Το πολυτελές ξενοδοχείο ως χώρος αθέμιτων πρακτικών σεξουαλικού και πολιτικού περιεχομένου από το ρωσικό κράτος είναι ένα παλιό concept κατασκοπείας, που βρίσκεται στο ηδονοβλεπτικό άκρο του φάσματος. Η πιο πρόσφατη έκφρασή του είδε το φως της δημοσιότητας σε ρεπορτάζ του 2016 βασισμένα σε έγγραφα του πρώην αξιωματικού της MI6 Κρίστοφερ Στιλ, σύμφωνα με τα οποία ο Ντόναλντ Τραμπ είχε απολαύσει το 2013 μια ιερόδουλη να ουρεί πάνω σε μια άλλη στο «Ritz-Carlton» της Μόσχας. (Ο Τραμπ, όμως, το έχει αρνηθεί.)

Σύμφωνα με την άψογη αφήγηση του Αλαν Φιλπς, από την άλλη πλευρά, τα συμβάντα στο μοσχοβίτικο ξενοδοχείο «Metropol», τα οποία ανέφεραν οι ανταποκριτές των Συμμαχικών Δυνάμεων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν είναι τόσο άθλια· η ιστορίες τους είναι πολύ πιο σοβαρές από τις γελοιότητες του 45ου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, γράφει στην Telegraph ο Τζούλιαν Εβανς με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Φιλπς «The Red Hotel: Moscow 1941, the Metropol Hotel, and the Untold Story of Stalin’s Propaganda War», στις 4 Ιουλίου.

Σχεδιασμένο από τον Σκωτσέζο Γουίλιαμ Γουόλκοτ, το εμβληματικό «Metropol» άνοιξε το 1905 και ήταν το μεγαλύτερο προεπαναστατικό ξενοδοχείο της Μόσχας· ορόσημο της αρ νουβό αρχιτεκτονικής στη ρωσική επικράτεια, μετά από πολλές περιπέτειες λειτουργεί και πάλι, πλήρως ανακαινισμένο.

Σε ένα δείπνο εκείνη τη χρονιά, ο βαθύφωνος Φιόντορ Σαλιάπιν, ένας από τους μεγαλύτερους τραγουδιστές της όπερας όλων των εποχών, τραγούδησε το επαναστατικό «Τραγούδι των βαρκάρηδων του Βόλγα» και ζήτησε από τον κόσμο να προσφέρουν όσα χρήματα μπορούσαν για τους απεργούς που διαμαρτύρονταν.

«Οι πρώτες μου εντυπώσεις ήταν καυτές γούνες, χοντρές γυναίκες και μεγαλόσωμοι κομψοί άντρες» έγραψε στο βιβλίο του «Απομνημονεύματα ενός Βρετανού Κατάσκοπου» ο διπλωμάτης, κατάσκοπος και συγγραφέας Ρόμπερτ Μπρους Λόκχαρτ, «αλλά και μια χυδαιότητα αρκετά εξωτική για να διώξει την αποστροφή». Ως μέτρο σύγκρισης για την πολυτέλεια στη Μόσχας, γράφει ο Φιλπς, το «Metropol» έγινε γρήγορα ένα μέρος όπου οι αστές μητέρες δεν ήθελαν να εμφανίζονται οι κόρες τους.

 

Το 1917 το ξενοδοχείο επιτάχθηκε και έγινε «Οίκος της Κυβέρνησης», όπου έμεναν πλέον κομματικά και κυβερνητικά στελέχη, ενώ αργότερα, τη δεκαετία του 1930, λειτούργησε και πάλι ως (κρατικό) ξενοδοχείο. Τον Ιούνιο του 1941, ωστόσο, όταν εντελώς απρόσμενα ο Χίτλερ επιτέθηκε στην ΕΣΣΔ, είχε αρχίσει να ξεπέφτει.

Ο Στάλιν το αναβίωσε κάνοντάς το κέντρο Τύπου. Ο στόχος του ήταν να συγκεντρώσει εκεί μέσα όλους τους ένθερμους ξένους πολεμικούς ανταποκριτές, ώστε να ελέγχει τόσο αυτούς όσο και τα κείμενά τους. Φροντίζοντάς τους καθημερινά με χαβιάρι, γλυκά και βότκα –ενώ οι απλοί Ρώσοι έτρωγαν φλούδες πατάτας σε παγωμένα διαμερίσματα– και με μια μεταφράστρια-διερμηνέα στη διάθεση του καθενός, οι δημοσιογράφοι συνθηκολόγησαν, παλινδρομώντας ανάμεσα στον ηδονισμό και την απογοήτευση.

Η ειρωνεία ήταν ότι οποιοσδήποτε δημοσιογράφος στο «Metropol» ήθελε να μάθει την αλήθεια για τη δεκαετία του 1930, για τις εκκαθαρίσεις του Στάλιν και για το πώς εξαναγκάστηκαν τόσοι πολλοί μπολσεβίκοι να ομολογήσουν απίθανα εγκλήματα πριν εκτελεστούν, θα μπορούσε να το είχε κάνει αν μιλούσε στους μπολσεβίκους που ζούσαν επίσης στο ξενοδοχείο, αλλά τους τρομοκρατούσε η ιδέα ότι ίσως τους έβλεπε κάποιος να μιλούν με Δυτικούς.

