Ο τουρισμός αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος για πολλούς ανθρώπους στον κόσμο και κύρια πηγή εσόδων για ολόκληρες χώρες. Πότε, όμως, η «τουριστολατρία» ξεπερνάει τα όρια και γίνεται ενοχλητική έως και καταστροφική για έναν τόπο; Μετά την εποχή της αγιοποίησης του τουρισμού, φαίνεται ότι τώρα έρχεται η αποκαθήλωσή του, καθώς πολλοί προορισμοί αρχίζουν να «εξορίζουν» τους επισκέπτες.

Σε μια πρωτοφανή κίνηση, η κυβέρνηση των Φιλιππίνων έκλεισε εντελώς το νησί Μπορακάι, ένα από τα ομορφότερα φυσικά τοπία στον κόσμο, για έξι μήνες. Τώρα, το νησί ανοίγει ξανά για περιορισμένο αριθμό επισκεπτών και είναι αντιμέτωπο με την ίδια του την επιβίωση.

Το Μπορακάι είχε γίνει τόσο δημοφιλές, ώστε στη μεγάλη Λευκή Παραλία του, μήκους περίπου 3 χλμ., δεν υπήρχε ούτε ένα ελεύθερο σημείο που να μην καταλάμβαναν ομπρέλες, ξαπλώστρες, τουρίστες και κάθε είδους μικροπωλητές. Τη νύχτα τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα, καθώς όλοι αυτοί γέμιζαν την παραλία με μια κακοφωνία μουσικής και φωνών. Η βενζίνη από τις βάρκες, τα σκουπίδια από την παραλία και οι υπόνομοι που χύνονταν παράνομα στη θάλασσα μόλυναν τα κάποτε παρθένα νερά.

Στις αρχές του 2018, ο τότε πρόεδρος Ροντρίγκο Ντουτέρτε, γνωστός για τις ριζοσπαστικές προσεγγίσεις του, είπε ότι το Μπορακάι έχει γίνει «βόθρος» και το έκλεισε από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο.

Η κυβέρνηση προχώρησε σε σαρωτικές εκκαθαρίσεις: Κατεδάφισε τμήματα εκατοντάδων ξενοδοχείων, εστιατορίων και άλλων επιχειρήσεων που είχαν χτιστεί πολύ κοντά στο νερό και σε δάση και υγροτόπους. Ξερίζωσε δεκάδες παράνομους αγωγούς αποχέτευσης κατά μήκος των παραλιών και αναβάθμισε το αποχετευτικό σύστημα. Διεύρυνε τους στενούς δρόμους και έβαλε πεζοδρόμια. Επανεφηύρε το Μπορακάι ως ένα νησί βιώσιμου οικοτουρισμού, και όχι ως έναν προορισμό για πάρτι, όπως αναφέρουν οι New York Times.

Σε μία από τις πιο σπάνιες και ακραίες αντιδράσεις στην αχαλίνωτη τουριστική ανάπτυξη, η εθνική ομάδα εργασίας που δημιουργήθηκε για την επίβλεψη του νησιού επέβαλε ένα όριο στον αριθμό των επισκεπτών, ορίζοντάς τον σε 6.400 αφίξεις την ημέρα ή 19.215 τουρίστες ανά πάσα στιγμή.

Αυτές τις ημέρες η μαγευτική Λευκή Παραλία είναι μια ανοιχτή έκταση με παρθένα άμμο, τα μηχανοκίνητα σκάφη είναι περιορισμένα σε δύο πλωτές αποβάθρες και το γαλαζοπράσινο νερό έχει καθαριστεί. Οι ταμπέλες πάνω-κάτω στην παραλία προειδοποιούν: «Οχι κατασκευές και έπιπλα, όχι αλκοόλ, όχι φωτιές».

Λίγοι τουριστικοί προορισμοί παγκοσμίως έχουν θέσει ανώτατα όρια στον αριθμό των επισκεπτών μακροπρόθεσμα, επομένως παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν αυτό το μικρό νησί στις κεντρικές Φιλιππίνες, περίπου μία ώρα νότια της Μανίλα με αεροπλάνο, μπορεί να προτείνει μια πραγματική και διαρκή λύση στον υπερτουρισμό.

Νησιώτες και ιδιοκτήτες τοπικών επιχειρήσεων δήλωσαν σε συνεντεύξεις ότι ήταν γενικά ευχαριστημένοι με τις βελτιώσεις στις παραλίες και στους δρόμους του Μπορακάι. Κανένας όμως δεν είναι ακόμη βέβαιος για το όριο των επισκεπτών και αν αυτό θα καταφέρει να λειτουργήσει.

