Φιλί στα χείλη, παθιασμένο, ανεξέλεγκτο, ερωτικό· και φιλί ερωτικό μεν, αλλά τρυφερό, αγαπησιάρικο· αυτό το φιλί συχνά θεωρείται κοινή συμπεριφορά, που συνηθίζεται κατά τη διάρκεια σεξουαλικών επαφών και ερωτικών σχέσεων σε όλον τον κόσμο. Ωστόσο, όλο και περισσότερα ανθρωπολογικά και αρχαιολογικά στοιχεία αφηγούνται μια διαφορετική ιστορία.

Σε μια νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, οι ερευνητές, έχοντας εξετάσει αρχαία κείμενα και σύγχρονες αναφορές, υπογραμμίζουν ότι η κατανόηση της ιστορίας του φιλιού στις ανθρώπινες κοινωνίες, και κατ’ επέκταση της δευτερεύουσας επίδρασής του στη μετάδοση ασθενειών, μπορεί να επιτευχθεί από μια case study πηγών από την αρχαία Μεσοποταμία, εκεί όπου σήμερα βρίσκονται το Ιράκ και η Συρία.

Διαχωρίζοντας το φιλί μεταξύ φίλων και μελών μιας οικογένειας από το ερωτικό/σεξουαλικό φιλί, ο Τρόελς Πανκ Αρμπολ, επίκουρος καθηγητής Ασσυριολογίας στο τμήμα Διαπολιτισμικών και Περιφερειακών Σπουδών Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και η Σόφι Λουντ Ράσμουσεν, βιολόγος και νεώτερη ερευνήτρια της Ερευνητικής Μονάδας Διατήρησης Αγριας Ζωής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, οι οποίοι υπογράφουν τη δημοσίευση, επισημαίνουν ότι σύμφωνα με προηγούμενα ευρήματα, το φιλί μεταξύ φίλων και γονιών/παιδιών είναι πανταχού παρόν σε βάθος χρόνου και τόπου, ενώ το φιλί μεταξύ ερωτικών συντρόφων δεν συναντάται σε όλους τους πολιτισμούς, αλλά κυριαρχεί –εδώ και χιλιετίες– σε κοινωνίες με διαφορετικές κοινωνικές τάξεις.

«Τουλάχιστον στις σύγχρονες και κοντά στις σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι καθόλου πανταχού παρόν» δήλωσε για το ερωτικό φιλί στην Wall Street Journal, ο συν-συγγραφέας της ανάλυσης, Τρόελς Πανκ Αρμπολ. Πράγματι, μια μελέτη του 2015 διαπίστωσε ότι στην πλειονότητα των σύγχρονων πολιτισμών, συμπεριλαμβανομένων κοινωνιών της Υποσαχάριας Αφρικής, όπως οι φυλές των Χάτζα ή των Μασάι, ανταλλαγή ερωτικών φιλιών δεν παρατηρείται.

«Φαίνεται ότι υπάρχει μια τάση να εφαρμόζεται περισσότερο σε κοινωνίες με υψηλό βαθμό κοινωνικής διαστρωμάτωσης» ή κατηγοριοποίησης των ανθρώπων σε κοινωνικοοικονομικά επίπεδα, είπε ο Αρμπολ, προσθέτοντας ότι όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν πως η τάση μπορεί να υπήρχε και στον αρχαίο κόσμο.

Η παλαιότερη καταγραφή αυτού του είδους φιλιών, σύμφωνα με τη νέα δημοσίευση, εντοπίστηκε στην αρχαία Μεσοποταμία, μια περιοχή κατά μήκος των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη, που καλύπτει το σημερινό Ιράκ και τη Συρία και χρονολογείται περίπου 4.500 χρόνια πριν, δηλαδή τουλάχιστον μία χιλιετία παλαιότερα από ό,τι πιστεύαμε κάποτε, κάτι που «σίγουρα προκαλεί το ερώτημα πόσο πίσω πρέπει να τοποθετήσουμε αυτή την πράξη», είπε ο Αρμπολ.