Μεταξύ των ανταποκριτών υπήρχαν τυφλά όργανα του Κρεμλίνου· αλλά και αξιόλογοι διαφωνούντες, όπως ο Α.Τ. Χόλερτον, ανταποκριτής της Daily Telegraph, ο οποίος απέρριψε την υποτροφία του Κέιμπριτζ  για να εργαστεί στη Μόσχα, και ο Ρόναλντ Μάθιους, ο αριστερός ανταποκριτής της Daily Herald, που παντρεύτηκε τη μεταφράστριά του και έγραψε: «Ακόμα και εκείνοι εξ ημών που ήρθαν στη Ρωσία με κάποια επιείκεια για την Τυραννία –επειδή εκείνη την εποχή ήταν σύμμαχός μας ενάντια σε ένα σχεδόν χειρότερο καθεστώς–… στο τέλος ένιωσαν ότι δεν είχε καμία δικαιολογία».

Σημείο καμπής θα μπορούσε να ήταν η χειρότερη περίπτωση παραπληροφόρησης που διαπράχθηκε, ίσως, ποτέ, το 1944: η απόκρυψη της δολοφονίας 14.000 πολωνών αξιωματικών και χωροφυλάκων στο δάσος του Κατίν και τα παραποιημένα στοιχεία που ακολούθησαν, με τα οποία κατηγορήθηκαν οι Γερμανοί για τη σφαγή. Την αλήθεια είπε μόνο η Κάθι Χάριμαν, η 25χρονη κόρη του πρέσβη των ΗΠΑ, η οποία έγραψε μια ιδιωτική έκθεση για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Η επιτυχία του Στάλιν στο να κρατά τους δημοσιογράφους σε άγνοια και να καταπνίγει τις αμφιβολίες τους ήταν σχεδόν απόλυτη. Ο Αμερικανός Χάρισον Σάλσμπερι έγραψε στο ημερολόγιό του για την αποστολή στο Κατίν ότι «οι λογοκριτές “σκότωσαν” όλες τις παρατηρήσεις των σκεπτικιστών και διέγραψαν τις αναφορές στο χαβιάρι».

Δύο πράγματα, όμως, δεν μπορούσε ο Στάλιν  να ελέγξει στο «Metropol»: την ανεξαρτησία του μυαλού και την ανθρώπινη καρδιά – αν και συχνά αυτή την κινητοποιούσε η βότκα. Βετεράνος ανταποκριτής στη Ρωσία από το 1979 –του Reuters και της Telegraph-, ο Αλαν Φίλιπς δικαίως ξεχωρίζει τις ιστορίες ιδιαίτερα σκληρών γυναικών. Για παράδειγμα, η Σάρλοτ Χόλντεϊν έχασε την πίστη της στον κομμουνισμό όταν είδε ένα δίχρονο παιδί νεκρό από πείνα στο Κουίμπισεφ (σημερινή Σαμάρα), την προσωρινή πρωτεύουσα του Στάλιν στον Βόλγα –εάν η Μόσχα έπεφτε στα χέρια των Γερμανών–, ενώ η Τάνια Μάθιους, η ρωσίδα σύζυγος του Ρόναλντ Μάθιους, πάλεψε επί χρόνια για να γλιτώσει από το «έγκλημά» της ότι ήταν εγγονή ιερέα με «κακομαθημένο βιογραφικό».

Η πιο συναρπαστική παρουσία του βιβλίου, αναφέρει στην Telegraph ο Τζούλιαν Εβανς, είναι εκείνη της Νάντια Ουλανόφσκαγια, η οποία ξεκίνησε την πολιτική καριέρα της ως έφηβη, μοιράζοντας επαναστατικά φυλλάδια σε γάλλους ναυτικούς στις αποβάθρες της Οδησσού. Οταν εργαζόταν στο «Metropol» για τον Γκόντφρεϊ Μπλάντεν, έναν ευθύ Αυστραλό, έπαψε να έχει αυταπάτες.

Μετά τον πόλεμο, ξαφνικά τη συνέλαβαν: ο Μπλάντεν είχε δημοσιεύσει βλακωδώς ένα roman à clef (μυθιστόρημα με πραγματικά γεγονότα και χαρακτήρες με ψευδώνυμο) στο οποίο τη «φωτογράφιζε» και έτσι την εντόπισαν οι διώκτες της. Ο Φιλπς περιγράφει τα τρομακτικά χρόνια των ανακρίσεων της Ουλανόφσκαγια στη φυλακή Λουμπιάνκα και τη σιδερένια αντοχή της στα γκουλάγκ, διορθώνοντας με σοβαρότητα τον κόσμο των κομματικών του «Metropol».

Το «Κόκκινο Ξενοδοχείο» του Αλαν Φιλπς  ισορροπεί σχεδόν άψογα ανάμεσα στη σκαναδαλιστική αφήγηση και την ιστορική ανάλυση,  γράφει στην Telegraph o Τζούλιαν Ιβανς, αν και, όπως σημειώνει, θα ήθελε να μην είχε αναφέρει την Ουκρανία ως τον «σιτοβολώνα» της Ρωσίας. Επισημαίνει ότι υπάρχουν άθλιες ομοιότητες μεταξύ του Στάλιν και του Πούτιν: το πρώτο βήμα του Πούτιν για τον εξαναγκασμό ενός έθνους ήταν να ευνουχίσει τα μέσα ενημέρωσης.

Το «Metropol», εξάλλου, εξακολουθεί να παίζει ρόλο και σήμερα. Τα Χριστούγεννα του 2018 ο Πολ Γουίλαν, ένας Αμερικανός γεννημένος στον Καναδά που έκανε διακοπές στη Μόσχα, συνελήφθη στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο και καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 16 ετών για κατασκοπεία, μία ακόμη πρόκληση από τους Ρώσους.

Το «Red Hotel», γράφει ο Ιβανς, είναι ένα καθηλωτικό ταξίδι στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της σοβιετικής παραπληροφόρησης, που δίδαξε στο σημερινό καθεστώς όλα όσα ξέρει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News