Αν και η κυβέρνηση περιόρισε τους επισκέπτες, δεν υπάρχει πρόβλεψη για την επιβολή του μέτρου. Επομένως, κανείς δεν είναι υπεύθυνος για τον περιορισμό των αφίξεων, ούτε οι αεροπορικές εταιρείες, ούτε τα σκάφη που φέρνουν τουρίστες από το νησί Πανάι, ούτε τα ξενοδοχεία στο νησί. Και βέβαια, το όριο σύντομα άρχισε να παραβιάζεται.

Τους επόμενους μήνες το μέτρο του περιορισμού των επισκεπτών θα δοκιμαστεί ξανά. Οι πτήσεις αυξάνονται ραγδαία στα κοντινά αεροδρόμια Καλίμπο και Κατικλάν. Και οι τουρίστες από την Κίνα και την Κορέα, που αντιστοιχούσαν στο 40% των επισκεπτών πριν από την πανδημία, πρόκειται να επιστρέψουν τους επόμενους μήνες.

Επιπλέον, η εθνική ομάδα εργασίας διαλύθηκε τον Ιούνιο του 2022 και η εποπτεία του νησιού επιστράφηκε σε τοπικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους, ορισμένοι από τους οποίους θέλουν να άρουν τους περιορισμούς.

Το Μπορακάι άρχισε να γίνεται δημοφιλές τη δεκαετία του 1970, όταν εμφανίστηκε σε κάποιον γερμανικό τουριστικό οδηγό. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, περισσότεροι από 100.000 ταξιδιώτες με σακίδια, λάτρεις της περιπέτειας, επισκέπτονταν ετησίως τις παραλίες και τους δασώδεις λόφους του.

Οι ντόπιοι άνοιξαν καταστήματα καταδύσεων, εστιατόρια, ξενώνες και ξενοδοχεία. Ακολούθησαν τα μεγάλα θέρετρα, όπως το Shangri-La, σε ιδιωτικούς κολπίσκους. Κάθε χρόνο το Μπορακάι εμφανιζόταν στις λίστες με τις καλύτερες παραλίες του κόσμου. Ο τουρισμός εκτινάχθηκε, πλησιάζοντας το 1 εκατομμύριο επισκέπτες το 2011 και διπλάσιους το 2017. Μετά ήρθε η διακοπή λειτουργίας, γνωστή ως «αποκατάσταση».

Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων έμειναν χωρίς εισόδημα, οι εργάτες προσπαθούσαν να βρουν δουλειά και οι γάμοι και οι διακοπές που είχαν προγραμματιστεί από καιρό ακυρώνονταν. Οι ντόπιοι λένε ότι η Λευκή Παραλία έμοιαζε με εμπόλεμη ζώνη από τις κατεδαφίσεις. Μετά από έξι μήνες, παρ’ όλο που οι εργασίες κατεδάφισης και οδοποιίας δεν είχαν ολοκληρωθεί, το νησί άνοιξε ξανά στους τουρίστες στα τέλη Οκτωβρίου 2018.

Οι αφίξεις τον επόμενο χρόνο ανέβηκαν στα 2 εκατομμύρια, αλλά μειώθηκαν δραματικά στις αρχές του 2020 εξαιτίας της πανδημίας. Το Μπορακάι παρέμεινε κλειστό για τους ξένους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, επί δύο χρόνια, μέχρι τις αρχές του 2022, καταστρέφοντας την τοπική οικονομία.

Πολλά νησιά είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στον υπερτουρισμό λόγω του περιορισμένου χώρου τους και των περιορισμένων επιλογών των κατοίκων τους για εναλλακτική οικονομική ανάπτυξη. Ενα από τα βασικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι προορισμοί είναι ότι «σχεδόν ο καθένας που κερδίζει χρήματα από τους τουρίστες θέλει περισσότερα από αυτούς και δεν είναι διατεθειμένος να περιορίσει, πόσο μάλλον να μειώσει, τους αριθμούς τους», σύμφωνα με το «Overcoming Overtourism: A Review of Failure» («Ξεπερνώντας τον Υπερτουρισμό: Η Ανασκόπηση μιας Αποτυχίας»), μια έκθεση του 2022 από τους ακαδημαϊκούς και ειδικούς στον τουρισμό Ρέιτσελ Ντοντς και Ρίτσαρντ Μπάτλερ, που εξέτασε δεκάδες προορισμούς σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Μπορακάι.

