«Ρωσία – ΗΠΑ, σύγκρουση στον αέρα». Η είδηση για την πτώση (κατά τους Αμερικανούς κατάρριψη) του UCAV (unmanned combat aerial vehicle) ΜQ-9 Reaper στη Μαύρη Θάλασσα την Τρίτη έσπειρε φόβους ψυχροπολεμικής κλιμάκωσης μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον και παρά τις διαβεβαιώσεις του ρωσικού υπουργείου Αμυνας ότι τα μαχητικά Su-27 «δεν είχαν καμία σχέση» με τη συντριβή του μη επανδρωμένου αεροσκάφους, οι Αμερικανοί δεν έδειξαν να πείθονται. Το μήνυμα σαφές: «Η Μαύρη Θάλασσα δεν ανήκει σε κανέναν. Θα συνεχίσουμε να επιχειρούμε στην περιοχή», «θα πράξουμε ό,τι χρειαστεί για την εθνική ασφάλεια σε αυτή την περιοχή του κόσμου».

Στην επίσημη ανακοίνωση, υπογραμμίστηκε ότι τα Sukhoi πέρασαν αρκετές φορές πριν από τη σύγκρουση μπροστά από το UCAV και έριξαν εσκεμμένα καύσιμα πάνω του, «σε μια άφρονα και αντιεπαγγελματική» ενέργεια.

Σύμφωνα με την εκδοχή των Αμερικανών το ΜQ-9 εκτελούσε πτήση ρουτίνας σε διεθνή εναέριο χώρο, όταν χτυπήθηκε από το ρωσικό SU-27 (δείτε κάτω το σχετικό βίντεο προσομοίωσης από το CBS). «Πρόκειται για επικίνδυνη και αντιεπαγγελματική ενέργεια από τους Ρώσους, εξαιτίας της οποίας λίγο έλειψε να συντριβούν και τα δύο αεροσκάφη», επανέλαβε ο στρατηγός Τζέιμς Χέκλερ, ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος, εποπτεύων τις επιχειρήσεις της Αμερικανικής Αεροπορίας στην περιοχή.

Σε νεότερη ενημέρωση η  U.S. European Command επεσήμανε για το επεισόδιο όταν ήταν «η τελευταία σε μία σειρά επικίνδυνων ενεργειών από τους ρώσους πιλότους κατά την επαφή τους με αμερικανικά και συμμαχικά αεροσκάφη».

Από την πλευρά του, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας, στη σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε (έστω και με σημαντική καθυστέρηση)  διέψευσε ότι υπήρξε οποιαδήποτε επαφή με το MQ-9, υποστηρίζοντας ότι το αμερικανικό UCAV παραβίασε ζώνη προσωρινής απαγόρευσης πτήσεων.

«Το πρωί της Τρίτης 14 Μαρτίου τρέχοντος έτους στη λεκάνη της Μ. Θάλασσας, στην περιοχή της χερσονήσου της Κριμαίας, από τα μέσα ελέγχου εναέριου χώρου των αεροδιαστημικών δυνάμεων της Ρωσίας καταγράφηκε η πτήση αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους τύπου MQ-9 με κατεύθυνση τα σύνορα της Ρωσικής Ομοσπονδίας», ανακοίνωσε το ρωσικό υπουργείο Αμυνας, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων TASS.

«Η πτήση –συνεχίζει η ανακοίνωση– πραγματοποιούνταν με απενεργοποιημένους αναμεταδότες και κατά παράβαση των ορίων ζώνης προσωρινού καθεστώτος χρήσης εναέριου χώρου, το οποίο έχει οριστεί για τους σκοπούς διεξαγωγής της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης ( βλ. ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) και έχει κοινοποιηθεί σε όλους τους χρήστες του διεθνούς εναέριου χώρου και δημοσιευθεί σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες».

Σύμφωνα πάντα με τους Ρώσους, «το μη επανδρωμένο αεροσκάφος, λόγω απότομου ελιγμού του, περιέπεσε σε ανεξέλεγκτη πτήση με απώλεια ύψους και κατέπεσε το νερό».

«Τα ρωσικά μαχητικά δεν χρησιμοποίησαν τα οπλικά τους συστήματα, δεν ήρθαν σε επαφή με το μη επανδρωμένο αεροσκάφος και επέστρεψαν αισίως στην αεροπορική τους βάση», καταλήγει η ανακοίνωση.

Το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας, ωστόσο, επιμένει ότι το MQ-9 Reaper συνετρίβη στη Μαύρη Θάλασσα εξαιτίας πρόσκρουσης με ρωσικό μαχητικό.

