Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ετοιμάζονται να γιορτάσουν το Πάσχα αυτό το Σαββατοκύριακο, ενώ εκατομμύρια πιστοί γιόρτασαν ήδη το Καθολικό Πάσχα αγκαλιάζοντας τον Σταυρό του μαρτυρίου του Ιησού και δηλώνοντας πίστη στην Ανάστασή του, την πιο ιερή ημέρα του χριστιανικού ημερολογίου.

Ο σταυρός είναι το καθοριστικό σύμβολο του Χριστιανισμού και της νίκης επί του θανάτου. Αλλά η φύση της σταύρωσης, που θεωρείται μια από τις πιο τρομακτικές μορφές θανατικής ποινής στον αρχαίο κόσμο, αποτελεί εδώ και καιρό ένα μυστήριο για τους αρχαιολόγους και τους ιστορικούς εξαιτίας των λίγων στοιχείων που άφησε πίσω της.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ιστορικοί, τα Ευαγγέλια και η κλασική βιβλιογραφία τεκμηριώνουν τη χρήση της σταύρωσης από τους Ρωμαίους, αλλά μόνο τέσσερις πιθανές περιπτώσεις σταύρωσης έχουν εντοπιστεί παγκοσμίως. Η τελευταία ανακάλυψη είναι αρκετά πρόσφατη: το 2017 ανακαλύφθηκε ο σκελετός ενός άνδρα με ένα καρφί στη φτέρνα σε ένα συγκρότημα κατοικιών στο Κέιμπριτζσαϊρ  της Αγγλίας, γράφει ο Φρέντερικ Κανκλ στην Washington Post.

Το εύρημα αντιπροσωπεύει τα πρώτα αρχαιολογικά στοιχεία της σταύρωσης που βρέθηκαν στις Βρετανικές Νήσους, σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Ινγκαμ, project manager της Albion Archaeology, και την Κορίν Ντιούιγκ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, που περιέγραψαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό British Archaeology.

«Νομίζω ότι δείχνει πως η σταύρωση χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία», είπε ο Τζον Γκρέιντζερ Κουκ, καθηγητής Θρησκευτικών στο LaGrange College της Γεωργίας στις ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου «Crufixion in the Mediterranean World». «Το μοναδικό άλλο αρχαιολογικό στοιχείο -αν θέλετε να το πείτε αρχαιολογικό – είναι τα γκράφιτι», πρόσθεσε.

Οι Ινγκαμ και Ντιούιγκ είπαν ότι τα λείψανα ήταν σχεδόν ακριβώς όπως εκείνα που βρέθηκαν μισό αιώνα νωρίτερα, κοντά στο Ορος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ, το 1968. Και στις δύο περιπτώσεις, το καρφί ήταν ενσωματωμένο στο οστό της πτέρνας, το μεγαλύτερο οστό του ποδιού. Ωστόσο, τα ευρήματα έρχονται σε σύγκρουση με τον τρόπο με τον οποίο τα θρησκευτικά κείμενα και η εικονογραφία απεικονίζουν εδώ και καιρό την πρακτική, προσφέροντας νέα στοιχεία για το πώς λειτουργούσε η σταύρωση, από το πώς καρφώνονταν τα θύματα στον σταυρό μέχρι το πώς πέθαιναν τελικά, επισημαίνει ο Φρέντερικ Κανκλ στην Washington Post.

Οι Ρωμαίοι φαίνεται ότι είχαν δανειστεί τη μέθοδο της σταύρωσης από τους Καρχηδονίους, οι οποίοι πιθανώς βασίστηκαν σε παλαιότερες βάναυσες τιμωρίες, που χρησιμοποιούσαν οι Ασσύριοι και άλλοι στη Μέση Ανατολή, είπε ο Κουκ. Ο αρχαίος Εβραίος ιστορικός Ιώσηπος αναφέρει ότι τα ρωμαϊκά στρατεύματα σταύρωναν έως και 500 Εβραίους την ημέρα κατά τη διάρκεια των εβραϊκών εξεγέρσεων τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Ο σκοπός της σταύρωσης ήταν να επιμηκύνει την αγωνία του θανάτου του θύματος, και έτσι έγινε η πιο φοβερή και επαίσχυντη από όλες τις μεθόδους εκτέλεσης, η οποία ίσχυε μόνο για εγκληματίες, σκλάβους και κατηγορούμενους για προδοσία. Οι καταδικασμένοι αναγκάζονταν να παρελάσουν στους δρόμους μέχρι το σημείο της εκτέλεσης, όπως περιγράφεται η Σταύρωση του Ιησού στα Ευαγγέλια, ενώ ο όχλος τους χλεύαζε και τους κακοποιούσε. Στη συνέχεια, κρεμούσαν τα θύματα σε σταυρό που ήταν τοποθετημένος σε ένα μόνιμο μέρος για εκτελέσεις.