«Ο ευσεβής πόθος για μια μικρότερη, πιο πράσινη τουριστική βιομηχανία, που λειτουργεί σε ένα μη καπιταλιστικό πλαίσιο, είναι πιθανό να παραμείνει ακριβώς αυτό», κατέληξαν: «αισιοδοξία χωρίς αντίκρισμα».

«Ο τουρισμός βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με την κλιματική αλλαγή», είπε ο Μπάτλερ στους New York Times. «Πολλοί συμφωνούν ότι υπάρχουν προβλήματα, αλλά λίγοι έχουν ρεαλιστικές, αποδεκτές λύσεις, επομένως χρειάζεται μια σημαντική αλλαγή στη γενική στάση».

Μπαλί: Οι κάτοικοι είναι απαυδισμένοι με τον «κακό» τουρισμό

Η εικόνα που έχουν πολλοί ξένοι για το Μπαλί –αυτή που παρουσιάστηκε στην ταινία του 2010 «Eat Pray Love», με την Τζούλια Ρόμπερτς– εξακολουθεί να υφίσταται. Το Μπαλί παραμένει καλυμμένο με βαθυπράσινους ορυζώνες και χρυσή άμμο που φτάνει ως τα τιρκουάζ νερά. Οι ντόπιοι εξακολουθούν να κοροϊδεύουν τους ξένους που αγαπούν τα beach bars. Ομως, το μέρος δεν είναι πια πολύ ήρεμο.

Σε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο από τη στιγμή που το Μπαλί άνοιξε ξανά για διεθνή ταξίδια, η αύξηση της απείθαρχης συμπεριφοράς των τουριστών έχει αφαιρέσει μέρος της μαγείας από τον επίγειο παράδεισο, κάνοντας εθνικούς και τοπικούς αξιωματούχους να αναζητήσουν νέους τρόπους αντιμετώπισης των παραβατών, σύμφωνα με άρθρο της Washington Post.

Ενας υπουργός υποστήριξε πρόσφατα την επιβολή φόρου στους ξένους τουρίστες που εισέρχονται στην Ινδονησία, έτσι ώστε να αποθαρρυνθούν οι επισκέπτες «χαμηλού εισοδήματος». Το Συμβούλιο Τουρισμού του Μπαλί προωθεί μια διαφημιστική καμπάνια που ζητά από τους ταξιδιώτες να συμπεριφέρονται με μεγαλύτερο σεβασμό. Η τοπική κυβέρνηση πρότεινε πρόσφατα να απαγορεύεται στους επισκέπτες να νοικιάζουν μοτοσικλέτες, ώστε να περιοριστεί η επικίνδυνη οδήγηση. Και η υπηρεσία μετανάστευσης της Ινδονησίας είναι πολύ απασχολημένη με την απέλαση αλλοδαπών που εργάζονταν παράνομα με τουριστικές βίζες ή παραβίασαν τους τοπικούς νόμους.

Ο κυβερνήτης του Μπαλί, Γουάγιαν Κόστερ, είπε ότι πρότεινε την ανάκληση του προγράμματος βίζας για ταξιδιώτες από τη Ρωσία και την Ουκρανία, οι οποίοι φθάνουν σε μεγαλύτερους αριθμούς από τότε που οι δύο χώρες βρίσκονται σε πόλεμο. Την περασμένη εβδομάδα απελάθηκε ένας Ρώσος που δημοσίευσε φωτογραφία στην οποία ο ίδιος  απεικονιζόταν με το παντελόνι γύρω από τους αστραγάλους στην κορυφή του όρους Αγκουνγκ, έναν ιερό τόπο για τους Ινδουιστές. Ενας άλλος Ρώσος απελάθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου επειδή εργαζόταν ως φωτογράφος, κατά παράβαση της άδειας παραμονής του.

Τα στατιστικά στοιχεία από την επαρχία του Μπαλί δείχνουν ότι 22.104 ρώσοι επισκέπτες έφθασαν τον περασμένο Ιανουάριο, δεύτεροι μετά τους 91.254 Αυστραλούς. Από τον Νοέμβριο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023 οι ρώσοι τουρίστες αντιστοιχούσαν στο 5,6% των περίπου 997.000 ξένων επισκεπτών του Μπαλί.

