Την ώρα που «φουντώνει» η συζήτηση για την άγνωστη ασθένεια Χ, η οποία μπορεί να έρθει δριμύτερη από τον κορονοϊό, ένα βιβλίο «υμνεί» τους καλούς ιούς που μπορεί να θεμελιώσουν το μέλλον της Ιατρικής.

Η βρετανική Telegraph γράφει για ένα «συναρπαστικό βιβλίο» που φέρει την υπογραφή του Tομ Αϊρλαντ. Ο Αϊρλαντ είναι βραβευμένος δημοσιογράφος επιστημονικών θεμάτων και συγγραφέας. Επιμελείται το περιοδικό The Biologist, είναι τακτικός συνεργάτης στο μηνιαίο περιοδικό BBC Science Focus και αρθρογραφεί κατά καιρούς σε Guardian, Observer, New Scientist και BBC News.

Με την πανδημία, γράφει η Telegraph, «φούντωσε» το… μίσος μας απέναντι στους ιούς. Ομως η πλειονότητα των ιών δεν βλάπτει τον άνθρωπο».

Στο πρώτο του βιβλίο, με τίτλο «The Good Virus: The Untold Story of Phages, The Most Abundant Life Forms on Earth and What They Can Do For Us», ο Αϊρλαντ «φωτίζει» μια κατηγορία ιών που όχι μόνο δεν βλάπτουν, αλλά μπορεί και να χαράξουν το μέλλον της Ιατρικής.

Είναι οι βακτηριοφάγοι. Αυτοί οι ιοί έχουν ως ξενιστές βακτήρια και δεν επιτίθενται στα ανθρώπινα κύτταρα, που σημαίνει ότι δεν προκαλούν ασθένειες. Οι βακτηριοφάγοι είναι πολύ μικροί ιοί που διεισδύουν στη βακτηριακή μεμβράνη και είτε προκαλούν εσωτερική «έκρηξη», η οποία απελευθερώνει περισσότερα σωματίδια ιού, είτε αναπαράγονται ενσωματώνοντας το γενετικό τους υλικό στο γονιδίωμα του βακτηρίου-ξενιστή.

Οπως το θέτει ο ίδιος, είναι ιοί που μπορεί μια μέρα να… συνταγογραφούνται αντί για αντιβιοτικά για την καταπολέμηση λοιμώξεων!

Σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι βακτηριοφάγοι μπορεί στο μέλλον να είναι η απάντηση στη μικροβιακή αντοχή. Τα μικρόβια γίνονται όλο και πιο ανθεκτικά στις διαθέσιμες αντιβιοτικές θεραπείες, με αποτέλεσμα μια σειρά από λοιμώξεις να καθίστανται ουσιαστικά μη αντιμετωπίσιμες, αφού δεν υπάρχει αθρόα παραγωγή νέων αντιβιοτικών φαρμάκων. Ο κύκλος είναι φαύλος: η υπέρμετρη χρήση αντιβιοτικών (όχι μόνο στην ανθρώπινη ιατρική, αλλά και στην κτηνιατρική και στη γεωργική παραγωγή) αυξάνει τη βακτηριακή αντοχή και η βακτηριακή αντοχή αυξάνει την ανάγκη για αντιβιοτικές θεραπείες.

Η «αλυσίδα» μπορεί να σπάσει με τους βακτηριοφάγους ιούς (στη διεθνή ορολογία ονομάζονται απλώς φάγοι / phages, με προφανή την ελληνική ρίζα της λέξεως). Αυτή η κατηγορία ιών ανακαλύφθηκε στις αρχές του 20^ού αιώνα –το 1917, όπως αναφέρεται στο βιβλίο– και φαίνεται πως είναι η πιο πολυάριθμη μορφή ζωής στη Γη.

«Υπάρχουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο φάγοι για κάθε κόκκο άμμου στον πλανήτη» γράφει ο Αϊρλαντ, εξηγώντας ότι τέτοιοι ιοί ρυθμίζουν το μικροβίωμα του εντέρου μας και είναι ζωτικής σημασίας για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Κάποιοι βακτηριοφάγοι, προσθέτει, αποτέλεσαν την έμπνευση για την ανάπτυξη της τεχνικής Crispr, με την οποία η σύγχρονη επιστήμη παρεμβαίνει στο γονιδίωμα προσθέτοντας, αφαιρώντας ή αλλάζοντας τμήματα της αλληλουχίας DNA.

Ο τρόπος με τον οποίο πολλαπλασιάζονται οι βακτηριοφάγοι μέσα στα κύτταρα του ξενιστή τους είναι αυτός που δημιουργεί ελπίδες για νέες θεραπείες.