«Λόγω της ζημιάς που υπέστη, δεν είχαμε άλλη επιλογή από την πτώση του στη Μαύρη Θάλασσα» δήλωσε σε ενημέρωση Τύπου ο ταξίαρχος της Αμερικανικής Αεροπορίας Πατ Ράιντερ, επαναλαμβάνοντας ότι η σύγκρουση με το Sukhoi προκάλεσε απώλεια της πτητικής ικανότητας του UCAV.

Εκπρόσωπος του Πενταγώνου δεν θέλησε να διευκρινίσει εάν το MQ-9 Reaper που κατέπεσε στη Μαύρη Θάλασσα ήταν οπλισμένο.

Τι είναι το MQ-9 Reaper

Τα MQ-9 Reaper είναι μη επανδρωμένα αεροσκάφη που κατασκευάζονται από την αμερικανική εταιρεία General Atomics. Με μήκος 11 μέτρων και άνοιγμα φτερών στα 22 μέτρα , αναπτύσσουν ταχύτητες που φθάνουν τα 370 χλμ./ώρα, πετώντας σε ύψος 50.000 ποδών (15 χλμ.) για χρονική διάρκεια από 24 έως και 48 ώρες, με μέγιστη ακτίνα δράσης 5.926 χλμ.

Διάδοχος του ΜQ-1 Predator που πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του ’90, το MQ-9 Reaper είναι το κύριο UAV – UCAV που χρησιμοποιεί από το 2007 η Αμερικανική Αεροπορία  σε αποστολές ISR (intelligence, surveillance, and reconnaissance) και κρούσης.

Στο όνομα του MQ-9 Reaper, το γράμμα M σημαίνει multipurpose (πολλαπλών χρήσεων) και το Q σημαίνει ότι αναφέρεται σε τηλεκατευθυνόμενα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα. Οσο για τον αριθμό 9, υποδηλώνει ότι πρόκειται για το ένατο στη σειρά των μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων.

Οπως προαναφέρθηκε, το MQ-9 Reaper μπορεί να εκτελέσει αποστολές, ISR, κλειστή αεροπορική υποστήριξη ή CSAR (έρευνα μάχης και διάσωση), όπως η αναζήτηση πιλότων αεροσκαφών που έχουν καταρριφθεί. Χρησιμοποιούνται επίσης ως αεροσκάφη συνοδείας ή/και επιθετικών επιχειρήσεων, αναγνώρισης και εξολόθρευσης στόχων.

Οπλισμός και δυνατότητες

Στην περιγραφή των τεχνικών χαρακτηριστικών και των δυνατοτήτων του από την US Αir Force σημειώνεται (πέρα από χρήση του ως μέσο συλλογής πληροφοριών / intelligence-collection asset) η μοναδική του δυνατότητα να εκτελεί χτυπήματα ακριβείας κατά στόχων υψηλής σημασίας (high-value and time-sensitive targets).

Το ΜQ-9  ελέγχεται από πλήρωμα δύο ατόμων στον Σταθμό Ελέγχου Εδάφους (GCS – Ground Control Station).

Στον πυργίσκο του ρύγχους φέρουν ηλεκτροοπτική κάμερα, υπέρυθρη κάμερα και καταδείκτη λέιζερ για τον εντοπισμό στόχων, ενώ όσον αφορά τον οπλισμό, μπορούν να μεταφέρουν έως και 16 πυραύλους αέρος-εδάφους AGM-114 Hellfire (όσους δηλ. και ένα επιθετικό ελικόπτερο Apache) καθώς επίσης κατευθυνόμενες βόμβες λέιζερ GBU-12 Paveway II και βόμβες GBU-38 JDAM (Joint Direct Attack Munitions).

Συγκεκριμένα το MQ-9 Reaper διαθέτει σύστημα εντοπισμού και αποφυγής (Detect and Avoid – DAA), ραντάρ πολλαπλού ρόλου με λειτουργία ISAR, σύστημα AIS και αισθητήρα βίντεο υψηλής ευκρίνειας, που επιτρέπει τον εντοπισμό και αναγνώριση σκαφών επιφανείας εντός χιλιάδων τετραγωνικών ναυτικών μιλίων.

Σε σύγκριση με το Predator, το Reaper έχει σχεδόν εξαπλάσιο ωφέλιμο φορτίο, γεγονός που του επιτρέπει να χρησιμοποιεί πολύ μεγαλύτερο εύρος όπλων.

Εκτος από τους πυραύλους AGM-114 Hellfire -κατευθυνόμενους πυραύλους αέρος-εδάφους, σχεδιασμένους για πλήγματα σε θωρακισμένους, ελαφρά θωρακισμένους και άλλους στόχους ακριβείας- δύνανται να φέρουν συστήματα GBU-12 Paveway II, δηλαδή εναέριες βόμβες υψηλής ακρίβειας που βασίζονται στις κλασικές βόμβες Mk 82, βάρους 227 κιλών και εξοπλισμένες με σύστημα καθοδήγησης λέιζερ.