Το Μπαλί είναι ένας από τους δημοφιλείς ταξιδιωτικούς προορισμούς που έχουν βαρεθεί τον υπερτουρισμό. Η Χαβάη εξετάζει ένα νομοσχέδιο για τη διάλυση του οργανισμού τουριστικού μάρκετινγκ, που χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση. Το Αμστερνταμ επιχειρεί να ελέγξει τη θορυβώδη τουριστική συμπεριφορά στην περιοχή με τα κόκκινα φώτα, θεσμοθετώντας απαγόρευση του καπνίσματος στους γύρω  δρόμους, περιορίζοντας το ωράριο για εστιατόρια και οίκους ανοχής και αυστηροποιώντας τους περιορισμούς για το αλκοόλ. Οι ιταλικές αρχές έχουν επιβάλει πρόστιμα σε τουρίστες στη Ρώμη, στη Φλωρεντία και στη Βενετία για σκουπίδια, παράνομη κατασκήνωση, βανδαλισμούς και κυκλοφοριακές παραβάσεις.

Η συμπεριφορά των τουριστών γίνεται ακόμη πιο αφόρητη λόγω των social media. Οι άνθρωποι φαίνεται να ξεπερνούν τα όρια, βλέποντας τους ιερούς τόπους ως «σέξι για το Instagram τους». Και για τους Μπαλινέζους αυτό είναι προσβολή.

Ακόμη κι έτσι, οι τουρίστες στο Μπαλί δεν θα αντιμετωπίσουν προβλήματα από τους ντόπιους ή τις αρχές εάν δεν παραβιάσουν τους βασικούς κανόνες και τους νόμους. Οι Μπαλινέζοι κατανοούν ότι μερικές φορές οι ταξιδιώτες μπορεί να μη συμπεριφέρονται 100% όπως θέλουν – αλλά υπάρχει ένα όριο σε όλα.

Η Βαρκελώνη περιορίζει τα κρουαζιερόπλοια

Η Βαρκελώνη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στην Ευρώπη και μεγάλο μέρος των εσόδων της πόλης προέρχεται από τον τουρισμό, αλλά τον τελευταίο καιρό οι τοπικές αρχές προβληματίζονται έντονα για τα θηριώδη κρουαζιερόπλοια που «παρκάρουν» στο λιμάνι της.

Την περασμένη Δευτέρα επρόκειτο να φτάσουν πέντε κρουαζιερόπλοια, την Παρασκευή 14 Απριλίου αναμένονταν άλλα οκτώ σύμφωνα με τον Guardian, και όσο ο ρυθμός των αφίξεων αυξάνεται στην πόλη των 1,7 εκατ. κατοίκων, ο δήμος και η τοπική καταλανική κυβέρνηση αντεπιτίθενται, ελπίζοντας να μετριάσουν τη θέση της Βαρκελώνης ως ενός από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς κρουαζιέρας στον κόσμο.

Η πόλη δίνει μάχη εδώ και καιρό για τον αριθμό των τουριστών κρουαζιερόπλοιων που φτάνουν σε αυτήν – αριθμός που το 2019 εκτοξεύθηκε σε λίγο πάνω από τα 3,1 εκατομμύρια. Ωστόσο, οι προσπάθειές της παρεμποδίζονται σταθερά από την έλλειψη δικαιοδοσίας του δήμου στο λιμάνι. Ο δήμος θέλει να επεκτείνει την ισχύ του στο λιμάνι και να περιορίσει τις αφίξεις στα όρια που έχουν επιβάλει πόλεις όπως η Πάλμα στη Μαγιόρκα, το μεγαλύτερο λιμάνι των Βαλεαρίδων Νήσων της Ισπανίας.

Η Βαρκελώνη παλεύει, παράλληλα, με τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών, γεγονός που περιορίζει ακόμη περισσότερο τη δυνατότητά της να φιλοξενήσει όλους αυτούς τους επισκέπτες. Η πόλη θέλει να περιοριστούν οι αφίξεις κρουαζιερόπλοιων, με ανώτατο όριο τους 200.000 επιβάτες ανά μήνα ή το πολύ τρία πλοία την ημέρα. Μέχρι να συμβεί αυτό, οι κάτοικοι θα αναγκάζονται να συγχρωτίζονται με περίπου 25.000 ημερήσιους ταξιδιώτες.

Τις τελευταίες εβδομάδες οι κάτοικοι έχουν βγει στους δρόμους με το σύνθημα «Σταματήστε την εισβολή των τουριστών!» «Η τουριστική βία που υποφέρουμε είναι απαράδεκτη» σημειώνουν σε ένα μανιφέστο που διαβάστηκε σε πρόσφατη διαμαρτυρία. Εν μέσω απαιτήσεων όπως η εκκαθάριση της περιοχής κάθε βράδυ από τους αξιωματούχους, το μανιφέστο απαριθμούσε επίσης παράπονα για ηχητικά συστήματα που ηχορρυπαίνουν όλες τις ώρες, «τόνους σκουπιδιών» και «περιττώματα και ούρα στους δημόσιους δρόμους».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News