Οταν η δημοσιογράφος Χάτι Κρίσελ έλαβε μια πρόσκληση για τον Χορό της Οπερας της Βιέννης, τα συναισθήματά της ήταν ανάμεικτα: από τη μία χάρηκε και από την άλλη μπερδεύτηκε και συγχύστηκε από το γεγονός ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια τέτοια εκδήλωση. Στο Λονδίνο, γράφει στην Telegraph η Κρίσελ, το ενδιαφέρον στα social media επικεντρώνεται στα ρομπότ που θα μας πάρουν τις δουλειές ή στην έλλειψη ντομάτας. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι κάπου αλλού στην Ευρώπη του 2023 οι άνθρωποι χορεύουν βαλς…

Ακόμα πιο απίθανο είναι το γεγονός ότι στη σύγχρονη Βιέννη εξακολουθεί να ευδοκιμεί ένα είδος κοινωνικής ζωής που περιλαμβάνει περισσότερους από 400 χορούς κάθε χειμώνα. Ολες αυτές οι χοροεσπερίδες έχουν τελετή έναρξης, η οποία περιλαμβάνει μια πομπή ντεμπιτάντ και τουλάχιστον μία καντρίλια. Σας φαίνονται άγνωστες αυτές οι λέξεις; Δικαίως. Είναι, μάλιστα, απορίας άξιο ότι υπάρχουν ακόμα ντεμπιτάντ που χορεύουν καντρίλιες…

Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, οι ντεμπιτάντ ήταν (και είναι) νεαρές κοπέλες που έκαναν την επίσημη είσοδό τους στην αριστοκρατική κοινωνία, σε πομπή, στην τελετή έναρξης ενός χορού, προσδοκώντας να κατακτήσουν την καρδιά κάποιου νεαρού και να κάνουν στη συνέχεια έναν καλό (δηλαδή πλούσιο) γάμο, εξέλιξη που πολλές φορές έβγαζε την οικογένειά τους από πιθανές οικονομικές δυσκολίες. Με άλλα λόγια, ο χορός των ντεμπιτάντ ήταν ένα νυφοπάζαρο, με την παράδοσή του να εντοπίζεται στην Αγγλία του 18ου αιώνα.

Η καντρίλια, πάλι, είναι αντικριστός ευρωπαϊκός χορός (με τις ρίζες του να χάνονται στο αγγλικό country dance), που εκτελείται συνήθως από τέσσερα ζευγάρια· εξευγενίστηκε στη Γαλλία και στη συνέχεια διαδόθηκε στη Ευρώπη, αποκτώντας μεγάλη δημοτικότητα στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ξεκινώντας για τη Βιέννη με μια δανεική τουαλέτα Jenny Packham στριμωγμένη στη βαλίτσα της, η Χάτι Κρίσελ δεν ήξερε ακόμη τι ήταν η καντρίλια, που αναφερόταν στην πρόσκληση. Γνώριζε, ωστόσο, ότι ακόμη και για τα αυστριακά πρότυπα η συγκεκριμένη χοροεσπερίδα είναι πολύ μεγάλη υπόθεση, μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση και την παρακολουθούν εκατομμύρια τηλεθεατές.

Χοροεσπερίδες με τελετουργικό

«Είναι ο μοναδικός κρατικός χορός και ξεκινάει επίσημα μόλις μπει στην αίθουσα ο πρόεδρος της Αυστρίας» εξηγεί στην Telegraph η Μαριάμ Γιεγκανέφαρ, διοργανώτρια εκδηλώσεων και μέλος της οργανωτικής επιτροπής του χορού.

Η εκδήλωση είναι επίσης μοναδική επειδή λαμβάνει χώρα στην Κρατική Οπερα της Βιέννης, μια τεράστια όπερα που εγκαινιάστηκε το 1869 με τον «Ντον Τζοβάνι» του Μότσαρτ. Στις 12 Μαρτίου 1945 το θέατρο καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από έναν αμερικανικό βομβαρδισμό, αποφασίστηκε όμως η ανακατασκευή του και τον Νοέμβριο του 1955 άνοιξε και πάλι με την όπερα «Φιντέλιο» του Μπετόβεν.