Στον οπλισμό τoυ UCAV, περιλαμβάνονται και οι λεγόμενες βόμβες JDAM –  GBU-9 Joint Direct Attack – που καθοδηγούνται στον στόχο με GPS και αδρανειακό σύστημα, ενώ προβλέπεται και η χρήση του εξελιγμένου GBU-49 Enhanced Paveway II, το οποίο μπορεί να ελεγχθεί με λέιζερ και GPS / INS.

Τέλος, υπάρχει δυνατότητα χρήσης  συστημάτων πυρομαχικών λέιζερ GBU-54 που συνδυάζουν την ακρίβεια των JDAM με δείκτες λέιζερ.

Αυτό που κάνει τα MQ-9 Reaper εξαιρετικά αποτελεσματικά, είναι το ενσωματωμένο σύστημα πολλαπλών φασματικών στόχευσης που παρέχει οπτική αναγνώριση στόχων. Σε μία από τις εκδόσεις του UCAV, το πλήρωμα διαθέτει αισθητήρα υπερύθρων, έγχρωμη και μονόχρωμη τηλεοπτική κάμερα ημέρας, κάμερα υπερύθρων (μικρών κυμάτων), ανιχνευτή εύρους λέιζερ και σύστημα φωτισμού στόχου λέιζερ.  Το UCAV μπορεί να δει τους περισσότερους επίγειους στόχους τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και τη νύχτα, ακόμη και αν είναι καλυμμένοι.

Για τις ναυτικές εκδόσεις του MQ-9 Reaper υπάρχει δυνατότητα ρίψης και ελέγχου σημαδούρων σόναρ για ανθυποβρυχιακές εργασίες καθώς και εγκατάστασης σταθμών ραντάρ προσαρμοσμένων να λειτουργούν πάνω από το νερό.

Το πρόγραμμα των MQ-9 για την Πολεμική Αεροπορία – «Φωλιά» UAV η 110 Π.Μ.

Η Ελλάδα προτίθεται να αποκτήσει τρία UAV MQ-9 στην έκδοση Guardian, ενώ υπαρκτό είναι το ενδιαφέρον και για την απόκτηση ΜQ-9 στην έκδοση Reaper.

Aπό τον περασμένο Νοέμβριο άλλωστε, έχουν μετασταθμεύσει στην 110 Πτέρυγας Μάχης, στη Λάρισα, και επιχειρούν οκτώ αμερικανικά UAV MQ-9 Reaper της USAFE με το προσωπικό υποστήριξής τους, στο πλαίσιο της Επικαιροποιημένης Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και των ΗΠΑ (Mutual Defense Cooperation Agreement – MDCA), καθώς και της Εφαρμοστικής Διευθέτησής της που υπεγράφη μεταξύ του ΓΕΕΘΑ και της US European Command (EUCOM) την 1 Νοεμβρίου 2021 .

Η παρουσία των κορυφαίων οπλισμένων αμερικανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών με το παρατσούκλι «θεριστές», εντάσσεται στον σχεδιασμό του ΓΕΕΘΑ, σε συνεργασία με το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας, να μετατραπεί η 110 Π.Μ. σε «φωλιά» των ελληνικών (και αμερικανικών) UAV.

Υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ επενδύουν στην Αεροπορική Βάση Λάρισας συνολικά 33,5 εκατ. δολάρια, προκειμένου η 110 Π.Μ. να μπορεί να φιλοξενήσει τεχνολογικά ανεπτυγμένες πλατφόρμες.

Επισήμως η αποστολή των αμερικανικών MQ-9 συνδέεται με την ανάγκη αποστολών επιτήρησης στην περιοχή της Μεσογείου, ωστόσο είναι προφανές ότι η ακτίνα δράσης τους (1.850 χιλιόμετρα) επιτρέπει και τη χρήση τους για αποστολές σε χώρες της πτέρυγας του ΝΑΤΟ που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα (Βουλγαρία, Ρουμανία).

Οπως προαναφέρθηκε, το πρόγραμμα της Πολεμικής Αεροπορίας προβλέπει αγορά μέσω του προγράμματος FMS (Foreign Military Sales) τριών UAV τύπου MQ-9 και ενός σταθμού διοίκησης που θα τα ελέγχει – αριθμός που θεωρείται επαρκής για την κάλυψη των αναγκών επιτήρησης του εθνικού χώρου.

Παράλληλα με το πρόγραμμα των ΜQ-9, σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι συζητήσεις και με το Ισραήλ για την προμήθεια Heron (MkII ή Heron-TP), των πιο εξελιγμένων UCAV των IDF (Israel Defense Forces) με δυνατότητες εκτέλεσης και επιθετικών αποστολών (όπως για παράδειγμα εδώ).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News