Είναι κάποιες εικόνες που όταν τις βλέπεις γεμίζει το μάτι σου ομορφιά. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα κοσμήματα της Ελένης Σιούστη, τα οποία αποπνέουν έναν αρχαιοελληνικό αέρα. Ισως να ήταν η αύρα της αρχαίας πόλης της Μακεδονίας όπου γεννήθηκε, της Αιανής Κοζάνης, που εμφύσησε μέσα της την ανάγκη να ασχοληθεί με μια μορφή κοσμήματος που έχει τις ρίζες της σε τέχνες και τεχνικές της βαθιάς παράδοσής μας. Εκείνες που φέρουν μέσα τους αρχετυπικά ελληνικά σύμβολα και στοιχεία.

Οπως αναφέρει η ίδια, η ανάγκη προέκυψε ξαφνικά. Ξεκίνησε να δημιουργεί με διάφορα είδη κλωστών και παλιά στοιχεία (σπαράγματα), αλλά δεν άργησε να ανακαλύψει τη χρυσοκλωστή: «Δεν είχα προηγούμενη εμπειρία, είμαι αυτοδίδακτη. Mια τεράστια επιθυμία εκδηλώθηκε απρόσμενα, ξαφνιάζοντας και εμένα την ίδια, γιατί από το ξεκίνημά μου προέκυπταν τόσες ιδέες, λες και είχαν συσσωρευτεί για χρόνια και περίμεναν να ανοίξει ο ασκός. Τότε κατάλαβα ότι υπάρχουν μέσα μας δυνάμεις που δεν τις γνωρίζουμε. Δεν είχα ποτέ φανταστεί ή σκεφτεί ότι θα κάνω κόσμημα».

Η Ελένη Σιούστη ζει και εργάζεται στην Κοζάνη. Η ίδια θυμάται ότι από μικρό παιδί αναζητούσε την ομορφιά και ότι η πληθώρα ερεθισμάτων που της προσέφερε το πέρασμά της από την Αθήνα για σπουδές διαμόρφωσε την αισθητική της και της έδειξε δρόμους που εκείνη την εποχή στην επαρχία ήταν άγνωστοι: «Είχα, βέβαια, από τα παιδικά μου βιώματα επαφή με τη λαϊκή παράδοση και τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό μέσα από τα δρώμενα και έθιμα του χωριού μου, τις ιστορίες και τα παραμύθια της γιαγιάς και της μητέρας μου. Ολα αυτά νομίζω ότι παρέμειναν μέσα μου κοιμώμενα, ώσπου ήρθε η στιγμή, γεμάτη και ώριμη πια, να τα μετουσιώσω σε κόσμημα».

Κοσμώντας την αισθητική

«Η λέξη κόσμημα προέρχεται από το ρήμα κοσμώ, δηλαδή στολίζω. Από αρχαιοτάτων χρόνων οι άνθρωποι ένιωσαν την ανάγκη να δημιουργήσουν κοσμήματα με διάφορα στοιχεία και υλικά, άλλες φορές ευτελή και άλλες πολύτιμα. Βέβαια, οι λόγοι για τους οποίους φορούσαν κοσμήματα, αρχικά δεν ήταν αισθητικοί, ήταν κυρίως θρησκευτικοί κτλ. Για μένα το κόσμημα δείχνει στοιχεία της προσωπικότητάς μας και της αισθητικής μας. Ενα ωραίο κόσμημα προσδίδει στο στυλ μιας γυναίκας. Το στυλ κατά τη γνώμη μου είναι προσωπική έκφραση, όχι μόνο μέσα από τον τρόπο που ντυνόμαστε, αλλά υποδηλώνει επίσης στοιχεία της ταυτότητάς μας και, γιατί όχι, του πολιτισμού και της παιδείας μας» σημειώνει η Ελένη Σιούστη.

Από το πρώτο της κόσμημα, ένα περιδέραιο με σπάγγο, κλωστές και φούντα, μέχρι τα περίτεχνα βραχιόλια, τις πόρπες αλλά και τα κοσμήματα κεφαλής που έχει έως σήμερα δημιουργήσει, εργάζεται με συνέπεια επάνω στην τέχνη της. Την οποία η επιμελήτρια της, Ιριδα Κρητικού, αρχαιολόγος και ιστορικός Τέχνης, χαρακτηρίζει ως μια μονάκριβη τέχνη χειροποίητης, εφαρμοσμένης, σύγχρονης, εικαστικής δημιουργίας:

«Είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι, επιλέγοντας ως εργαλείο έκφρασής της και επίπονης χειρωναξίας ένα φαινομενικά μονοδιάστατο και επαναλαμβανόμενο υλικό, τη χρυσοκλωστή, την οποία βεβαίως διαχειρίζεται και τυλίγει – πλάθει η ίδια, είναι σε θέση να διατυπώνει τόσες ποικίλες ιστορικές, λαογραφικές και ενδυματολογικές αναφορές, να συνομιλεί με τόσα πολλά διαφορετικά ελληνικά γεωγραφικά υποσύμπαντα. Ανασκάπτοντας, προσθέτει αισθητικά ίχνη και συμβολικές ερμηνείες από την Κρήτη ως την Ανατολική Θράκη και τη Σμύρνη ή την Κωνσταντινούπολη και από το Ιόνιο ως τα Δωδεκάνησα. Το υλικό αυτό στα χέρια της Ελένης γίνεται επινοητική και ευκίνητη μαγική πρώτη ύλη, χρωματίζοντας από την αρχή ανέκδοτες ιστορίες ανθρώπων και τόπων. Είναι η μονάκριβη τέχνη της χειροποίητης εφαρμοσμένης σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας που εξέρχεται από την ελληνική παράδοση, μα προχωρά με δυναμική αυτοτέλεια, τρεπόμενη σε συναρπαστική διαχρονία που μπορεί να φορεθεί παντού στον κόσμο και να λάμψει ως το πιο πολύτιμο και μοναδικό κόσμημα».