Η παλαιότερη αναφορά στο ερωτικό/σεξουαλικό φιλί εντοπιζόταν σε ένα χειρόγραφο της Εποχής του Χαλκού από την Ινδία, που χρονολογείται περίπου στο 1500 π.Χ. Περίπου 500 χρόνια αργότερα, ένα τέτοιο σμίξιμο των χειλιών περιγράφεται και στο ινδουιστικό έπος «Μαχαμπαράτα». Οι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι η εξάπλωση της συγκεκριμένης ερωτικής συμπεριφοράς άρχισε από αυτό ακριβώς το γεωγραφικό και χρονικό σημείο.

Ωστόσο, ο Αρμπολ αξιολόγησε αρχαία κείμενα που βρέθηκαν στη Μεσοποταμία, γραμμένα σε σφηνοειδή γραφή –το αρχαιότερο γνωστό σύστημα γραφής στον κόσμο–, που περιέγραφαν ένα τέτοιο φιλί ως μέρος της ερωτικής οικειότητας και χρονολογούνται γύρω στο 2500 π.Χ. Αυτά τα κείμενα, γραμμένα σε πήλινες πλάκες, μιλούσαν για παντρεμένα ζευγάρια που φιλιούνταν και η πράξη αυτή σχετιζόταν με τη σεξουαλική επιθυμία και την ερωτοτροπία ή, πιθανώς, ακολουθούσε τη συνουσία. Σύμφωνα, εξάλλου, με τη συν-συγγραφέα της δημοσίευσης, Σοφί Λουντ Ράσμουσεν, το φιλί θα μπορούσε να ήταν –και εξακολουθεί να είναι– ένα μέσο αξιολόγησης της ποιότητας του πιθανού συντρόφου.

Η Σέλι Βολς, ανθρωπολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μπόιζ στο Αϊνταχο, η οποία δεν συμμετείχε στην πρόσφατη δημοσίευση, είπε στην Wall Street Journal ότι βρήκε την ανάλυση των δύο ερευνητών πειστική. Παρατήρησε, ωστόσο, ότι εκείνοι που είχαν γράψει αυτά τα αρχαία κείμενα και «στοχάζονταν το φιλί» θα πρέπει να ήταν άνθρωποι με υψηλότερη κοινωνική θέση και ελεύθερο χρόνο. Προσέθεσε, δε, ότι «το ερώτημα παραμένει: ο μέσος άνθρωπος στη Μεσοποταμία ή στην αρχαία Ινδία ήταν αυτός που φιλούσε;»

Το ερωτικό φιλί είναι παρόν σήμερα σε λιγότερους από τους μισούς πολιτισμούς στον πλανήτη, σύμφωνα με την έκθεση του 2015, η οποία εξέτασε 168 πολιτισμούς από κάθε ήπειρο εκτός της Ανταρκτικής, γράφει η ρεπόρτερ της Wall Street Journal, Εϊλιν Γούντγουορντ. Δύο από τους συν-συγγραφείς της έκθεσης –η Σέλι Βολς και ο Γουίλιαμ Τζάνκοβιακ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα, στο Λας Βέγκας– είπαν ότι ανακάλυψαν πως η πρακτική του ερωτικού φιλιού φαίνεται να αυξάνεται καθώς μια κοινωνία αναπτύσσει ιεραρχίες, κοινωνικές δομές και συστήματα αγοράς.

Σύμφωνα με τη Βολς, καμία από τις σημερινές κοινωνίες αναζήτησης τροφής που ζουν κοντά στον Ισημερινό δεν φιλιέται με αυτόν τον τρόπο: «Κάποιοι το βρίσκουν αρκετά αηδιαστικό, ακόμα και υποτιμητικό» σημείωσε, καθώς σε αυτές τις κοινωνίες συνηθίζεται οι γονείς να ταΐζουν τα παιδιά τους φιλώντας τα: μασούν την τροφή και τη μεταφέρουν από το στόμα τους στο στόμα των παιδιών.

