«Η Ελβετία παράγει τρία πράγματα: ρολόγια, σοκολάτες και χρήμα». Αυτό το κλασικό αστείο της γενιάς των baby boomers επανέρχεται στο προσκήνιο μετά από πρόσφατες καταγγελίες ότι μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας εξακολουθεί να διατηρεί λογαριασμούς που περιέχουν περιουσιακά στοιχεία θυμάτων του Ολοκαυτώματος, τα οποία λεηλατήθηκαν από τους Ναζί.

Η σχέση των ελβετικών τραπεζών με το ναζιστικό καθεστώς είναι ιστορικά καταγεγραμμένη. Ολα ξεκίνησαν το 1934, όταν η ελβετική κυβέρνηση ψήφισε έναν νέο τραπεζικό νόμο, καθιστώντας παράνομη την αποκάλυψη στοιχείων λογαριασμού σε τρίτους χωρίς τη συγκατάθεση του πελάτη, και επιτρέποντας τη δημιουργία ανώνυμων τραπεζικών λογαριασμών.

Αυτό επέτρεψε στους διωκόμενους Εβραίους να ανοίξουν λογαριασμούς, σε μια προσπάθεια να κρύψουν τα περιουσιακά τους στοιχεία, αλλά άνοιξε επίσης την πόρτα στους Ναζί για να γίνουν πελάτες, χάρη στο ουδέτερο καθεστώς της χώρας στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι ελβετοί δανειστές κατέληξαν να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη χρηματοδότηση του Τρίτου Ράιχ, σε μια εποχή που αντιμετώπιζε βαριές κυρώσεις από τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Ελβετοί αρκέστηκαν να ανταλλάξουν χρυσό που λεηλατήθηκε από Εβραίους με ελβετικά φράγκα, τα οποία εκείνη την εποχή ήταν το μόνο μεταβιβάσιμο νόμισμα, εκτός από το αμερικανικό δολάριο.

Περίπου 80% του χρυσού που κατείχαν οι Ναζί μεταφέρθηκε στην Ελβετία κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ το υπόλοιπο πήγε στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και στην Τουρκία. Κοντά στο 90% του χρυσού που απεστάλη στην Ελβετία κατατέθηκε στην Εθνική Τράπεζα της χώρας.

Τώρα, μια νέα υπόθεση που αφορά αυτή τη συνδιαλλαγή ανάμεσα στο ναζιστικό καθεστώς και τις ελβετικές τράπεζες έρχεται στην επικαιρότητα. Σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, ο αργεντινός ερευνητής Πέδρο Φιλιπούτσι ανακάλυψε αρχεία που αποκαλύπτουν τα ονόματα 12.000 Ναζί που ζούσαν στη χώρα της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1940 και είχαν τραπεζικούς λογαριασμούς σε μια ελβετική τράπεζα: την Schweizerische Kreditanstalt, που αργότερα μετονομάστηκε σε Credit Suisse.

Ο Φιλιπούτσι παρέδωσε τα έγγραφα –περισσότερες από 500 σελίδες– στο Κέντρο Σάιμον Βίζενθαλ (SWC), οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων γνωστή για τον εντοπισμό φυγάδων Ναζί. Η ομάδα δημοσιοποίησε το υλικό στις αρχές του 2020. Οι κατηγορίες της SWC είναι εκρηκτικές. Ισχυρίζεται ότι η ελβετική τράπεζα εξακολουθούσε να φιλοξενεί μυστικούς αδρανείς λογαριασμούς που περιείχαν περιουσιακά στοιχεία λεηλατημένα από θύματα του Ολοκαυτώματος.

Η Credit Suisse ξεκίνησε εκτενή έρευνα ως απάντηση στις κατηγορίες και τον περασμένο μήνα ανακοίνωσε ότι δεν βρήκε στοιχεία που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς της SWC ότι πολλά άτομα στη λίστα είχαν λογαριασμούς στην Credit Suisse κατά τη διάρκεια της παντοκρατορίας του Αδόλφου Χίτλερ.

Ωστόσο, μια επιτροπή της Γερουσίας των ΗΠΑ απέρριψε τη θέση της Credit Suisse και κατηγόρησε την τράπεζα ότι εμπόδισε τη δική της έρευνα. Χρησιμοποιώντας τις εξουσίες της για κλήτευση, η επιτροπή έλαβε μια δεικτική εσωτερική τραπεζική έκθεση, σύμφωνα με την οποία η Credit Suisse διατηρούσε περισσότερους από 100 άγνωστους λογαριασμούς των Ναζί.

Ακολούθως, η Credit Suisse προσπάθησε να δυσφημίσει την έκθεση, υποστηρίζοντας ότι έχει «πολλά πραγματικά λάθη» και βασίστηκε «σε ελλιπή κατανόηση των γεγονότων». Η αντιπαράθεση θέτει το ερώτημα: Εχουν οι ελβετικές τράπεζες ομολογήσει πλήρως τους ναζιστικούς δεσμούς τους;

Μετά τον πόλεμο, οι Συμμαχικές Δυνάμεις πίεσαν για έρευνα σε τραπεζικούς λογαριασμούς που κατείχαν γερμανοί πολίτες στο αλπικό έθνος. Στο τέλος, όμως, οι Ελβετοί δεν συμφώνησαν να ρευστοποιήσουν όλους τους λογαριασμούς και να πληρώσουν τα περιουσιακά στοιχεία ως αποζημιώσεις. Μόνον αφού οι διεθνείς τράπεζες την απείλησαν με κυρώσεις, τη δεκαετία του 1990, η χρηματοπιστωτική βιομηχανία της χώρας άρχισε να αντιμετωπίζει σοβαρά το ναζιστικό παρελθόν της.