Ο Χορός της Οπερας της Βιέννης (Wiener Opernball) είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία του θεάτρου και με τη σημερινή του μορφή γίνεται από το 1935, αν και το πρώτο «σουαρέ» της Οπερας πραγματοποιήθηκε το 1877· ωστόσο, η  παράδοση των θρυλικών βιεννέζικων χοροεσπερίδων χρονολογείται από το 1814.

Το κτίριο του θεάτρου δεν κλείνει ποτέ, εκτός από την εβδομάδα που προηγείται του χορού: «Εχουμε περίπου 48 ώρες στη διάθεσή μας για να αποσυναρμολογήσουμε την τελευταία παραγωγή και να φέρουμε όλα όσα χρειαζόμαστε για τον χορό» λέει η Μαριάμ Γεγκανέφαρ στην Χάτι Κρίσελ, που βρέθηκε στην Οπερα της Βιέννης στις 16 Φεβρουαρίου, ενώ οι εργάτες μετακινούσαν τα καθίσματα έξω από το αμφιθέατρο και η σκηνή επεκτεινόταν για να σχηματιστεί μια τεράστια πίστα χορού. Επιπλέον θεωρεία για τα πιο πλούσια και σημαντικά μέλη του κοινού κατασκευάστηκαν στην ίδια τη σκηνή, καθώς και μια μεγάλη σκάλα από την οποία θα κατέβαιναν 144 πρωτοεμφανιζόμενα ζευγάρια για να ξεκινήσει η εορταστική εκδήλωση.

Στη συνέχεια, η ομάδα της Γεγκανέφαρ θα έπρεπε να τα αφαιρέσει όλα αυτά στα γρήγορα: «Η εκδήλωση τελειώνει στις 5 το πρωί και πρέπει να έχουν βγει τα πάντα πριν από την παράσταση μιας παιδικής όπερας στις 14:00»… Τα logistics είναι συγκλονιστικά: περίπου 5.000 επισκέπτες παρευρέθηκαν στη χοροεσπερίδα, ενώ 2.000 άτομα προσωπικό φρόντιζαν να λειτουργούν όλα ρολόι.

Είναι εύκολο, παρατηρεί η Κρίσελ στην Telegraph, να παρασυρθείς από τον συλλογικό ενθουσιασμό για αυτό το γεγονός, που είναι πράγματι εντυπωσιακό ως προς την κλίμακά του και παραμυθένιο μέσα στο μεγαλείο του. Ωστόσο, όπως υπάρχουν Βρετανοί που δεν συντονίζονται με τους βασιλικούς γάμους, υπάρχουν επίσης πολλοί Αυστριακοί που ευχαρίστως θα καταργούσαν τους χορούς. Η Χάτι Κρίσελ μεταδίδει από την αυστριακή πρωτεύουσα ότι εκείνες τις ημέρες υπήρχαν παντού στην πόλη αφίσες εναντίον του χορού, με το σύνθημα «Εat the rich» («Φάτε τους πλούσιους»).

Η σεζόν των χορών μπορεί να αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, αλλά δεν είναι για όλους: οι τιμές των εισιτήριων μόνο για είσοδο στον Χορό της Οπερας της Βιέννης ξεκινούν από 315 ευρώ. Για το προνόμιο να παρακολουθήσεις την τελετή έναρξης από έναν χώρο ορθίων περιορισμένο με σχοινί πληρώνεις επιπλέον 70 ευρώ.

Εάν τώρα θέλετε θεωρείο, στο οποίο ομάδες έως 12 ατόμων μπορούν να τρώνε και να πίνουν κατά τη διάρκεια της χοροεσπερίδας, θα πληρώσετε από 13.000 έως 23.000 ευρώ. Δεν είναι λίγοι οι Βιεννέζοι που γουρλώνουν τα μάτια τους με όλη αυτή την επίδειξη, ενώ υπάρχουν και άλλοι που αρνούνται να δουν το σόου στην τηλεόραση.

Ωστόσο, στο κέντρο της Βιέννης υπάρχει θόρυβος. Στο ξενοδοχείο «Sacher Wien» το κομψά ντυμένο προσωπικό μεταφέρει στην τραπεζαρία στοίβες από επιχρυσωμένες καρέκλες για το εορταστικό δείπνο που διοργανώνει πριν από τον χορό· στη γωνία έχει προστεθεί εκτάκτως μια επιβλητική κόκκινη είσοδος στην Οπερα, μπροστά από την οποία θα φωτογραφηθούν αργότερα οι VIP. Ηταν μια φωτεινή μέρα η φετινή, με έναν κάπως μουντό χειμωνιάτικο ήλιο – και η Βιέννη δεν θα μπορούσε να είναι στα καλύτερά της.