«Πολλές από αυτές τις ομάδες δεν δείχνουν “ερωτική στοργή” με τον τρόπο που το κάνουμε εμείς» είπε η Βολς. Εχουν ένα διαφορετικό είδος αγάπης και έρωτα, βασισμένο εν μέρει στην αξιοπιστία και στη φροντίδα του ενός από τον άλλον, καθώς και των παιδιών. Ενας άνδρας της φυλής Χάτζα μπορεί να κρύβει λίγο επιπλέον μέλι για να το δώσει ως «δώρο» στην έγκυο σύζυγό του, ή μπορεί να παρατηρούνται κάποιες αγκαλιές ή μερικά «αέρινα φιλιά» στο μάγουλο, αλλά πρόκειται μάλλον για μύρισμα παρά για φιλί, προσέθεσε.

Εν τω μεταξύ, οι συγγραφείς μιας μελέτης του 2022 υποθέτουν ότι η εμφάνιση και η εξάπλωση του ερωτικού/σεξουαλικού φιλιού κατά την Εποχή του Χαλκού θα μπορούσε να έχει συμβάλει στην εξάπλωση ασθενειών που μεταδίδονται από το στόμα, όπως ο ιός του απλού έρπητα τύπου 1 (επιχείλιος έρπης), μια λοίμωξη που μεταδίδεται κυρίως μεταξύ γονέων και παιδιών και επηρεάζει τα δύο τρίτα του ανθρώπινου πληθυσμού σήμερα.

Ωστόσο, ένα σημαντικό στοιχείο της πρόσφατης δημοσίευσης, σύμφωνα με τους Αρμπολ και Ράσμουσεν, είναι ότι το ερωτικό φιλί δεν ξεκίνησε ξαφνικά από ένα συγκεκριμένο σημείο της Γης, θα μπορούσε μάλιστα να είναι ακόμα πιο παλιό από ό,τι υποδηλώνουν τα αρχαία κείμενα. Ερευνα που βασίζεται σε αρχαίο DNA που συλλέχτηκε από τα «ξαδέρφια» μας, τους Νεάντερταλ, υποδεικνύει ότι αντάλλασσαν μεταξύ τους αλλά και με σύγχρονους ανθρώπους σάλιο, υπονοώντας πιθανά ερωτικά φιλιά μεταξύ αυτών των εξαφανισμένων προγόνων του ανθρώπου. «Απλώς δεν προέκυψε ξαφνικά» είπε η Ράσμουσεν για το ερωτικό φιλί, «άρα δεν ήταν ένα ξαφνικό βιολογικό έναυσμα μετάδοσης ασθενειών».

Η Σάρλοτ Χάουλντκροφτ, ανοσολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και συν-συγγραφέας της μελέτης του 2022 –η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη των Αρμπολ και Ράσμουσεν– είπε ότι καλωσορίζει τα νέα δεδομένα, που βοηθούν τους επιστήμονες να κατανοήσουν πώς εξαπλώθηκαν τα αρχαία παθογόνα κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης Ιστορίας, και ειδικά το αν αυτά τα παθογόνα εκμεταλλεύθηκαν τις αλλαγές στη συμπεριφορά μας.

Ο Τζάνκοβιακ ανέφερε, τέλος, στην Wall Street Journal ότι έχει τη διαίσθηση πως το ερωτικό φιλί προέκυψε μεταξύ των μελών της τάξης της ελίτ στις αρχαίες ιεραρχικές κοινωνίες –όπως της Μεσοποταμίας– και στη συνέχεια διαδόθηκε προς τα έξω. Η επιδίωξη της ευχαρίστησης στα ανώτερα στρώματα, είπε, άλλαξε τη σεξουαλική διέγερση σε μια ερωτική εμπειρία: «Σε αυτό το περιβάλλον ανακαλύφθηκε το φιλί» δήλωσε ο αμερικανός ανθρωπολόγος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News