Η φυλακή του Λεφόρτοβο χτίστηκε ως στρατιωτικό σωφρονιστικό κατάστημα στην ανατολική Μόσχα, από τις τσαρικές αρχές, το 1881. Μυστήριο περιβάλλει τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της και, ειδικότερα, γιατί χτίστηκε στο σχήμα του γράμματος «Κ». Κατά τη σοβιετική εποχή κατέστη σταδιακά διαβόητη, καθώς εκεί κατέληγαν αντιφρονούντες (μεταξύ των οποίων και ο συγγραφέας Αλεξάντρ Σολζενίτσιν) και άλλοι που έμπαιναν στο στόχαστρο της KGB.

Από τη διάλυση της ΕΣΣΔ έχουν περάσει περισσότερα από 20 χρόνια. Αλλά το Λεφόρτοβο εξακολουθεί να στέκει όρθιο και σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως από τη διάδοχο υπηρεσία της KGB, την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας ή FSB, ως χώρος προσωρινής κράτησης. Εκεί κρατείται και ο Εβαν Γκέρσκοβιτς, ο 31χρονος δημοσιογράφος της Wall Street Journal που συνελήφθη την περασμένη εβδομάδα κατηγορούμενος για κατασκοπεία.

«Η σύλληψη ενός διαπιστευμένου ξένου δημοσιογράφου με φαινομενικά τραβηγμένες κατηγορίες για κατασκοπεία απηχεί τις ψυχροπολεμικές τακτικές της Σοβιετικής Ενωσης. Είναι μια κίνηση που ο εργοδότης του και όσοι τον γνωρίζουν θεωρούν παράλογη και ξεκάθαρα πολιτικά υποκινούμενη» γράφει σε ανάλυσή του ο Ανταμ Τέιλορ της Washington Post.

Ο Εβαν Γκέρσκοβιτς έχει ήδη περάσει μία εβδομάδα έγκλειστος στη φυλακή του Λεφόρτοβο. Την Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν δήλωσε ότι ο αμερικανός ανταποκριτής στη Μόσχα «συνελήφθη αδίκως», προσθέτοντας ότι το υπουργείο του εξετάζει ήδη εάν πληρούνται τα κριτήρια που απαιτούνται ώστε να καταβληθεί μια ευρεία κυβερνητική προσπάθεια για την απελευθέρωσή του.

Την Τρίτη ο Γκέρσκοβιτς συναντήθηκε για πρώτη φορά με τους δικηγόρους του, ενώ την επομένη γιόρτασε το εβραϊκό Πάσχα στο κελί του. «Είναι αμερικανός πολίτης αλλά οι γονείς του είναι ρώσοι εβραίοι. Εφυγαν από τη Σοβιετική Ενωση χωριστά ως νεαροί ενήλικες και συναντήθηκαν στο Μίσιγκαν το 1979», μας πληροφορεί ο δημοσιογράφος της Washington Post.

Γράφει επίσης πως η φυλακή του Λεφόρτοβο είναι περιβόητη κυρίως για το αίσθημα της απομόνωσης που προκαλεί στους κρατουμένους. Σύμφωνα με μαρτυρίες εγκλείστων, ο συνωστισμός δεν αποτελεί πρόβλημα σε σχέση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες ρωσικές φυλακές. Αντιθέτως, στο Λεφόρτοβο επιδιώκεται οι κρατούμενοι να μη μιλούν καν μεταξύ τους και να απομονώνονται το δυνατόν περισσότερο από τον έξω κόσμο. Οπως το θέτει η Wall Street Journal σε εκτενές ρεπορτάζ της, η φυλακή του Λεφόρτοβο σχεδιάστηκε για να κάνει τους κρατουμένους «να αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι».

Η σύλληψη με την κατηγορία της κατασκοπείας και ο εγκλεισμός του Εβαν Γκέρσκοβιτς στη φυλακή σόκαρε τα μέλη της πολύ κλειστής κοινότητας των ξένων ανταποκριτών στη Μόσχα, αλλά και πάμπολλους συναδέλφους και φίλους του στις ΗΠΑ.

«Αισθανόταν ότι είχε το σπάνιο δημοσιογραφικό προνόμιο να κάνει ρεπορτάζ σε μια χώρα που είχε ξεκινήσει τη μεγαλύτερη σύρραξη στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πως η κατανόηση του τι ένιωθαν, τόσο η ελίτ όσο και ο ευρύτερος πληθυσμός, για αυτό ήταν μια επείγουσα δημοσιογραφική αποστολή» έγραψε ο Τζόσουα Γιάφα του New Yorker την Παρασκευή, μία ημέρα μετά τη σύλληψη του Γκέρσκοβιτς.

Ανέφερε επίσης πως στη μετασοβιετική Ρωσία υφίστατο ένα ειδικό καθεστώς για τους ξένους ανταποκριτές. Παρά την καταστολή των αντιφρονούντων και τον εκφοβισμό των εγχώριων δημοσιογράφων, οι απεσταλμένοι και οι ανταποκριτές ΜΜΕ του εξωτερικού απολάμβαναν μια σχετική ελευθερία. Ωστόσο, η σύλληψη του Γκέρσκοβιτς την προηγούμενη Πέμπτη άλλαξε με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο τα δεδομένα.

