Σε άρθρο του λοιμωξιολόγου Γκάρι Σάιμον, που παρουσίασε το Protagon, η πρόσφατη αντίδραση στον εμβολιασμό κατά του κορονοϊού παρομοιάζεται με την απόρριψη από τον Αριστοτέλη και τον Πτολεμαίο του ηλιοκεντρικού συστήματος που πρότεινε ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, υπέρ του γεωκεντρικού συστήματος, το οποίο (αν και λανθασμένο) παρέμεινε σε ισχύ για περίπου 2.000 χρόνια.

Στη συνέχεια, ο μεν Κοπέρνικος που επανάφερε την ιδέα του ηλιοκεντρικού συστήματος άργησε πολύ να τη δημοσιεύσει φοβούμενος τις αντιρρήσεις και ο Γαλιλαίος, που υποστήριξε επίσης το ηλιοκεντρικό σύστημα, δικάστηκε από την Ιερά Εξέταση.

Μάλιστα, ακόμα και σήμερα, γράφει ο Σάιμον, «το γεγονός ότι ο Αριστοτέλης και ο Πτολεμαίος παραμένουν πιο γνωστοί από τον Αρίσταρχο δείχνει τη δύναμη της αμφισβήτησης», υπονοώντας ως προφανή την αναλογία με την αμφισβήτηση των εμβολίων από την πλευρά των αντιεμβολιαστών.

Θεωρώντας πολύ σημαντικό ότι το Protagon αναδεικνύει όψεις του σύγχρονου διεθνούς πνευματικού κλίματος, θα σχολιάσω την παραπάνω αναλογία υποστηρίζοντας πως, από τη σκοπιά της επιστημολογίας, αυτή θυμίζει την αναλογία του νερού με το οινόπνευμα: το οινόπνευμα είναι υγρό και μας βοηθά να ανάψουμε το τζάκι. Το νερό είναι επίσης υγρό. Αρα, και με αυτό μπορούμε να ανάψουμε το τζάκι!

Ας δούμε γιατί.

Κατ’ αρχάς ο σκεπτικισμός των αντιεμβολιαστών δεν πραγματοποιείται εντός επιστήμης, αλλά στηρίζεται σε διάφορες υποθέσεις εκτός αποδεκτής επιστημονικής πρακτικής και αγνοώντας τις όποιες επιστημονικές και εμπειρικές αποδείξεις για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Αντιθέτως (εδώ παραφράζω μια περιεκτική διατύπωση του νομπελίστα φυσικού Μαξ Μπορν) οι Αρχαίοι Ελληνες ανακάλυψαν τις λογικές αλληλοσυσχετίσεις μεταξύ εννοιών και εμπειρικών παρατηρήσεων και θεμελίωσαν την απαγωγική επιστήμη. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν τα πρώτα πλανητικά μοντέλα, ξεκινώντας από τους Πυθαγόρειους (στην παράδοση των οποίων ανήκε και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος).

Με τα δεδομένα εκείνης της εποχής, λοιπόν, δεν υπήρχε κανένα επιχείρημα ούτε κάποια εμπειρική παρατήρηση που να συνηγορεί υπέρ του γεωκεντρικού ή του ηλιοκεντρικού συστήματος. Ετσι, η υποστήριξη οποιουδήποτε από τα δύο μοντέλα και η αμφισβήτηση του άλλου δεν έχει καμία σχέση με την αντιεπιστημονική στάση των αντιεμβολιαστών και τις θεωρίες συνωμοσίας.

Μάλιστα, το να βγάλει κάποιος τον Αριστοτέλη σκεπτικιστή (εναντίον της επιστήμης) επειδή υποστήριξε μια θεωρία που σήμερα ξέρουμε ότι δεν ισχύει, σημαίνει ότι διαπράττει το σοβαρό λάθος (δυστυχώς κοινό στις μέρες μας και όχι μόνο) να βλέπει την Ιστορία της επιστήμης με τα γυαλιά του παρόντος, όπως εύστοχα έχει δείξει ο Τόμας Κουν στη «Δομή των επιστημονικών επαναστάσεων».

Οπως άλλωστε ο Κουν γράφει στο βιβλίο του, ο λόγος για τον οποίο τελικά το πτολεμαϊκό σύστημα εγκαταλείφθηκε ήταν η διαδοχική συσσώρευση αστρονομικών παρατηρήσεων που δεν μπορούσε να εξηγήσει παρά τον σύνθετο μαθηματικό χαρακτήρα του. Αυτή η αδυναμία οδήγησε στην αλλαγή οπτικής (που ο Κουν ονομάζει αλλαγή παραδείγματος), διαδικασία που άρχισε στην Αναγέννηση, διήρκεσε περίπου 200 χρόνια και κατέληξε στην υιοθέτηση του ηλιοκεντρικού συστήματος.

Οσο για την αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας στην ιδέα ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ηλιο, αυτή εντάσσεται σε διαφορετικό πεδίο και συγκεκριμένα στη σχέση που έχει η αποδοχή των επιστημονικών θεωριών από το κοινωνικό σύνολο και τους επίσημους θεσμούς του. Ετσι, έχει αναλυθεί διεξοδικά η σημασία που είχε για την ιδεολογική συγκρότηση της πολιτικής δομής εξουσίας του μεσαιωνικού και αναγεννησιακού κράτους το γεωκεντρικό σύστημα με τη Γη στο κέντρο του κόσμου, ώστε δεν υπάρχει καμία αναλογία στη στάση τής τότε Εκκλησίας απέναντι στον Γαλιλαίο με τις πρόσφατες αντιδράσεις των εμβολιαστών στα εμβόλια – και βέβαια, καμία αναλογία με την πιθανή στάση του Αριστοτέλη στα εμβόλια.

Για τον οποίο, όπως γράφει περιεκτικά στο βιβλίο του με (τον προφητικό;) τίτλο «Υπερασπίζοντας τον Αριστοτέλη», ο επιστημολόγος Πάουλ Φαϊεράμπεντ, «υπήρξε επιστήμονας, φιλόσοφος και ιστορικός. Ασχολήθηκε με την έρευνα, προσδιόρισε τη φύση της επιστήμης και έδειξε πώς θα μπορούσε η επιστήμη αυτή να προσαρμοστεί στις ανάγκες της δημόσιας ζωής. Ο Αριστοτέλης θεμελίωσε και ανέπτυξε μια σειρά από αντικείμενα αρχίζοντας από τη βασική φυσική, πέρασε από τη βιολογία, την ψυχολογία, την πολιτική, την κοινωνιολογία, την οικονομολογία και τις φιλολογικές σπουδές, έως την ποιητική θεωρία».

Εγώ θα προσθέσω στον κατάλογο τη Λογική και την «καθαρή» φιλοσοφία, αλλά τι σημασία έχουν όλα αυτά θα μας πουν κάποιοι εξ Εσπερίας –βλέποντας την Ιστορία από το σήμερα– αφού δεν ήταν ικανός να καταλάβει αυτό που αποδείχθηκε αληθές μόλις 2.000 χρόνια μετά, ότι η Γη γυρίζει. Ασε που μπορεί να προσθέσει και κάποιος από τους ορθοπολιτικούς νεο-Ταλιμπάν της Δύσης «τι σημασία έχουν όλα αυτά, αφού ο Αριστοτέλης είχε δούλους».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News