Την περίοδο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ η 9η Μαΐου ήταν αφορμή για να αναδειχθεί ο σοβιετικός μιλιταρισμός και η ισχύς του οπλοστασίου της Μόσχας. Επειτα, ωστόσο, από λιγότερο από δύο δεκαετίες αφότου κήρυξε την ημέρα δημόσια αργία και καθιέρωσε τον εορτασμό της (οργανώνοντας τη δεύτερη Παρέλαση της Νίκης στην Κόκκινη Πλατεία την 9η Μαΐου του 1965), ο σοβιετικός ηγέτης θα κήρυττε τον δικό του πόλεμο εξ επιλογής στο Αφγανιστάν (όπου οι σοβιετικές δυνάμεις ηττήθηκαν τελικά), όπως ο Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε πέρυσι, και χάνει τώρα, τον δικό του πόλεμο στην Ουκρανία.

Τα παραπάνω αναφέρει σε άρθρο του στους New York Times ο Τίμοθι Σνάιντερ, καθηγητής Ιστορίας στο Γέιλ και συγγραφέας πολλών βιβλίων για τον φασισμό, τον απολυταρχισμό και την ευρωπαϊκή Ιστορία, θυμίζοντας πως αμφότερες οι συρράξεις, στο Αφγανιστάν τότε και στην Ουκρανία σήμερα, προκάλεσαν, ευλόγως, έντονη ανησυχία στη Δύση για το ενδεχόμενο ξεσπάσματος ενός πυρηνικού πολέμου.

Από τότε που οι δυνάμεις της εισέβαλαν στην Ουκρανία η Μόσχα δεν έχει σταματήσει να εξαπολύει πυρηνικές απειλές. Ωστόσο, στις χώρες της Δύσης σήμερα, σε αντίθεση με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, αυτές οι απειλές συζητιούνται και εξετάζονται «από ψυχολογική παρά από στρατηγική άποψη. Πώς αισθάνεται ο Πούτιν; Πώς αισθανόμαστε εμείς;» γράφει ο διάσημος αμερικανός ιστορικός (βιβλία του οποίου έχουν μεταφραστεί και στα ελληνικά).

Σημειώνει πως ο φόβος των Αμερικανών για «κλιμάκωση» καθυστέρησε την αποστολή όπλων στο Κίεβο, τα οποία θα μπορούσαν να επιτρέψουν στην Ουκρανία να κερδίσει πέρυσι τον πόλεμο. Στη συνέχεια, όμως, τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι υπόλοιποι Δυτικοί σύμμαχοι των Ουκρανών άρχισαν να προμηθεύουν το Κίεβο με ολοένα πιο προηγμένα όπλα, ενώ σήμερα τα οπλικά συστήματα που θεωρούνταν πως θα μπορούσαν να επιφέρουν κλιμάκωση του πολέμου έχουν παραδοθεί στους Ουκρανούς δίχως απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες.

«Αλλά το κόστος της καθυστέρησης μπορεί να παρατηρηθεί στα ουκρανικά εδάφη που η Ρωσία εξακολουθεί να ελέγχει: στους μαζικούς τάφους, στους θαλάμους βασανιστηρίων και στα άδεια σπίτια των παιδιών που έχουν απαχθεί. Δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και από τις δύο πλευρές σκοτώθηκαν αναίτια. Επειτα από σχεδόν 15 μήνες πολέμου, παρά τη ρωσική πυρηνική προπαγάνδα και το άγχος της Δύσης, δεν σημειώθηκε χρήση πυρηνικών όπλων» αναφέρει ο Σνάιντερ.

Πώς εξηγείται αυτό; Οι ειδικοί στη στρατηγική εστιάζουν στην αποτροπή σημειώνοντας πως εάν κατέφευγε στη χρήση πυρηνικών όπλων, περισσότερο από μια νίκη, η Μόσχα θα εξασφάλιζε μια συντριπτική απάντηση της Δύσης και τη μετατροπή της χώρας σε παρία της διεθνούς κοινότητας.