Πριν από τον απεσταλμένο της Wall Street Journal στη Μόσχα, ο τελευταίος αμερικανός δημοσιογράφος που είχε συλληφθεί με την κατηγορία της κατασκοπείας στη Ρωσία ήταν ο Νίκολας Ντανίλοφ, διευθυντής του γραφείου του U.S. News & World Report. Κατέληξε στα χέρια των σοβιετικών αρχών το 1986, κατά την τελική φάση του Ψυχρού Πολέμου. Φυλακίστηκε επίσης στο Λεφόρτοβο, αλλά αφέθηκε ελεύθερος έπειτα από εβδομάδες, στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων, με τις ΗΠΑ να προσφέρουν ως αντάλλαγμα στους Σοβιετικούς τον Γκενάντι Ζαχάροφ, έναν ακόλουθο της αντιπροσωπείας της ΕΣΣΔ στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ο οποίος είχε συλληφθεί, επίσης κατηγορούμενος για κατασκοπεία, λίγες ημέρες πριν τη σύλληψη του Νίκολας Ντανίλοφ.

Σήμερα, πολλοί αναμένουν μια παρόμοια συμφωνία και για τον Κέρσκοβιτς. Το ότι συνελήφθη λίγες ημέρες αφότου το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης άσκησε δίωξη εναντίον ενός φερόμενου ως ρώσου κατασκόπου που σπούδαζε στις ΗΠΑ με πλαστή ταυτότητα, υποδυόμενος έναν φοιτητή από τη Βραζιλία, μάλλον δεν είναι τυχαίο.

Πριν από έναν χρόνο η Ρωσία αντάλλαξε τον αμερικανό πρώην πεζοναύτη Τρέβορ Ριντ με τον Κονσταντίν Γιαροσένκο, ο οποίος κρατούνταν στις ΗΠΑ κατηγορούμενος για διακίνηση ναρκωτικών. Στη συνέχεια, τον περασμένο Δεκέμβριο, η Μόσχα αντάλλαξε τη διάσημη αμερικανίδα μπασκετμπολίστρια Μπρίτνεϊ Γκράινερ με τον διαβόητο ρώσο έμπορο ναρκωτικών Βίκτορ Μπουτ. Ο Ριντ και η Γκράινερ είχαν καταδικαστεί αμφότεροι σε κάθειρξη εννέα ετών, ο πρώτος επειδή έθεσε σε κίνδυνο, υπό την επήρεια μέθης, «τη ζωή και την υγεία» ρώσων αστυνομικών, η δεύτερη για κατοχή ναρκωτικών ουσιών. Στη Ρωσία, όμως, εξακολουθεί να κρατείται ο Πολ Γουίλαν, επίσης πρώην πεζοναύτης, που εκτίει ποινή κάθειρξης 16 ετών για κατασκοπεία. Τόσο αυτός όσο και ο Ριντ κρατήθηκαν στο Λεφόρτοβο πριν μεταχθούν αλλού.

Ολοκληρώνοντας το ρεπορτάζ του, ο Ανταμ Τέιλορ σημειώνει ότι πριν από μια δεκαετία αυτού του είδους η ψυχροπολεμική τακτική αναζήτησης, κράτησης και ανταλλαγής ομήρων έμοιαζε να ανήκει αμετάκλητα στο παρελθόν και πολλοί πίστευαν ότι μέρη όπως η φυλακή του Λεφόρτοβο και όλα όσα συμβόλιζε θα παραδίδονταν επίσης στη λήθη. Μάλιστα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, κατά την πρώτη του θητεία είχε δώσει χάρη σε έναν αμερικανό επιχειρηματία που είχε κρατηθεί εκεί, επίσης με την κατηγορία της κατασκοπείας.

«Το καθεστώς εναντίον του οποίου πολέμησα δεν υπάρχει» είχε πει το 1997 στην Washington Post ο Ανατόλι Σαράνσκι, πρώην εβραίος σοβιετικός αντιφρονών και νυν ισραηλινός πολιτικός που πέρασε εννιά χρόνια σε σοβιετικές φυλακές (από το 1977 έως το 1986, που απελευθερώθηκε στο πλαίσιο μιας μαζικής ανταλλαγής κρατουμένων), ορισμένα από τα οποία στη φυλακή του Λεφόρτοβο.

Μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα με αφορμή μια επίσκεψή του στη διαβόητη φυλακή, είχε προσθέσει πως «οι άνθρωποι που υπερασπίζονταν τότε το καθεστώς έχασαν – και έχασαν σε μεγάλο βαθμό. Δεν υπάρχει λόγος να συγχωρούμε αυτούς που έχασαν. Δεν το είδα ποτέ αυτό ως μάχη κατά ατόμων, το έβλεπα ως μάχη κατά του συστήματος και το σύστημα είναι νεκρό».

Ωστόσο, «τα γεγονότα που ακολούθησαν, διέλυσαν αυτή την ιδέα. Η Ρωσία καθοδηγείται, σχεδόν αποκλειστικά, από έναν πρώην πράκτορα της KGB. Στην Ουκρανία και αλλού εφαρμόζει μια επιθετική εξωτερική πολιτική που αντλεί στοιχεία και από τη Σοβιετική Ενωση και από την Τσαρική Αυτοκρατορία. Ο Σαράνσκι συμμετέχει τώρα στην εκστρατεία για την απελευθέρωση ενός άλλου κρατουμένου (του Εβαν Γκέρσκοβιτς) στο Λεφόρτοβο» συνοψίζει ο δημοσιογράφος της Washington Post.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News