Ο Αϊρλαντ περιγράφει στο βιβλίο του ότι οι πρώτες θεραπείες με φάγους δοκιμάστηκαν στη Σοβιετική Ρωσία με επιτυχία από την επιστήμονα Zinaida Yermolyeva για τη θεραπεία στρατιωτών που είχαν τραυματιστεί στην πολιορκία του Στάλινγκραντ. Οι Δυτικοί γιατροί φλέρταραν με την ιδέα, αλλά την εγκατέλειψαν μόλις η πενικιλίνη έγινε ευρέως διαθέσιμη.

Μέχρι σήμερα η θεραπεία με φάγους επιτρέπεται σε ορισμένες περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ. Οπως γράφει ο Αϊρλαντ, μια κλινική στην Τιφλίδα της Γεωργίας δέχεται αιτήματα από όλον τον κόσμο για φάγους που θα μπορούσαν να καταπολεμήσουν ανθεκτικές λοιμώξεις, ενώ έχει ξεκινήσει και η «Δυτική» έρευνα για τη συμβολή αυτών των ιών στον πόλεμο κατά των υπερ-μικροβίων – και όχι μόνο.

Οι φάγοι, σύμφωνα με μια νέα έρευνα που επικαλείται ο Αϊρλαντ, δεν είναι μόνο καλοί στο να εξουδετερώνουν επικίνδυνα βακτήρια, αλλά θα μπορούσαν να γίνουν και «οχήματα» για στοχευμένες αντικαρκινικές θεραπείες.

Ο βιβλιοκριτικός της Telegraph χαρακτηρίζει «υπέροχο» το βιβλίο του Τομ Αϊρλαντ. «Αυτή είναι μια επιστημονική γραφή πολυτελείας, που εξερευνά πώς μπορεί να αποκατασταθεί μια ιατρική ιδέα μολυσμένη… από τον Στάλιν, με εναλλασσόμενες συνεντεύξεις επιστημόνων και ζωηρές περιπτωσιολογικές μελέτες θαυματουργών θεραπειών, με ιστορικές αφηγήσεις και ξεκάθαρες βιοτεχνολογικές εξηγήσεις».

Η περίληψη του βιβλίου γράφει ότι το «Good Virus» επιχειρεί να αποκαλύψει την ιστορία των τρισεκατομμυρίων «καλών» ιών που μας περιβάλλουν. «Οι φάγοι είναι το πρώτο γνήσιο αντιβιοτικό στον κόσμο, που ανακαλύφθηκε πριν από την πενικιλίνη, αλλά έμειναν για δεκαετίες ολόκληρες στα αζήτητα της Δυτικής ιατρικής. Τώρα βρίσκονται ξανά στο προσκήνιο, καθώς θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε ένα από τα πιο πιεστικά προβλήματα στον κόσμο: τα ανθεκτικά βακτήρια. Οι φάγοι δεν μπορούν μόνο να μας θεραπεύσουν από θανατηφόρες ασθένειες. Αποτελούν το θεμέλιο για πολλές από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις της εποχής μας και οι επιστήμονες μόλις τώρα αρχίζουν να κατανοούν τον κεντρικό τους ρόλο στο περιβάλλον και στην εξέλιξη της ζωής στη Γη».

Ο ίδιος ο Αϊρλαντ σχολίασε με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του: «Οι φάγοι είναι εκπληκτικές και βαθιά μυστηριώδεις μορφές ζωής που οδηγούν σε μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις αλλά, παραδόξως, λίγοι άνθρωποι έχουν καν ακούσει για αυτούς. Χαίρομαι που μπορώ να μιλήσω για αυτούς τους ιούς ακριβώς τη στιγμή που εμφανίζεται στον ορίζονται της Ιατρικής ένα νέο κύμα συζήτησης και έρευνας για τη φαρμακευτική και βιοτεχνολογική αξιοποίησή τους».

Πέρα από το βιβλίο, ένα σημαντικό κομμάτι του ιατρικού μέλλοντος μπορεί πραγματικά να προμηνύεται λαμπρό χάρη στους βακτηριοφάγους ιούς.

Πέρυσι, σύμφωνα πάντα με την Telegraph, το NHS διόρισε έναν «κλινικό ειδικό στους  φάγους» και το Πανεπιστήμιο του Λέστερ δημιούργησε ένα νέο κέντρο για την έρευνα φάγων. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι, αντί να συλλέγουμε αυτούς τους ιούς από το θαλασσινό νερό ή τους… υπονόμους, θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε φάγους σχεδιασμένους να στοχεύουν συγκεκριμένα βακτήρια. Η έρευνα συνεχίζεται.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News