Μόνο το κράτος έχει την εξουσία να ακυρώσει τον χορό, και το έχει κάνει τρεις φορές: στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον Πόλεμο του Κόλπου και την περίοδο των lockdown εξαιτίας της πανδημίας. Η φετινή εκδήλωση σηματοδοτεί τη θριαμβευτική επιστροφή του χορού μετά το 2020.

Με αέρα ροκ συναυλίας

Στις 8 μ.μ. η πλατεία έξω από την Staatsoper ήταν γεμάτη, λες και γινόταν ροκ συναυλία· μόνο που όλοι οι άνδρες φορούσαν λευκό παπιγιόν. Ο ενθουσιασμός ήταν ολοφάνερος καθώς τα πλήθη του κόσμου –από την ανώτερη τάξη της αυστριακής κοινωνίας– περνούσαν τις ψηλές πόρτες και έμπαιναν στο φουαγέ: όλοι φαίνονταν να γνωρίζονται μεταξύ τους· αυτός ο χορός, εξάλλου, είναι κοινωνική εκδήλωση και θέαμα εξίσου.

Ο ενδυματολογικός κώδικας ορίζει ότι τα στριφώματα των φορεμάτων πρέπει να σκουπίζουν το πάτωμα· η Κρίσελ, ωστόσο, περπατάει σηκώνοντας τη φούστα της με τα δυο της χέρια· δεν μπορεί να επιτρέψει στη δανεική τουαλέτα με τις χρυσαφί παγιέτες να σκονιστεί! Είναι καλεσμένη της Swarovski, της αυστριακής μάρκας κοσμημάτων που ετοιμάζει τις τιάρες στις ντεμπιτάντ από το 1956: «Δεν υπάρχει άλλος χορός όπως αυτός· δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που έστω να μοιάζει με τον Χορό της Οπερας της Βιέννης», της λέει περήφανα ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Αλέξις Νάζαρντ. «Οπως και τα Swarovski, πρόκειται για χαρούμενη υπερβολή» προσθέτει. Κάθονται σε ένα θεωρείο, από το μπαλκόνι του οποίου έχουν πανοραμική θέα στην αίθουσα του χορού, που φωτίζεται από έναν τεράστιο πολυέλαιο σε σχήμα ντόνατ.

Μπροστά τους στην πίστα διακρίνονται όρθιοι άνδρες που δεν φορούν μαύρα σμόκιν και λευκά παπιγιόν· είναι ντυμένοι με στρατιωτικές στολές και στα άψογα λευκά σακάκια τους λάμπουν μετάλλια, ενώ οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι διακρίνονται από τις λευκές και κόκκινες κορδέλες τους. Ανάμεσά τους κυκλοφορούν κάθε είδους (και γούστου) τουαλέτες, από σατέν, με φτερά και πούπουλα, έως και γενναιόδωρα κεντημένα φορέματα με κρύσταλλα Swarovski. Σε λίγο όλοι αυτοί θα πρέπει να περάσουν πίσω από τα σκοινιά στις άκρες της αίθουσας για να αφήσουν ελεύθερη την πίστα.

Οσοι είναι στριμωγμένοι στα θεωρεία σερβίρονται σαμπάνιες Bollinger –300 ευρώ το παφ– από δοχεία πάγου και αλμυρά και γλυκά εδέσματα από τριώροφες ορντεβριέρες. Το θεωρείο της κυβέρνησης βρίσκεται στην κορυφή της αίθουσας και έχει, φυσικά, την καλύτερη θέα. Δύο θέσεις προορίζονται για τον πρόεδρο της Αυστρίας Αλεξάντερ φαν ντερ Μπέλεν και τη σύζυγό του Ντόρις Σμίνταουερ. Φτάνουν στις 10 μ.μ., και ο χορός ξεκινάει επίσημα, με φανφάρα και τον εθνικό ύμνο, που παίζει η Ορχήστρα της Οπερας της Βιέννης.

