Μπορεί η συντήρηση και η ανάπτυξη όλων των πόρων του πλανήτη να είναι οικολογική προτεραιότητα μέγιστης ανάγκης, αλλά όταν τα βραβεία Γκίνες απονέμουν ένα ρεκόρ σε έναν από αυτούς τους πόρους, ένα ντέρμπι κορυφής γεννιέται. Ο λόγος αφορά τους δύο μεγαλύτερους ποταμούς του κόσμου – και το ποιος αξίζει τον τίτλο του μεγαλύτερου σε μήκος.

Τα διεθνή βραβεία Γκίνες, η Britannica και η κυβέρνηση των ΗΠΑ συμφωνούν: Ο μεγαλύτερος ποταμός στον κόσμο είναι ο πανίσχυρος Νείλος – ο «πατέρας των αφρικανικών ποταμών» σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια. Αλλά στη Βραζιλία, όπου βρίσκεται ο τεράστιος ποταμός Αμαζόνιος, ο οποίος διασπά τη Νότια Αμερική περισσότερο από όσο τη διασχίζει, η θέση του Νείλου είναι ελαφρώς χαμηλότερη.

«Ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός στον κόσμο;» χλευάζει η πορτογαλόφωνη Wikipedia. «Ο Αμαζόνιος είναι ο πιο εκτεταμένος στον κόσμο» δηλώνει ο εκπαιδευτικός ιστότοπος Brazil School. Το ρεπορτάζ της Washington Post επιχειρεί να βάλει τα πράγματα στη θέση τους.

Σε μια εποχή που τόσο μεγάλο μέρος του κόσμου έχει μετρηθεί και τόσα πολλά επιχειρήματα διευθετηθεί –η ψηλότερη βουνοκορφή (Εβερεστ), ο μεγαλύτερος ωκεανός (Ειρηνικός), το πιο δηλητηριώδες φίδι (δυτικό Ταϊπάν)–, το ερώτημα ποιος ποταμός είναι ο μεγαλύτερος παραμένει, κατά κάποιον τρόπο, δελεαστικά πέρα από τις δυνατότητές μας.

Αυτό που αρχικά φαίνεται ως ένα βασικό γεωγραφικό ερώτημα, θέμα ψυχρής επιστήμης και σκληρών αριθμών, έχει μετατραπεί σε μια χαρτογραφική διαμάχη που έχει διχάσει τις επιστημονικές και εξερευνητικές κοινότητες σε «στρατόπεδα» με βάση την εθνική ταυτότητα, τις μονάδες μέτρησης, ακόμη και την προσωπική πικρία.

Ο Νείλος ή ο Αμαζόνιος; «Ο Νείλος είναι σίγουρα μακρύτερος από τον Αμαζόνιο» λέει ο σερ Κρίστοφερ Οντάτζε, ένας αγγλο-καναδός τυχοδιώκτης που ταξίδεψε εκεί που ισχυρίζεται ότι είναι η πιο απόμακρη πηγή του ποταμού. «Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για αυτό».

«Ο Αμαζόνιος είναι μακρύτερος από τον Νείλο» αντιτείνει ο Γκουίντο Τζέλι, πρώην διευθυντής γεωεπιστημών του Ινστιτούτου Γεωγραφίας και Στατιστικής της Βραζιλίας. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία στο μυαλό μου».

Σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ και την Britannica, η διαφορά μεταξύ των μηκών τους είναι μόλις 212,5 χιλιόμετρα – μικρότερη από τη διαδρομή Ουάσινγκτον – Φιλαδέλφεια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, τα 6.650 χιλιόμετρα του Νείλου μόλις και μετά βίας ξεπερνούν τα 6.437 χιλιόμετρα του Αμαζονίου.

Για να προσπαθήσει να διευθετήσει τη διαφορά –κάτι που ορισμένοι ισχυρίζονται ότι δεν θα είναι ποτέ δυνατό– μια ομάδα διεθνών ερευνητών και εξερευνητών σχεδιάζει τώρα να ταξιδέψει κατά μήκος του Αμαζονίου. Με την υποστήριξη οργανισμών όπως το Explorers Club, το οποίο έχει υποστηρίξει μερικές από τις πιο τολμηρές αποστολές στη σύγχρονη Ιστορία, η ομάδα θα ξεκινήσει την επόμενη άνοιξη από τις πιο μακρινές περιοχές των Περουβιανών Ανδεων, τα βουνά από όπου λέγεται ότι ξεκινά ο Αμαζόνιος.

Για τους επόμενους επτά μήνες τα μέλη της ομάδας θα χαρτογραφήσουν και θα μετρήσουν ολόκληρη την πορεία του ποταμού μέχρι να φτάσει στον Ατλαντικό Ωκεανό. Στη συνέχεια, αν όλα πάνε ομαλά, ένα ταξίδι στον Νείλο –η μέτρηση του οποίου θα μπορούσε, σε τελική ανάλυση, να είναι εξίσου εσφαλμένη– θα μπορούσε να ακολουθήσει.