Τα πιο δύσκολα κομμάτια στη συλλογή της Ελένης Σιούστη είναι τα μεγάλα, όπως και τα κοσμήματα κεφαλής, τα οποία απαιτούν πολλές ώρες και ημέρες εργασίας. Λιτά αλλά στιβαρά, φαίνονται βαρύτιμα καθώς αντανακλούν το φως, αν και το υλικό τους είναι ελαφρύ. Και παρ’ όλο που η αισθητική τους ακουμπά στο χθες, με έναν μαγικό τρόπο, κουμπώνει τέλεια και στο σήμερα: «Η έμπνευση είναι μια κινητήριος δύναμη που μπορεί να προέλθει από οπουδήποτε. Ο,τι είναι όμορφο ή κάτι έχει να μου πει, με εμπνέει, αλλά και η ασχήμια με οδηγεί στο να δημιουργήσω – έτσι νομίζω πως την ξορκίζω. Στα κοσμήματά μου είναι εμφανής η αγάπη μου για την αρμονία και τη συμμετρία, με μικρές αποδράσεις ενίοτε» αναφέρει η καλλιτέχνης.

Μεταφράζουμε με γραφικότητα την παράδοση;

Η Ελένη Σιούστη απαντά: «Δυστυχώς ναι, αυτό εξακολουθεί να υφίσταται, αν και σε μικρότερο βαθμό. Θεωρούσαμε και θεωρούμε ακόμη ότι η παράδοση ανήκει στο παρελθόν, είναι κάτι στατικό και ντεμοντέ. Με λίγη σκέψη, όμως, διαπιστώνει κανείς ότι η παράδοση έχει τεράστια δυναμική και πολλές πτυχές, όχι μόνο σε ό,τι αφορά την τέχνη. Η παράδοση εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και αποτελεί συνδετικό κρίκο των γενεών. Χωρίς αυτόν τον κρίκο, νομίζω, βαδίζουμε στα τυφλά».

Ευτυχώς, η παραδοσιακή τέχνη και η αισθητική της επανέρχονται τελευταία με έναν διαφορετικό τρόπο, για να αγκαλιάσουν το σήμερα, και καλλιτέχνες όπως η Ελένη Σιούστη παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Η ίδια έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις, όπου κλήθηκε να δημιουργήσει κοσμήματα σε συνομιλία με εκθέματα μουσείων ή συλλογών: «Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η πορεία της δημιουργίας, καθώς, αντλώντας στοιχεία της παράδοσης, καλείσαι να τα μεταφέρεις στο σήμερα διατηρώντας και μετουσιώνοντας το πολύτιμο. Σχετικά με την αισθητική, πιστεύω ότι είναι κάτι που διδάσκεται και διαμορφώνεται, και εδώ θα πρέπει η Πολιτεία, μέσα από την εκπαίδευση, να παίξει τον ρόλο της. Στο εξωτερικό υπάρχουν τμήματα στις σχολές Καλών Τεχνών σχετικά με το ύφασμα, την κλωστή και το κόσμημα. Φανταστείτε τι ώθηση θα έδινε κάτι αντίστοιχο στη χώρα μας, με την τεράστια πολιτισμική παρακαταθήκη που διαθέτουμε».

Η Ελένη έχει συμμετάσχει με τα «Ξόμπλια» της, όπως τιτλοφορείται η συλλογή της, σε πάρα πολλές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τα έργα της έχουν εκτεθεί στην γκαλερί Weltraum στο Μόναχο, στο Παλαιοντολογικό-Ιστορικό Μουσείο Πτολεμαΐδας, στην Οικία Κουντουριώτη στην Υδρα, στο Αρχοντικό Λασσάνη στην Κοζάνη, στο Λαογραφικό Μουσείο Κυπαρισσίας, στο Ελληνικό Σπίτι στο Παρίσι κ.α. Ενα κόσμημα κεφαλής της έχει βρεθεί και στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, σε συνύπαρξη με την περίτεχνη αθηναϊκή ενδυμασία της κόρης της οικογενείας Μπενιζέλου, η οποία φυλάσσεται εκεί.

Στις αρχές Ιουνίου τα κοσμήματα της Ελένης Σιούστη  θα ενταχθούν στην έκθεση «Μέλισσα-Κοσμώντας τον μύθο», που θα ανοίξει την αυλαία της στον Ελληνικό Κόσμο – Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, σε επιμέλεια της Ιριδας Κρητικού και οργάνωση της Τζέννυς Φραγκούλη. Οσο για το επόμενο σχέδιό της, πάνω στο οποίο έχει ξεκινήσει ήδη να εργάζεται, είναι η δημιουργία μιας σειράς κοσμημάτων κεφαλής με επιρροές, όχι μόνο από τη δική μας παράδοση, αλλά και από την παράδοση άλλων λαών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News