Στη σερβική τηλεόραση, γυναίκες κακοποιούνται άνθρωποι απειλούνται με όπλο. Δεν πρόκειται για μυθοπλαστικές αστυνομικές σαπουνόπερες. Με ένα πάτημα του τηλεκοντρόλ, οι Σέρβοι μπορούν να παρακολουθήσουν διαβόητους μαφιόζους και εγκληματίες πολέμου να πρωταγωνιστούν στα αγαπημένα τους ριάλιτι σόου.

Μέχρι πρόσφατα τα ριάλιτι αυτά, που προβάλλονται για χρόνια, έχαιραν αποδοχής και μεγάλης δημοφιλίας. Μετά τις δύο μαζικές δολοφονικές επιθέσεις, όμως, που στοίχισαν τη ζωή σε 17 ανθρώπους κλόνισαν τη σερβική κοινωνία και την έστρεψαν εναντίον αυτών των σόου που, όπως εξηγούν οι διαδηλωτές, είναι δείγμα μιας βαθιά ριζωμένης κουλτούρας βίας που πυροδοτείται από τα μέσα ενημέρωσης.

Τα ριάλιτι, σε όποια χώρα κι αν προβάλλονται, δεν προβάλλουν τις υψηλές αξίες μιας κοινωνίας: βρίθουν από καυγάδες, κουτσομπολιά και ίντριγκες. Αλλά στη Σερβία το επίπεδο έχει πέσει ακόμη χαμηλότερα.

Εγκληματίες πολέμου, πρόσωπα του υπόκοσμου και ψυχικά διαταραγμένοι πρωταγωνιστούν στις σειρές αυτές, οι οποίες συχνά προβάλλονται αρκετές φορές το 24ωρο, με τη βία να έχει τον πρώτο λόγο.

Το 2021 περίπου 12 πρωταγωνιστές σε ριάλιτι παρακολουθούσαν απαθώς έναν καταδικασμένο εγκληματία να σφίγγει τον λαιμό μιας γυναίκας μέχρι που εκείνη σωριάστηκε λιπόθυμη. Κι όλα αυτά στο σόου «Zadruga» –ένα από τα δημοφιλέστερα ριάλιτι σόου στη βαλκανική χώρα.

«Ολες οι φίλες της κόρης μου γνωρίζουν τους πρωταγωνιστές και για εκείνες είναι απλώς τηλεοπτικοί αστέρες. Οχι εγκληματίες ή κακοποιητικοί σύζυγοι, απλώς αστέρες», λέει ο 44χρονος Ντέγιαν Ινιατς, κάτοικος του Βελιγραδίου που συμμετείχε αυτή την εβδομάδα στις διαδηλώσεις με αίτημα να κοπούν αυτές οι εκπομπές από την τηλεόραση.

«Θέλω να απαγορευτούν, τόσο απλά. Αυτά τα άτομα δεν μπορεί να αποτελούν πρότυπα», τονίζει.

Ο Ινιατς δεν είναι ο μόνος που σκέφτεται έτσι. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους τις τελευταίες ημέρες ζητώντας την άμεση απαγόρευση των βίαιων προγραμμάτων έπειτα από τις δύο ένοπλες επιθέσεις της πρώτης εβδομάδας του Μαΐου κατά τις οποίες έχασαν τη ζωή τους οκτώ μαθητές Δημοτικού στο Βελιγράδι, ανάμεσα σε άλλα θύματα.

Εγκληματική κουλτούρα

Το οργισμένο κοινό που έχει βγει στους δρόμους, εκφράζει τον κορεσμό της σερβικής κοινωνίας με την κουλτούρα βίας που κυριαρχεί στην τηλεόραση και στην πολιτική της χώρας. Μαφιόζοι, εγκληματίες πολέμου και χούλιγκανς του ποδοσφαίρου αποθεώνονται συχνά και αποκτούν πρόσβαση σε μια πλατφόρμα φιλοκυβερνητικών μέσων ενημέρωσης.

Τα ριάλιτι σόου είναι ιδιαίτερα δημοφιλή τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη Σερβία, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν πάρει μια πολύ πιο βίαιη μορφή και προβάλλονται σε φιλοκυβερνητικά κανάλια. Παρότι κάποια από τα χειρότερα έχουν σταματήσει να προβάλλονται, το δημοφιλές Zadruga εξακολουθεί να προβάλλεται στο κανάλι Pink TV, ένα από τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα της χώρας.

Η καθιέρωση της κουλτούρας βίας στην κοινωνικοπολιτική ζωή της χώρας, ανάγεται στη δεκαετία του ’90, την εποχή της αιματηρής διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, όταν ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος πήραν τον έλεγχο μεγάλου τμήματος της οικονομίας και οι σκληρές δυτικές κυρώσεις είχαν αναγκάσει τους απλούς πολίτες να στραφούν στη μαύρη αγορά για τα βασικά είδη.