«Οταν οι άνθρωποι εργάζονται με το ιστορικό του Ιησού, [η σταύρωση Του είναι] το μοναδικό γεγονός για το οποίο κανείς δεν αμφιβάλλει, γιατί είναι τόσο απίστευτα ταπεινωτικό», είπε ο Κουκ. «Γνωρίζουμε λοιπόν πολλά με βεβαιότητα. Ξέρουμε ότι έζησε και θανατώθηκε».

Ο θάνατος ερχόταν σε λίγες ημέρες, αλλά μερικές φορές επιταχυνόταν: χτυπούσαν το θύμα στο στήθος με ρόπαλο, το κάρφωναν με λόγχη ή έσπαζαν τα πόδια του. Μερικές φορές ο σταυρός ήταν χαμηλά στο έδαφος, κοντά σε σκύλους και άλλα ζώα που περιφέρονταν, ενώ τα αρχαία γκράφιτι υποδηλώνουν ότι συχνά έμοιαζε με κεφαλαίο Τ. Μερικές φορές πρόσθεταν και ένα μικρό κάθισμα, (γνωστό ως sedecula), για να κρατηθεί το άτομο ζωντανό περισσότερο χρόνο.

Πώς, ακριβώς, πέθανε ο Ιησούς; Ορισμένες επιστημονικές εργασίες, που δημοσιεύθηκαν από ιατροδικαστές, υποθέτουν ότι πέθανε σχετικά γρήγορα από πνευμονική εμβολή, καρδιακή ανακοπή ή σοκ που προκλήθηκε από απώλεια αίματος· σε όλες τις περιπτώσεις σταύρωσης, ωστόσο, συμφωνούν ότι το θύμα κατέληγε από ασφυξία, καθώς οι πνεύμονες κατέρρεαν υπό το βάρος του κρεμασμένου σώματός του.

Η ανακάλυψη της Ιερουσαλήμ, που συνέβη κατά τύχη -τα πρώτα λείψανα θύματος σταύρωσης που βρέθηκαν στη σύγχρονη εποχή-, βοήθησε να συμπληρωθεί η εικόνα.

Οι Ρωμαίοι, συχνά, έδεναν τους καταδικασμένους στον σταυρό με σχοινιά, γιατί τα καρφιά ήταν πολύτιμα· πιστεύεται, μάλιστα, ότι οι Ρωμαίοι  έβγαζαν τα καρφιά και τα χρησιμοποιούσαν ξανά. Το 1968, όμως, εξετάζοντας ταφικά σπήλαια σε ένα εργοτάξιο στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, οι αρχαιολόγοι έπεσαν σε ένα πέτρινο οστεοφυλάκιο που έφερε το όνομα «Yehohanan ben Hagqol» και περιείχε τα λείψανα ενός άνδρα, 24 – 28 ετών, του οποίου η φτέρνα ήταν τρυπημένη με ένα σκουριασμένο καρφί.

Αυτή η τοποθέτηση ξεχώρισε αμέσως. Η εικονογραφία της Σταύρωσης του Ιησού συχνά απεικονίζει τους καρπούς ή τα χέρια Του καρφωμένα στην οριζόντια δοκό του σταυρού -οι μελετητές υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι δεν θα μπορούσαν να κρατήσουν το βάρος Του- ή και τα δύο πόδια του καρφωμένα μόνο με ένα καρφί.

Ο Νίκου Χάας, εκλιπών καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο, εξέτασε τα λείψανα της Ιερουσαλήμ κάπως βιαστικά, λόγω των αυστηρών περιορισμών των θρησκευτικών αρχών για την επανατοποθέτηση των λειψάνων. Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε το 1970, ο Χάας ανέφερε ότι βρήκε δύο οστά φτέρνας που τα συγκρατούσε ένα καρφί. Μια ξύλινη πλάκα είχε τοποθετηθεί πάνω από το πόδι πριν τρυπηθεί με το καρφί, για να διασφαλιστεί περαιτέρω ότι το θύμα δεν θα μπορούσε να ελευθερώσει το πόδι του. Ετσι, ο Χάας συμπέρανε ότι οι δύο φτέρνες του θύματος είχαν πιαστεί μαζί στο μπροστινό μέρος της κάθετης δοκού είτε με τα πόδια ανοιχτά, σαν βάτραχος, είτε με τα γόνατα λυγισμένα και στραμμένα προς τη μία πλευρά.