Το 1998, δύο ελβετικές τράπεζες, η Credit Suisse και η UBS, υποσχέθηκαν να διευθετήσουν αγωγές με τα θύματα του Ολοκαυτώματος και τους συγγενείς τους έναντι 1,13 δισ. ευρώ, φαινομενικά τραβώντας μια γραμμή κάτω από την ντροπιαστική αυτή ιστορία. Αυτό ανατρέπεται από την πιθανή ανακάλυψη των 12.000 νέων λογαριασμών που ανήκαν σε Ναζί μετανάστες.

Τα επίμαχα αρχεία απειλούν να ανοίξουν ξανά μια σκοτεινή περίοδο στην τραπεζική ιστορία της Ελβετίας. Η Credit Suisse προσέλαβε την εταιρεία εγκληματολογικής έρευνας AlixPartners για να ηγηθεί της νέας έρευνας, ενώ ο Νιλ Μπαρόφσκι, συνεργάτης στη δικηγορική εταιρεία Jenner & Block, προσελήφθη ως ανεξάρτητος διαμεσολαβητής.

Τον περασμένο μήνα, η Επιτροπή Προϋπολογισμού της Γερουσίας των ΗΠΑ κατηγόρησε την Credit Suisse ότι παρεμπόδισε την έρευνα απομακρύνοντας «ανεξήγητα» τον Μπαρόφσκι, τον Νοέμβριο. Ωστόσο, η επιτροπή έλαβε την έκθεση 205 σελίδων του Μπαρόφσκι, με ημερομηνία 15 Φεβρουαρίου 2023, μετά την έκδοση κλήτευσης.

Η έκθεση είναι καταδικαστική, καθώς ισχυρίζεται ότι η Credit Suisse φαίνεται να διατηρούσε λογαριασμούς –η συντριπτική πλειονότητα των οποίων δεν έχει αποκαλυφθεί– για σχεδόν 100 άτομα που ήταν είτε ανώτερα στελέχη των Ναζί στη Γερμανία, είτε μέλη ομάδων συνδεδεμένων με τους Ναζί στην Αργεντινή.

Η έκθεση προβάλλει τον ισχυρισμό ότι 70 αργεντίνικοι λογαριασμοί, συνδεδεμένοι με πιθανούς Ναζί που είχαν έδρα την Αργεντινή, άνοιξαν στην ελβετική τράπεζα μετά το 1945, και τουλάχιστον 14 από αυτούς τους λογαριασμούς παρέμεναν ανοιχτοί στον 21ο αιώνα – μερικοί ακόμη και μέχρι το 2020.

Εν τω μεταξύ, οι ερευνητές εντόπισαν 21 λογαριασμούς από μια λίστα διαβόητων υψηλόβαθμων Ναζί που παρείχε η SWC, συμπεριλαμβανομένου ενός που ανήκε σε διοικητή των Ναζί που καταδικάστηκε στη Νυρεμβέργη και ενός άλλου που ανήκε σε διοικητή των SS, ο οποίος επίσης καταδικάστηκε.

Ο λογαριασμός του καταδικασθέντος διοικητή παρέμεινε ανοιχτός μέχρι το 2002, αλλά η τράπεζα δεν έχει ακόμη παράσχει πληροφορίες περιουσιακών στοιχείων για αυτόν και για άλλους 85 αναγνωρισμένους λογαριασμούς, υποστηρίζει η έκθεση. Ισχυρίζεται, επίσης, ότι η στάση της Credit Suisse για συνεργασία στην έρευνα άλλαξε απότομα το περασμένο καλοκαίρι, λόγω αναθεώρησης από τη διοίκησή της.

Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τσακ Γκράσλι, που συμμετέχει στην επιτροπή της Γερουσίας, είπε ότι η Credit Suisse –η οποία διασώθηκε πρόσφατα από τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή της, την UBS, μέσω μιας εξευτελιστικής κρατικής εξαγοράς– άφησε τη διερεύνηση των ναζιστικών δεσμών της ανολοκλήρωτη.

Ενας ιστορικός που συνεργαζόταν με τον Μπαρόφσκι είπε ότι, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις της SWC, εντοπίστηκαν «νέα και σημαντικά γεγονότα» που συμβάλλουν στην «ιστορική γνώση» των «σχέσεων των τραπεζών της CS με το ναζιστικό καθεστώς». Ωστόσο, η Credit Suisse προσπάθησε να δυσφημίσει την έκθεση, λέγοντας ότι περιείχε «πολλά έμπρακτα λάθη, παραπλανητικές και άσκοπες δηλώσεις και αβάσιμους ισχυρισμούς που στηρίζονται σε ελλιπή κατανόηση των γεγονότων».

Η SWC δεσμεύθηκε να συνεχίσει την έρευνά της για το αν οι ελβετικές τράπεζες απέκρυψαν πληροφορίες σχετικά με τα ναζιστικά περιουσιακά τους στοιχεία. Καθώς η Credit Suisse ετοιμάζεται να ενσωματωθεί από τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή της, ο ναζιστικός χρυσός θα είναι ένα θέμα σε μια μακρά λίστα προβλημάτων που θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει η UBS.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News