από την άκαμπτη αυταρχική παράδοση του Μεσαίωνα», εννοώντας την υποταγή στην αυθεντία. Μάλιστα τονίζει ότι «ο Γαλιλαίος δεν είχε ως μόνο κίνητρο τον αγώνα για την απλοποίηση της αναπαράστασης των ουράνιων κινήσεων», αλλά «να αντικαταστήσει ένα μαρμαρωμένα και στείρο σύστημα ιδεών με την απροκατάληπτη και σθεναρή αναζήτηση μιας βαθύτερης και πιο συναφούς κατανόησης των φυσικών και αστρονομικών γνώσεων». Και προσθέτει προς το τέλος του προλόγου του ότι «το leitmotif που αναγνωρίζω στον Γαλιλαίο είναι ο όλο πάθος αγώνας του ενάντια σε κάθε είδους δόγμα βασισμένο στην αυθεντία. Μόνο η εμπειρία και ο προσεκτικός στοχασμός γίνονται αποδεκτά από αυτόν ως κριτήρια της αλήθειας», (γι’ αυτό και θεωρούμε ότι ο Γαλιλαίος έθεσε τα θεμέλια της επιστημονικής επανάστασης).

Τέλος, ο Αϊνστάιν σχολιάζει γράφοντας πως στην εποχή του Γαλιλαίου «και η απλή αμφισβήτηση απόψεων που βασίζονταν μόνο στην αυθεντία θεωρούνταν θανάσιμο αμάρτημα και τιμωρούνταν ανάλογα». Όμως, συμπληρώνει ίσως και με κάποια δόση ειρωνείας, «στην πραγματικότητα, ακόμα και σήμερα ίσως δεν απέχουμε από μια τέτοια κατάσταση όσο κολακευόμαστε να πιστεύουμε». Λοιπόν, ένα σημείο στις πανελλαδικές εξετάσεις στις Αρχές Οικονομικής Θεωρίας ήρθε να επιβεβαιώσει (σε μικρή αλλά όχι και ασήμαντη  κλίμακα) πως όντως δεν έχουμε τελειώσει ως κοινωνία με την τυφλή πίστη σε (κάποιες) αυθεντίες.

Όπως λοιπόν πρόσεξα (λόγω πολλών επιστολών διαμαρτυρίας που είδαν το φως της δημοσιότητας) τέθηκε στις φετινές πανελλήνιες μεταξύ των άλλων η ερώτηση αν είναι σωστή ή λάθος η πρόταση «η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας τόξου είναι ανάμεσα στις τιμές της ελαστικότητας ζήτησης των δύο άκρων του τόξου». 

Η φράση αυτή υπάρχει ακριβώς έτσι γραμμένη στο σχολικό βιβλίο με την παρατήρηση μάλιστα πως είναι ευνόητη! Το πρόβλημα όμως είναι πως οι ελαστικότητες ζήτησης (στις περιπτώσεις που αναφέρεται το σχολικό βιβλίο) έχουν αρνητική τιμή ενώ κάθε απόλυτη τιμή είναι μη αρνητική! Επομένως η πρόταση αυτή μας λέει ότι ένας θετικός αριθμός (όπως είναι η απόλυτη τιμή της ελαστικότητας τόξου) βρίσκεται ανάμεσα σε δύο αρνητικούς αριθμούς. Προφανώς αυτό είναι λάθος (με απλά μαθηματικά Γυμνασίου). Εδώ, εύκολα θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει πως δεν έγινε και τίποτα, ένα λάθος είναι στο σχολικό βιβλίο και τα παιδιά μπορούν να το καταλάβουν, αφού μάλιστα είναι στοιχειώδες.

Όμως, ο λόγος που σας γράφω όλα αυτά είναι πως, κάνοντας μία απλή έρευνα στις απαντήσεις διαφόρων φροντιστηρίων, όλα θεωρούν μια κλασικά λανθασμένη από μαθηματική άποψη πρόταση ως σωστή, απλά και μόνο επειδή την αναφέρει το σχολικό βιβλίο! (Για να μην σας κουράζω, με βάση το αριθμητικό παράδειγμα στην ίδια σελίδα πρέπει να θεωρηθεί σωστό το ότι το 1,8 βρίσκεται ανάμεσα στο -1,33 και στο -2,5! ). Να λοιπόν που μετά από τόσα χρόνια από την επιστημονική επανάσταση, τόσοι παράγοντες της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας επιλέγουν να θεωρείται σωστό ό,τι αναγράφεται στο σχολικό βιβλίο ως υπέρτατη αυθεντία, ακόμα κι αν πρόκειται για εξόφθαλμο λάθος κατανοητό με απλά μαθηματικά Γυμνασίου. 

Απέναντι σε αυτό το προφανές λάθος, η οδηγία της Κεντρικής Επιτροπής των Εξετάσεων για τους διορθωτές ήταν «κάθε τεκμηριωμένη απάντηση είναι δεκτή». Μόνο που στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν ζητείται τεκμηρίωση αλλά μόνο να σημειωθεί αν η κάθε πρόταση είναι σωστή ή λάθος! Οπότε επί της ουσίας η Κεντρική Επιτροπή δεν παίρνει θέση. Και αυτό οδηγεί ουσιαστικά στην άρνηση μιας βασικής αρχής της μαθηματικής λογικής, ότι μία πρόταση είναι είτε Αληθής, είτε Ψευδής. Στη θέση της μπαίνει ένας σχετικισμός κριτηρίων, που θυμίζει παραλλαγμένο τον τίτλο του θεατρικού έργου του Πιραντέλλο: «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» καθώς σε αυτό το έργο καθένας έχει τη δική του εκδοχή της αλήθειας – και στη δική μας περίπτωση κερδίζει το κριτήριο της αυθεντίας του σχολικού βιβλίου (όπως κάποτε η Γερμανία στο ποδόσφαιρο κατά τον Γκάρι Λίνεκερ). 

Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι ασχολούμαστε εδώ με ένα αμελητέο ζήτημα. Όμως, ο λόγος που το παρουσίασα είναι πως το να αποδέχονται τόσοι παράγοντες του εκπαιδευτικού συστήματος να θεωρείται ως σωστό κάτι εξόφθαλμα λάθος απλά και μόνο επειδή είναι έτσι διατυπωμένο στο σχολικό βιβλίο αποκαλύπτει μία βασική παθογένεια του εκπαιδευτικού συστήματος, την έλλειψη επιστημονικού πνεύματος με την παπαγαλία (ακόμα και λαθών) στη θέση του επιστημονικού συλλογισμού και την αποθάρρυνση της κριτικής σκέψης που αμφισβητεί και ερευνά με βάση επιστημονικές αρχές. Κατά τα άλλα το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να συνεχίζει να παπαγαλίζει προτάσεις για τη σημασία της κριτικής σκέψης εναντίον της παπαγαλίας. 

ΥΓ. Στο κείμενο αυτό χρησιμοποίησα τον πρόλογο του Αϊνστάιν στον διάλογο του Γαλιλαίου, σε μετάφραση Θεοδώρας Ντόκα και Μαργαρίτας Κουλεντιανού, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2013.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News