Αλλά ενδέχεται να υπάρχει και ένας βαθύτερος λόγος: «Η συζήτηση για τα πυρηνικά της Ρωσίας είναι αυτή καθαυτή το όπλο», υποστηρίζει ο επιφανής αμερικανός ιστορικός. «Η ρωσική πυρηνική προπαγάνδα εικάζει ότι ο νταής πάντα κερδίζει. Ομως ο νταής δεν κερδίζει πάντα. Οι ρώσοι προπαγανδιστές θέλουν να πιστεύουμε ότι οι πυρηνικές δυνάμεις δεν μπορούν να χάσουν ποτέ έναν πόλεμο, με το σκεπτικό ότι πάντα μπορούν να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα για να κερδίσουν. Αυτή είναι μια ανιστόρητη φαντασίωση. Τα πυρηνικά όπλα δεν έφεραν τη γαλλική νίκη στην Αλγερία, ούτε διατήρησαν τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Η Σοβιετική Ενωση έχασε τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Η Αμερική έχασε στο Βιετνάμ και στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Το Ισραήλ δεν κατάφερε να κερδίσει στον Λίβανο. Οι πυρηνικές δυνάμεις χάνουν πολέμους με κάποια κανονικότητα» εξηγεί.

Εχει ήδη ηττηθεί η Ρωσία;

Επικαλούμενος όσους υποστηρίζουν ότι η Μόσχα θα αναγκαστεί τελικά να καταφύγει στη χρήση πυρηνικών όπλων για να αποτρέψει την ήττα, ο Σνάιντερ θυμίζει πως στην Ουκρανία η Ρωσία έχει ήδη ηττηθεί –με τους δικούς της, μάλιστα, όρους– αλλεπάλληλες φορές και το μοναδικό που έχει καταφέρει να αποδείξει έως σήμερα, έπειτα από περισσότερες από 440 μέρες πολέμου, είναι «η ικανότητά της να αλλάζει αυτούς τους όρους μετά από κάθε ήττα».

Καταρχάς, η Ρωσία δεν κατάφερε να επιτύχει τον ρητό στόχο της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», που ήταν ανατροπή της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της Ουκρανίας. Στη συνέχεια, οι ρωσικές δυνάμεις υπέστησαν βαριές ήττες στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα, ενώ μετά από κάθε απώλεια οι προπαγανδιστές του Κρεμλίνου και οι θιασώτες τους έκαναν λόγο για «χειρονομίες καλής θελήσεως» και «στρατηγικές υποχωρήσεις», μιλώντας συγχρόνως για τον κίνδυνο κλιμάκωσης του πολέμου (περισσότερο εκείνοι παρά οι στρατηγοί του Πούτιν).

Ο Τίμοθι Σνάιντερ θεωρεί ότι η Ρωσία μπορεί να χάσει τον πόλεμο δίχως να στριμωχτεί, για αυτόν ακριβώς τον λόγο: επειδή είναι πολύ καλά εξασκημένη στον επανασχεδιασμό προπαγάνδας. «Πράγματι, οι ρώσοι ηγέτες έχουν ήδη υποδείξει τι θα κάνουν αν πιστέψουν ότι χάνουν: θα αλλάξουν τους όρους του παιχνιδιού, όπως θα αλλάξουν και το θέμα στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης. Το κλεπτοκρατικό κράτος του Πούτιν στο σύνολό του, και οι εξαρτήσεις του, όπως ο μισθοφορικός στρατός Βάγκνερ, είναι οργανισμοί δημοσίων σχέσεων με στρατιωτικό σκέλος. Η υπόθεση στη ρωσική πολιτική είναι ότι η ρητορική υπερνικά την πραγματικότητα. Και οι ρητορικές προετοιμασίες για την ήττα έχουν γίνει» γράφει.

Εξηγεί πως η αόριστη πολεμική διάθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν και οι όποιες ρωσικές απειλές βασίζονται στην ιδέα ότι η Ρωσία θα κερδίσει τον πόλεμο εάν αποφύγει, σύμφωνα με τον ίδιο τον ρώσο πρόεδρο, τη «στρατηγική ήττα» που της επέβαλε το ΝΑΤΟ, το οποίο σημαίνει πως ο επικεφαλής του Κρεμλίνου μπορεί σχετικά εύκολα να χαρακτηρίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως στρατηγική νίκη.

«Εφόσον το Κρεμλίνο ισχυρίζεται ότι πολεμά το ΝΑΤΟ, το μόνο που πρέπει να πει ο Πούτιν είναι ότι η Ρωσία εμπόδισε το ΝΑΤΟ να εισέλθει στην επικράτειά της. Ο διοικητής της Βάγκνερ έγραψε πρόσφατα, σε αυτό το πνεύμα, ότι η Ρωσία μπορεί να τερματίσει την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” ανά πάσα στιγμή και απλώς να ισχυριστεί ότι οι στόχοι της έχουν επιτευχθεί, εφόσον δεν υποχωρήσει από άλλα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη» συνοψίζει ο Σνάιντερ.

