Είναι ίσως ο πιο γνωστός ισπανικός παραδοσιακός χορός παγκοσμίως, με χιλιάδες θεατές να απολαμβάνουν τις παραστάσεις του σε αρχαία και σύγχρονα θέατρα όλου του κόσμου. Για κάποιους η ομορφιά του φλαμένκο είναι ανείπωτη. Για τις αρχές της νότιας Ισπανίας, ωστόσο, ο καθορισμός της παράδοσης είναι κλειδί για τη διατήρηση της εθνικής της κληρονομιάς.

Ο νόμος για το φλαμένκο, ο οποίος εγκρίθηκε σε ψηφοφορία στο κοινοβούλιο της Ανδαλουσίας –την καρδιά του φολκλορικού χορού–, θα προσπαθήσει να ορίσει το φλαμένκο και να ενσωματώσει τη μελέτη του στα σχολεία των νότιων επαρχιών της χώρας, προκειμένου να σταματήσει να απομακρύνεται πολύ από τις ρίζες του.

«Ο νόμος θεσπίζει ένα νομικό πλαίσιο για το φλαμένκο, για την προστασία του, τη διατήρησή του και την προώθηση της γνώσης για αυτό, διασφαλίζοντας τη μετάδοσή του στις μελλοντικές γενιές» λέει ο Αρτούρο Μπερνάλ, πολιτιστικός σύμβουλος της τοπικής κυβέρνησης που επέβλεψε τη σύνταξη της νομοθεσίας, στους Times του Λονδίνου.

«Η εισαγωγή του στα σχολεία δεν σημαίνει απογευματινά μαθήματα ή άλλες τέτοιες εκδηλώσεις, αλλά εξασφαλίζει ότι θα το καταστήσουμε θεμελιώδες μέρος του προγράμματος σπουδών μας, ως μέρος της ταυτότητας, του πολιτισμού και της ιστορίας μας» συμπληρώνει.

Οι δογματιστές ανησυχούν εδώ και καιρό για το μέλλον της συγκεκριμένης χορευτικής παράδοσης, εγείροντας ανησυχίες σχετικά με τις σύγχρονες επεμβάσεις σε αυτήν, καθώς και για την τάση να μετατραπεί σε κτήμα του τουριστικού κοινού – ενώ οι επαγγελματίες της έχουν παραπονεθεί για την έλλειψη κυβερνητικής αρωγής.

Ο ακριβής ορισμός του τι συνιστά το φλαμένκο αποτελεί θέμα συζήτησης για τουλάχιστον έναν αιώνα. Ο νέος νόμος επιχειρεί να διευθετήσει το ζήτημα του ορισμού του, τοποθετώντας την επιρροή της Ανδαλουσίας και των τσιγγάνων στο επίκεντρό του και χαρακτηρίζοντάς το ως «πολιτιστική εκδήλωση και γνήσια καλλιτεχνική γλώσσα με λαϊκές ρίζες, με σημαντική συμβολή των τσιγγάνων και ιστορική επιρροή από άλλους πολιτισμούς».

Προσθέτει ότι είναι «σύμβολο της Ανδαλουσίας, του λίκνου της, παρότι έχει δεσμούς και με άλλες περιοχές». Η προέλευση του φλαμένκο είναι χαμένη στα βάθη της Ιστορίας και αποτελεί αντικείμενο πολλών διαφωνιών μεταξύ των μελετητών. Κάποιοι πιστεύουν ότι βασίζεται στις φολκλορικές μουσικές παραδόσεις της νότιας Ισπανίας, ενώ με την αναγνωρίσιμη μορφή του εμφανίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Η νέα νομοθεσία χαιρετίστηκε από ομάδες φλαμένκο και τσιγγάνων, οι οποίες όμως ζήτησαν προσοχή σχετικά με τον τρόπο που θα εφαρμοστεί, ιδίως στα σχολεία. «Οταν [εμείς οι τσιγγάνοι] φτάσαμε στην Ανδαλουσία το 1462, το φλαμένκο δεν υπήρχε» λέει ο Αντόνιο Ορτέγκα, συγγραφέας και ειδικός στο φλαμένκο.

«Δεν πρόκειται για απαίτηση πατρότητας, αλλά δεν είναι λογικό να μην υπάρχουν τσιγγάνοι ερευνητές και ειδικοί στο φλαμένκο σε μεταπτυχιακά, στις πανεπιστημιακές έδρες και στις επιτροπές που χρηματοδοτούνται με δημόσιο χρήμα. Αυτό οφείλει να το διορθώσει ο νόμος» εξηγεί ο Ορτέγκα. «Η νομοθετική ρύθμιση του φλαμένκο θα μπορούσε να είναι ό,τι πιο “αντι-φλαμένκο” στον κόσμο. Δηλαδή τι, θα στείλουν επιθεωρητές να ελέγξουν τι είναι φλαμένκο και τι όχι;», συμπληρώνει.

Ο Μπερνάλ λέει ότι ο νόμος θα επιτρέψει για πρώτη φορά στην κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει με σωστό τρόπο έργα φλαμένκο και μελέτες του χορού. Υπογραμμίζοντας τη σημασία του νόμου για την παράδοση, ο δημοτικός σύμβουλος κάνει έναν παραλληλισμό μεταξύ του νόμου και του φημισμένου «Concurso del Cante Jondo», ενός διαγωνισμού φλαμένκο που διοργανώθηκε το 1922 στην πόλη της Ανδαλουσίας, στη Γρανάδα.

Ο διαγωνισμός διοργανώθηκε από τον συνθέτη Μανουέλ ντε Φάλια και θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς στην ισπανική μουσική ιστορία, καθώς ανύψωσε το κύρος του φλαμένκο, σε μια εποχή που αυτό έπεφτε θύμα δυσφήμισης από μια ομάδα διανοούμενων με επιρροή.

Η διοργάνωση, που υποστηρίχθηκε από τον ποιητή Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και περιλάμβανε μια εκπληκτική ερμηνεία του Ντιέγκο Μπερμούντες Κανιέτε, ενός ηλικιωμένου λαϊκού τραγουδιστή που είχε πέσει στην αφάνεια, σύμφωνα με το τότε ρεπορτάζ των Times διέθετε ένα ύφος που «κινδύνευε να ξεχαστεί».

Το άρθρο, που έφερε την υπογραφή του Τζέι Μπι Τρεντ, ο οποίος έγινε αργότερα ο πρώτος καθηγητής Ισπανικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, κατέγραψε «μια στιγμή αληθινής συγκίνησης, την πλήρη και τέλεια έκφραση του συγκεκριμένου τόπου και της παράδοσής του».

Ο Μπερνάλ ισχυρίζεται ότι, όπως και ο διαγωνισμός του 1922, ο νόμος του επιχειρεί «να θεσμοποιήσει και να διαφυλάξει μια μεγάλη παράδοση», την οποία, όπως τονίζει, η UNESCO έχει ανακηρύξει αριστούργημα της άυλης κληρονομιάς της ανθρωπότητας εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News