Μετά, ο μαέστρος διευθύνει την Polonaise in A-flat major του Σοπέν και οι ντεμπιτάντ αρχίζουν να κατεβαίνουν στην πίστα με μικρά ρυθμικά βήματα και χαμόγελα καρφωμένα στα πρόσωπά τους. Παρελαύνουν σε 72 σειρές, δύο κορίτσια με λευκά φορέματα και γάντια πλαισιωμένα από δύο αγόρια με μαύρα φράκα, σε κάθε σειρά.

Αυτή την ημέρα την περίμεναν πολύ καιρό τα πρωτοεμφανιζόμενα νεαρά ζευγάρια, που είναι μεταξύ 18 και 25 ετών· έπρεπε να κάνουν αίτηση, να περάσουν από ακρόαση και μετά να κάνουν πρόβες στη σχολή χορού Santner. «Είναι πολύ μεγάλο πράγμα για μερικές οικογένειες στην Αυστρία» εξηγεί η Μαριάμ Γιεγκανέφαρ, «Είναι μια εμπειρία που θα ζήσουν μόνο μία φορά στη ζωή τους».

Το όλο πράγμα θυμίζει στη δημοσιογράφο της Telegraph το «Μπρίτζερτον» (Netflix)· όταν ρωτάει τη διοργανώτρια της εκδήλωσης αν αυτή η χοροεσπερίδα εξακολουθεί να θεωρείται στην υψηλή κοινωνία ευκαιρία για γνωριμίες με σκοπό τον γάμο, εκείνη το αρνείται γελώντας. Αυτές οι νεαρές γυναίκες δεν διεκδικούν να ονομαστούν «διαμάντι» της σεζόν πριν κάνουν έναν λαμπρό γάμο, αν και έχουν τις πιθανότητές τους μια τέτοια βραδιά.

«Το να είσαι ντεμπιτάντ ενέχει ρομαντισμό και αυτό είναι κάτι που πιθανότατα δεν πρόκειται να πεθάνει ποτέ» λέει η Γιεγκανέφαρ. Ολες οι νεαρές φορούν πανομοιότυπες τιάρες διακοσμημένες με ένα σύμπλεγμα αστεριών από 435 κρύσταλλα· μια «πέτρα που χορεύει» κρεμασμένη στο κέντρο της τιάρας τραβάει το φως καθώς οι ντεμπιτάντ χορεύουν.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Wiener Staatsoper (@wienerstaatsoper)

Τις τιάρες σχεδίασε η δημιουργική διευθύντρια της Swarovski Τζοβάνα Ενγκελμπερτ εμπνευσμένη από το πορτρέτο  της λαμπερής και τραγικής αυστριακής αυτοκράτειρας Ελισάβετ ή Σίσυ, που φιλοτέχνησε ο  Φραντς Ξάβερ Βίντερχαλτερ το 1865. Στη σειρά του Netflix «Η Αυτοκράτειρα», εξάλλου, αλλά και στην πρόσφατη ταινία «Κορσές», της Μαρί Κρόιτσερ, με θέμα τη ζωή της, η Σίσυ φορούσε ασημένια αστέρια στα μαλλιά της.

Οι ντεμπιτάντ μετακινούνται στις άκρες της πίστας, ενώ μια τηλεοπτική κάμερα παρακολουθεί τα δρώμενα. Χορευτές από το Κρατικό Μπαλέτο της Βιέννης ερμηνεύουν κομμάτια των Γιόζεφ Λάνερ και Γιόχαν Στράους και μια παιδική χορωδία από τη σχολή της Κρατικής Οπερας της Βιέννης τραγουδάει επίσης Στράους.

Ξαφνικά, μια κυρία με κόκκινη τουαλέτα λιποθυμά ανάμεσα στους ορθίους και πρέπει να τη μεταφέρουν έξω· η Κρίσελ μαθαίνει ότι λιποθυμίες συμβαίνουν κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του χορού…

Χορός μέχρι πρωίας με Στράους και Ριάνα

Στην κορύφωση της τελετής, λίγο πριν τις 11 το βράδυ, οι ντεμπιτάντ επιστρέφουν στο παρκέ για να χορέψουν, και κλείνουν την παράστασή τους με ένα βαλς, τον «Γαλάζιο Δούναβη», ενώ το κοινό ξεσπά σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές. Τελικά, μια κραυγή, «Alles walzer!» («Ολοι βαλς!»), σηματοδοτεί τη στιγμή που η πίστα είναι πλέον ανοιχτή για όλους. Η Κάτι Κρίσελ εντοπίζει δυο ομόφυλα ζευγάρια που στροβιλίζονται κάτω από τον πολυέλαιο και θυμάται ότι δεν βρισκόμαστε πια στο 1935.

