Με την παράταξη από αστραφτερά βραχιόλια, κορώνες, σφαιρικά αντικείμενα και σκήπτρα, η στέψη του Βασιλιά Καρόλου Γ’ δεν μπορεί να κατηγορηθεί για έλλειμμα πολυτέλειας. Κάτι, όμως, έλειπε από την πομπή με τα επιχρυσωμένα αντικείμενα και τους πολύτιμους λίθους στο Αβαείο του Γουέστμινστερ. Ισως το πιο ιστορικό κόσμημα της βασιλικής συλλογής ήταν εξαφανισμένο.

Το εκπληκτικό διαμάντι Koh-i-Noor –δώρο στην προ-προ-προγιαγιά του Καρόλου, βασίλισσα Βικτωρία, το 1849, και ένα από τα μεγαλύτερα και αρχαιότερα κομμένα διαμάντια στον κόσμο– ήταν κάποτε το επίκεντρο του αιωνόβιου στέμματος της βασίλισσας Μαίρης και μια τροποποιημένη εκδοχή του φόρεσε το περασμένο Σάββατο η σύζυγος του Καρόλου, βασίλισσα Καμίλα.

Το τεράστιο διαμάντι 793 καρατίων, προτού μειωθεί στα 106 από τον σύζυγο της Βικτορίας, Αλβέρτο, φορέθηκε από τη Μαίρη όταν στέφθηκε ο σύζυγός της, βασιλιάς Γεώργιος Ε’, το 1911. Το διαμάντι φορέθηκε ξανά από τη βασιλομήτορα Ελισάβετ, σε διαφορετικό στέμμα, κατά τη στέψη του συζύγου της, βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’, το 1937.

Αλλά για την τελετή του Σαββάτου το Koh-i-Noor παρέμεινε κλειδωμένο στον Πύργο του Λονδίνου, στις όχθες του ποταμού Τάμεση. Η απόφαση να μην αποκατασταθεί το αστραφτερό κεντρικό κομμάτι του στέμματος της Μαίρης όταν ανανεώθηκε για την Καμίλα δεν ήταν απλή αισθητική επιλογή, αναφέρει ρεπορτάζ του Politico.

«Μια ανοιχτή πληγή στην ψυχολογία των Παντζάμπι»

Στην πραγματικότητα, η ιστορία του εξαφανισμένου διαμαντιού του Καρόλου είναι μέρος μιας πολύ ευρύτερης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης διάρκειας 200 ετών, η οποία αποκαλύπτει πολλά για τους μεταβαλλόμενους ανέμους της εξουσίας στον 21ο αιώνα και τη θέση της Βρετανίας στον σύγχρονο κόσμο.

Το διαβόητο διαμάντι Koh-i-Noor μεταφέρθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές του 19ου αιώνα από την East India Company (Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών), τον μεγάλο στρατιωτικό-εμπορικό βραχίονα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, έχοντας αφαιρεθεί από ένα αγόρι-βασιλιά του Παντζάμπ κατά την προσάρτηση της Ινδίας. Ενα αντίγραφο του μεγάλου κοσμήματος αναπαύεται σε ένα ειδικό ντουλάπι σε μουσείο της Βομβάης – αλλά οι Ινδοί λαχταρούν την επιστροφή του αυθεντικού.

Ακόμη και δύο αιώνες αργότερα, η παρουσία του Koh-i-Noor σε μια βρετανική τελετή που παρακολούθησαν εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο θα φαινόταν προκλητική για την Ινδία, ένα ολοένα και πιο ισχυρό έθνος, με το οποίο η Βρετανία επιδιώκει, μετά το Brexit, να διαπραγματευθεί μια προσοδοφόρα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.

Το διαμάντι σε μέγεθος αυγού ήταν αρχικά μέρος του κοσμήματος του Θρόνου του Παγωνιού, της έδρας της μεγάλης αυτοκρατορίας του 17ου αιώνα Μουγκάλ, του Σάχη Τζαχάν, στο Δελχί. Λεηλατήθηκε το 1739 από τον πέρση εισβολέα Ναδίρ Σαχ και μέσω πολέμου και λεηλασιών κατέληξε στο Αφγανιστάν, αποκτώντας μυθικές διαστάσεις και συσσωρεύοντας καταραμένους θρύλους.