Μια δεκαετία αργότερα, δύο άλλοι μελετητές – ο Τζόζεφ Ζίας, επιμελητής στο Τμήμα Αρχαιοτήτων και Μουσείων του Ισραήλ, και ο Ελιέζερ Σέκελες, καθηγητής στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο και στην Ιατρική Σχολή Hadassah στην Ιερουσαλήμ- παρουσίασαν μια επανεκτίμηση της Σταύρωσης. Είπαν ότι ο Χάας έκανε λάθος σε βασικά σημεία: Υπήρχε μόνο ένα οστό φτέρνας από το δεξί πόδι, όχι δύο οστά ενωμένα μεταξύ τους από το καρφί και τον χρόνο· η γάμπα δεν φαινόταν να είχε σπάσει πριν από τον θάνατο· και το καρφί περίπου 4,5 ιντσών (περίπου 11,5 εκ) ήταν πιο κοντό από ό,τι πίστευε ο Χάας και δεν μπορούσε να έχει διαπεράσει δύο οστά φτέρνας και την ξύλινη πλάκα.

Συνολικά, ο Ζίας και ο Σέκελες πρότειναν μια διαφορετική θεωρία για τον τρόπο σταύρωσης, υποδηλώνοντας ότι κάθε πόδι μπορεί να είχε καρφωθεί χωριστά στο πλάι της όρθιας δοκού. Η θεωρία τους ταιριάζει επίσης με ένα αρχαίο γκράφιτι που βρέθηκε στο Πουτέολι της Ιταλίας, το οποίο απεικονίζει ένα σταυρωμένο άτομο, με το όνομα μιας γυναίκας, της Αλκιμίλα, πάνω από τη σύνδεση των δοκών.

Η πιο πρόσφατη ανακάλυψη, στη Βρετανία, φωτίζει περαιτέρω την κατανόηση της μεθόδου. Τα λείψανα εκεί, με την ένδειξη «Skeleton 4926», είχαν θαφτεί μπρούμυτα, με τα χέρια σταυρωμένα μπροστά, στο νεκροταφείο ενός οικισμού στην άκρη του δρόμου σε μια παλιά ρωμαϊκή επαρχία, εκεί όπου τώρα είναι το χωριό Φενστάντον, στο Κέιμπριτζσαϊρ. Γύρω τους ήταν απλωμένα μια ντουζίνα καρφιά. Ενα 13ο καρφί ανακαλύφθηκε στο οστό της φτέρνας, στο εργαστήριο.

Ο σκελετός, ο οποίος ήταν σχεδόν πλήρης, χρονολογήθηκε περίπου μεταξύ του 130 και του 360 μ.Χ. Οι βρετανοί αρχαιολόγοι είπαν ότι το καρφί είχε καρφωθεί στο εξωτερικό του οστού της δεξιάς φτέρνας, όπου υπήρχε επίσης η ένδειξη ότι ένα σφυρί ή κάποιος άλλος μηχανισμός καρφώματος έχασε τον στόχο του -σημάδι του σχεδόν κοινού τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να προκληθεί βασανισμός.

Ο Κουκ, ο πατέρας του οποίου ήταν Πρεσβυτεριανός εφημέριος, είπε ότι οι λεπτομέρειες και η πραγματικότητα της Σταύρωσης τού έρχονται έντονα στον νου καθώς στοχάζεται τον θάνατο του Ιησού αυτή την εποχή του χρόνου: «Σκέφτομαι πολύ τη φύση του ανθρώπινου πόνου και το τι μπορεί να επιφέρει το κράτος σε έναν άνθρωπο. Ο πόνος της σταύρωσης είναι, υποθέτω, από τους πιο βαθείς που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος», είπε. «Και, ειλικρινά, μερικές φορές είναι υπερβολικός», τόνισε.

Υπάρχει, όμως, και το παράξενο μυστήριο του ίδιου του σταυρού, ίσως της πιο φρικτής τιμωρίας που έχει επινοηθεί, ο οποίος είναι πλέον το κατοχυρωμένο έμβλημα μιας πνευματικής ανανέωσης: «Είναι μια από τις ειρωνείες της ιστορίας», υπογραμμίζει ο αμερικανός καθηγητής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News