«Το Εβερεστ έχει αναρριχηθεί χιλιάδες φορές» λέει ο βραζιλιάνος εξερευνητής Γιούρι Σανάντα, ο οποίος ηγείται της αποστολής. «Περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι έχουν κωπηλατήσει σε έναν ωκεανό. Αλλά καγιάκ σε ολόκληρο τον Αμαζόνιο; Αυτό έχει γίνει λιγότερες από δέκα φορές, και όλες για χάρη της περιπέτειας. Η τεκμηρίωση ολόκληρου του ποταμού, η γεωγραφία και η βιοποικιλότητα του — αυτό είναι κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ».

Το ταξίδι δεν θα είναι χωρίς κινδύνους. Οι έμποροι ναρκωτικών χρησιμοποιούν τον Αμαζόνιο ως δίοδο λαθρεμπορίας. Κάποια τμήματά του βρίσκονται υπό τον έλεγχο πειρατών. Το 2018, έξι άνδρες κατηγορήθηκαν για τη δολοφονία της βρετανίδας αθλήτριας κανό Εμα Κέλτι, η οποία δέχθηκε σεξουαλική επίθεση και δολοφονήθηκε στα μισά της διαδρομής της, στη διάρκεια ενός σόλο ταξιδιού κατά μήκος του ποταμού.

Ομως οι κίνδυνοι αξίζουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, σύμφωνα με τον Σανάντα. Οχι μόνο για να επιδείξουμε την εξαιρετική άγρια ζωή ενός ποταμού που περιβάλλει μια περιοχή που ωθείται στο χείλος της κατάρρευσης από την παράνομη αποψίλωση των δασών, αλλά και για να προσπαθήσουμε να λύσουμε ένα από τα τελευταία γεωγραφικά μυστήρια του κόσμου. «Ποιος ποταμός», αναρωτιέται, «είναι τελικά ο μεγαλύτερος στον κόσμο;»

Δεν είναι ερώτηση εύκολη να απαντηθεί. Οι ποταμοί, πιο πολύ από τα περισσότερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, αλλάζουν συνεχώς και είναι επιρρεπείς σε πολλαπλές ερμηνείες. Οι πλημμύρες εξαφανίζουν τις στροφές τους. Οι ακτές τους περιστρέφονται. Τα τεχνητά κανάλια εκτρέπουν τα μονοπάτια τους.

Ακολούθως, υπάρχει το ερώτημα από πού ξεκινά ένα ποτάμι. Βρίσκεται στην κορυφή του μεγαλύτερου καναλιού νερού – του «πηγαίου ρεύματος»; ‘Η μήπως είναι η «πιο μακρινή πηγή», η μακρινή γενέτειρα του πιο απομακρυσμένου παραποτάμου του; Εξίσου αμφιλεγόμενη είναι η πιστοποίηση της εκβολής του ποταμού. Πολλοί γεωγράφοι πιστεύουν ότι είναι εκεί όπου το κεντρικό ρεύμα χτυπάει τις εκβολές του. Αλλοι, όμως, λένε ότι είναι εκεί όπου τελειώνει ο μεγαλύτερος διανομέας του.

Οποιαδήποτε απόκλιση στη μέτρηση, οποιαδήποτε αλλαγή στην πορεία του ποταμού, φυσική ή άλλη, μπορεί να αποφέρει διαφορετικά μήκη – και να αναδιατάξει την κατάταξη. Το 1846, σύμφωνα με τον άτλαντα «Χάρτες Χρήσιμης Γνώσης», ο Αμαζόνιος ήταν ο μεγαλύτερος ποταμός στον κόσμο, με μήκος 5.150 χιλιομέτρων, ενώ ο Νείλος είχε μετρηθεί στα 4.425.

Πιο πρόσφατα, βραζιλιάνοι ερευνητές υποστήριξαν ότι ο Αμαζόνιος είναι περισσότερο από 1.600 χιλιόμετρα μακρύτερος από τις επίσημες μετρήσεις – και 140 χιλιόμετρα μακρύτερος από τον Νείλο. Η, ίσως, σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, είναι 212 χιλιόμετρα μικρότερος σε μήκος από τον Νείλο.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και χρησιμοποιώντας τα πιο εξελιγμένα μέσα τεχνολογίας, το θέμα δύσκολα θα κλείσει ομόφωνα. Οι εκατέρωθεν διαφωνίες με επίκεντρο τον ορισμό της αρχής και του τέλους των δύο ποταμών θα εξακολουθούν να διχάζουν την επιστημονική κοινότητα – και να προκαλούν εθνικιστικές αντιπαραθέσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News