Τελικά, τοποθετήθηκε στο περιβραχιόνιο του Ραντζίτ Σινγκ, πρώτου μαχαραγιά της αυτοκρατορίας των Σιχ, όπου τράβηξε τα βλέμματα των αξιωματικών της East India Company το 1832, αφού οι στρατιωτικές δυνάμεις της είχαν κατακτήσει μεγάλο μέρος της Ινδίας. Αποσπάστηκε από τον απόγονο του Σινγκ, τον εννιάχρονο Ντουλίπ Σινγκ, και παραδόθηκε στη βασίλισσα Βικτωρία το 1849.

Σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, η λεηλασία του διαμαντιού παραμένει «μια ανοιχτή πληγή στην ψυχολογία των Παντζάμπι», λέει η ιστορικός και τηλεοπτική παρουσιάστρια Ανίτα Ανάντ στο επιτυχημένο podcast «Empire», που συνδιοργανώθηκε από τον ιστορικό της East India Company, Γουίλιαμ Ντάλριμπλ, στα τέλη του περασμένου έτους. Ονόμασε το διαμάντι «διπλωματική χειροβομβίδα» έτοιμη να εκραγεί.

Και αυτή είναι μια έκρηξη που η Βρετανία μετά το Brexit θα ήθελε να αποφύγει. Το Ηνωμένο Βασίλειο αναζητά νέους εμπορικούς εταίρους μετά την αποχώρηση από την Ε.Ε. το 2020 – και η δυναμική ισχύος με την πρώην αποικία της αλλάζει.

Η Βρετανία αντιμέτωπη με το αποικιοκρατικό παρελθόν της

Πέρυσι η Ινδία ξεπέρασε το Ηνωμένο Βασίλειο και έγινε η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Τον περασμένο μήνα ξεπέρασε την Κίνα ως το πολυπληθέστερο έθνος στη Γη. Η διαμεσολάβηση για μια εμπορική συμφωνία με την Ινδία ήταν βασική προτεραιότητα για τις διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις μετά το Brexit – και καθώς οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, η Ινδία ζητά πίσω το διαμάντι.

Η διαμάχη για το Koh-i-Noor αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης θεματικής ιστορίας του 21ου αιώνα, που εκτυλίσσεται καθώς οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις βρίσκονται αντιμέτωπες με το αποικιακό παρελθόν τους. Η Βρετανία έχει να κάνει αρκετά βήματα, λένε ειδικοί σε κλοπές έργων τέχνης και ιστορικοί –ακόμη και ορισμένες φωνές του κόμματος των Τόρις–, οι οποίοι ζητούν αναθεώρηση των νόμων του Ηνωμένου Βασιλείου που εμποδίζουν την εξαγωγή μουσειακών θησαυρών.

Στο μεταξύ, ορισμένοι ηγέτες μουσείων παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους. Ο πρώην συντηρητικός υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Οσμπορν, πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου πλέον, και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν ήδη συνομιλίες για την κοινή χρήση των Μαρμάρων του Παρθενώνα, μέσω μιας νέας συμφωνίας συνεργασίας.

Οι επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας εργάζονται για να βοηθήσουν τον Οσμπορν και τον έλληνα Πρωθυπουργό και έχουν προτείνει μια φιλόδοξη «συμφωνία πολιτιστικής συνεργασίας» που θα έβλεπε τα Γλυπτά του Παρθενώνα να επανενώνονται στο Μουσείο της Ακρόπολης, αλλά να είναι διαθέσιμα και για έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Σύμφωνα με το σχέδιο, θα δημιουργηθεί ένα κοινό ελληνοβρετανικό ίδρυμα για τη χρηματοδότηση μακροχρόνιας έρευνας και για την εκπαίδευση των νέων. Η συμφωνία θα έβλεπε επίσης άλλα ελληνικά αριστουργήματα να εκθέτονται στο Βρετανικό Μουσείο, συμπεριλαμβανομένης της μάσκας του Αγαμέμνονα, ηλικίας 3.600 ετών, και άλλων που δεν έχουν βγει ποτέ εκτός Ελλάδας.

Μια τέτοια συμφωνία θα ήταν ιδιαίτερα επωφελής για τη βρετανική διπλωματία. Εξι στους 10 Βρετανούς (62%) συμφωνούν με την οριστική επιστροφή ιστορικών αντικειμένων στη χώρα προέλευσής τους, σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov από το 2021 — αλλά η υποστήριξη απέχει πολύ από το να θεωρηθεί καθολική.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News