Εκείνη την περίοδο όσο η υπόλοιπη κοινωνία αγωνιζόταν να επιβιώσει, μαφιόζοι και παραστρατιωτικοί πλούτισαν στη διάρκεια του πολέμου, εδραιώνοντας στα μάτια των πολιτών έναν ισχυρό δεσμό ανάμεσα στον πλούτο και στο οργανωμένο έγκλημα. Αναλυτές υποστηρίζουν πως η μαφία εξακολουθεί να έχει μεγάλη επιρροή.

Μετά την πρόσβαση στον πλούτο, τα μέλη του υποκόσμου, με την επέλαση των ριάλιτι απέκτησαν διόδους μέσα στα σπίτια των ανθρώπων, με τις άθλιες συμπεριφορές να κανονικοποιούνται και να διαφημίζονται ως ψυχαγωγία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, έως και το 60% του προγράμματος δύο εκ των δημοφιλέστερων καναλιών της χώρας, περιέχει τα τελευταία χρόνια βίαια ριάλιτι σόου.

«Υπάρχει μια άμεση προώθηση της βίας, του εγκλήματος και του μισογυνισμού, που έχει διοχετευθεί στα μέσα και έπειτα στο σύνολο της κοινωνίας», λέει ο Σάβο Μανόλοβιτς, ένας δικηγόρος από το Βελιγράδι που αγωνίζεται για την κατάργηση αυτών των εκπομπών.

«Εχουν επιλέξει στοχευμένα συμμετέχοντες με ψυχικά ζητήματα και εγκληματικό παρελθόν, γνωρίζοντας ακριβώς τι θα κάνουν στη σειρά», δήλωσε ο ίδιος στο AFP.

«Πλύση εγκεφάλου στους αμόρφωτους, στους μοναχικούς και στους μίζερους ψηφοφόρους»

Τα τηλεοπτικά δίκτυα, ωστόσο, δείχνουν περικυκλωμένα μετά τις πρόσφατες ένοπλες επιθέσεις και τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Το Pink TV ανακοίνωσε ότι θα διακόψει την προβολή του «Zadruga» –προσωρινά– «ως ένδειξη σεβασμού και συμπαράστασης» προς τα θύματα των επιθέσεων αυτών.

Ο σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς όμως παραμένει ακλόνητος απέναντι στις διαδηλώσεις, τις οποίες χαρακτήρισε «πολιτικά» τεχνάσματα που στοχεύουν στη δυσφήμηση της κυβέρνησής του.

«Είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε για ριάλιτι σόου … Αλλά θέλουν να μου πάρουν το κεφάλι. Ποτέ δεν θέλησαν κάτι άλλο», είπε ο πρόεδρος σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα. Ο Βούτσιτς –τον οποίο οι αντίπαλοί του κατηγορούν ότι διατηρεί δεσμούς με ποινικούς στη Σερβία– είναι γνωστός εδώ και καιρό για το συγκρουσιακό του ύφος.

Τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του μειώνουν συχνά τους πολιτικούς τους αντιπάλους και τους ξένους εχθρούς με χαρακτηρισμούς όπως «αποβράσματα», «κλέφτες» και «παιδόφιλοι», ενώ και στις κοινοβουλευτικές συνεδριάσεις κυριαρχούν οι προσβολές και οι ύβρεις.

«Η βία έχει γίνει μια επικρατούσα μορφή επικοινωνίας στη Σερβία –όχι μόνο στα προγράμματα ριάλιτι. Είμαστε διαρκώς εκτεθειμένοι σε πολιτικά μηνύματα ότι οι αντίπαλοι πρέπει να καταστραφούν», λέει στο AFP ο Μίλος Μπίρο, ένας συνταξιούχος καθηγητής Ψυχολογίας.

Από την πλευρά της, η καθηγήτρια του πανεπιστημίου του Βελιγραδίου Γελένα Τζόρτζεβιτς λέει ότι τα ριάλιτι σόου που προβάλλονται σε φιλοκυβερνητικά δίκτυα ταιριάζουν απόλυτα με το υφιστάμενο πολιτικό κλίμα, όπου επιβραβεύεται η επιθετικότητα.

Τα σόου συχνά προβάλλονται παράλληλα με πολιτικές εκπομπές, περιλαμβανομένων συχνών συνεντεύξεων με τον Βούτσιτς, με μέλη του κόμματός του και άλλους πολιτικούς συμμάχους του.

«Νομίζω ότι εν γνώσει τους και με στρατηγική στοχεύουν στους αμόρφωτους, στους μοναχικούς και στους μίζερους ψηφοφόρους που απολαμβάνουν αυτά τα προγράμματα …Πρόκειται για έναν βάρβαρο τρόπο πλύσης εγκεφάλου που διεξάγουν αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία», καταλήγει η ίδια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News