Πού έπρεπε (και πρέπει) να εστιάσει η Δύση

Πριν, όμως, η Ρωσία φτάσει σε αυτή τη θέση, η Δύση υπέπεσε σε ένα σοβαρό λάθος: έλαβε σοβαρά υπόψη τον πυρηνικό εκβιασμό του Πούτιν, συμβάλλοντας έτσι στο να αυξηθεί η συνολική απροβλεψιμότητα του πυρηνικού πολέμου. «Αν ο πυρηνικός εκβιασμός επιτρέψει μια ρωσική νίκη, οι συνέπειες θα είναι ανυπολόγιστα απαίσιες. Αν οποιαδήποτε χώρα με πυρηνικά όπλα μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, τότε ο νόμος δεν σημαίνει τίποτα, καμία διεθνής τάξη δεν είναι δυνατή και η καταστροφή καραδοκεί σε κάθε στροφή. Οι χώρες χωρίς πυρηνικά όπλα θα πρέπει να τα κατασκευάσουν, με τη λογική ότι θα χρειαστούν την πυρηνική αποτροπή στο μέλλον. Η διάδοση των πυρηνικών όπλων θα καθιστούσε τον πυρηνικό πόλεμο πολύ πιο πιθανό στο μέλλον» προειδοποιεί ο ιστορικός του Γέιλ, ο οποίος πριν αφοσιωθεί στην Ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης είχε εντρυφήσει στα πυρηνικά όπλα και στον έλεγχό τους.

Οσον αφορά τη συνέχεια, η Δύση πρέπει να αντιληφθεί ότι στην προκειμένη περίπτωση το όπλο που κραδαίνει απειλητικά η Μόσχα δεν είναι τόσο το πυρηνικό της οπλοστάσιο, αλλά η κουβέντα για αυτό. Πρέπει επίσης να ξεπεράσει τις δικές της ανησυχίες και να εστιάσει, αντιθέτως, στις ανησυχίες της Ρωσίας. «Οι Ρώσοι μιλούν για πυρηνικά όπλα όχι επειδή θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν, αλλά επειδή πιστεύουν ότι ένα μεγάλο πυρηνικό οπλοστάσιο τούς καθιστά υπερδύναμη. Η συζήτηση περί πυρηνικών τους κάνει να αισθάνονται ισχυροί. Θεωρούν τον πυρηνικό εκφοβισμό προνόμιό τους και πιστεύουν ότι οι άλλοι θα πρέπει αυτόματα να υποχωρούν με την πρώτη αναφορά στα όπλα τους. Οι Ουκρανοί δεν επέτρεψαν σε αυτό να επηρεάσει τη στρατηγική τους» αναφέρει ο Σνάιντερ.

Στη Μόσχα όλοι γνωρίζουν πως εάν η Ρωσία προέβαινε στη χρήση πυρηνικών όπλων θα έχανε ό,τι πιο πολύτιμο κατέχει – την ιδιότητα της υπερδύναμης, καθώς θα αποδείκνυε ότι ο στρατός της ηττήθηκε. Συγχρόνως, θα ωθούσε τους γείτονές της (και όχι μόνο) να αναπτύξουν δικά τους πυρηνικά οπλοστάσια (ή να τα ενισχύσουν, εφόσον κατέχουν ήδη), το οποίο θα στερούσε την ιδιότητα της υπερδύναμης από τη Ρωσία ακόμη και στις συνειδήσεις των ίδιων των Ρώσων, εξέλιξη που για τη ρωσική ηγεσία αποτελεί τη μοναδική έκβαση αυτού του πολέμου που δεν μπορεί να αποδεχθεί (επειδή δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει)

«Ο πόλεμος είναι απρόβλεπτος. Η στρατιωτική Ιστορία είναι γεμάτη εκπλήξεις. Ο Πούτιν κήρυξε έναν θηριώδη πόλεμο, ενώ περαιτέρω θηριωδίες πρέπει να θεωρούνται βέβαιες όσο ο πόλεμος συνεχίζεται. Η Ρωσία δεν προκάλεσε μόνο αχρείαστα βάσανα, αλλά και περιττούς κινδύνους, όταν εισέβαλε στην Ουκρανία. Πρέπει να εργαστούμε σε αυτόν τον επικίνδυνο και τρομακτικό κόσμο και να τον αξιολογήσουμε ψύχραιμα. Δεν υπάρχει επιλογή που να μην ενέχει κινδύνους, ευθύνη μας είναι να τους μειώσουμε. Οταν οι Ρώσοι μιλούν για πυρηνικό πόλεμο, η πιο ασφαλής απάντηση είναι να εξασφαλιστεί η απόλυτη συμβατική ήττα τους» καταλήγει ο Τίμοθι Σνάιντερ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News