Η όρεξη των Αυστριακών για διασκέδαση απελευθερώνεται και το πάρτι αρχίζει πραγματικά. Ολοι χορεύουν βαλς – ακόμη και όσοι δεν ξέρουν να χορεύουν βαλς. Από παντού ακούγονται γέλια και μεθυσμένες, χαρούμενες φωνές. Σχεδόν όλες οι αίθουσες της όπερας είναι ανοιχτές, κάθε μία με το δικό της μπαρ, τραπέζια και χωριστό μουσικό συγκρότημα.

Ο κόσμος σκορπίζεται για να αγοράσει ποτά και ψωμάκια Kaisersemmel με λουκάνικα Φρανκφούρτης, μπόλικη μουστάρδα και ψιλοκομμένο χρένο (horseradish). Εχει ωραία γεύση αλλά είναι γοητευτικά απλό, γράφει η Κάτι Κρίσελ στην Telegraph: το αντίστοιχο του κεμπάπ πριν πας σε nightclub.

Το σίγουρο είναι ότι οι Αυστριακοί έχουν αναμφισβήτητα μεγάλη αντοχή: συνεχίζουν απτόητοι να χορεύουν μέχρι τις 5 το πρωί και κανείς δεν ενδιαφέρεται να πάει στο σπίτι του. Κάποια στιγμή η Κρίσελ συναντά τον Τρέβορ Τρέινα, πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αυστρία μέχρι το 2021. Δεν μένει πλέον εδώ, αλλά δεν άντεχε να μην επιστρέψει για την εκδήλωση: «Εδώ ο πολιτισμός διατηρείται απαράλλαχτος » λέει και το εννοεί ως κομπλιμέντο. «Λατρεύουν την ιστορία τους και νομίζω ότι ο υπόλοιπος κόσμος στηρίζει τις ελπίδες του σε αυτούς».

Η Γεγκανέφαρ προσθέτει, ωστόσο, ότι η επιτροπή χορού κάνει ήπια βήματα εξέλιξης: «Υπάρχουν κάποιες παραδόσεις τις οποίες δεν θα αλλάξουμε ποτέ», λέει, «αλλά θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το διάλειμμα των δύο ετών για να φέρουμε λίγο φρέσκο αέρα». Εγκαινίασαν, λοιπόν, φέτος ένα «nightclub» –σε μια αίθουσα με ψηλά ταβάνια, στον επάνω όροφο–, επειδή ένας από τους κύριους στόχους της επιτροπής είναι να προσελκύσει τη νεότερη γενιά.

Τις πρώτες πρωινές ώρες σε αυτό το κλαμπ η διάθεση είναι ανεβασμένη. Τα λευκά παπιγιόν είναι λυμένα και τα νεαρά ζευγάρια χορεύουν με Κάιλι Μινόγκ και Ριάνα υψώνοντας τα ποτήρια της σαμπάνιας, ενώ στον κάτω όροφο το βαλς συνεχίζεται.

Η Κρίσελ σπάει για άλλη μια φορά τον ενδυματολογικό κώδικα βγάζοντας τα παπούτσια της για να χορέψει. Και στη σύντομη διαδρομή μέχρι το ξενοδοχείο της, σηκώνει ξανά το στρίφωμα της αστραφτερής τουαλέτας της, περπατώντας ξυπόλητη στο κρύο πεζοδρόμιο. Στο Λονδίνο, γράφει στην Telegraph, θα χρειαζόμουν αντιτετανικό ορό, αλλά οι δρόμοι της Βιέννης είναι παρθένοι. Και η Σταχτοπούτα ξυπόλητη δεν έμεινε; Δεν πιστεύει στα παραμύθια, λέει, αλλά όπως και εκείνη, πήγε σε χορό…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News