Μεταξύ όλων όσοι τάσσονται υπέρ της άμεσης λύσης του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία δια της διπλωματικής οδού, συγκαταλέγεται πλέον και ο κορυφαίος εν ζωή στοχαστής των καιρών μας, ο 93χρονος Γιούργκεν Χάμπερμας.

Σε εκτενές άρθρο του στη Süddeutsche Zeitung, ο γερμανός φιλόσοφος αναλύει τον διεθνή δημόσιο διάλογο που διεξάγεται για τη σύρραξη, υποστηρίζοντας πως η Δύση, και ειδικά η Ευρώπη, πρέπει να αναθεωρήσει τη στάση της, λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα διδάχθηκε (ή θα έπρεπε να είχε διδαχθεί) η Γηραιά Ηπειρος από τους δύο παγκοσμίους πολέμους του προηγούμενου αιώνα.

Σύμφωνα με τον Χάμπερμας, την ευθύνη για τον πόλεμο τη φέρει ξεκάθαρα η Ρωσία. Σημειώνει πως οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ουκρανία «παραβιάζοντας το Διεθνές Δίκαιο», οπότε η Δύση έχει καθήκον να συνδράμει τους μαχόμενους Ουκρανούς. Συγχρόνως, όμως, υφίσταται και ο κίνδυνος η Ευρώπη και οι ΗΠΑ να παγιδευτούν μέσα στη δίνη του πολέμου, με τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης να είναι πραγματικά μοιραίες.

«Η απόφαση για την προμήθεια αρμάτων μάχης Leopard είχε μόλις χαιρετιστεί ως “ιστορική”, αλλά η είδηση είχε ήδη ξεπεραστεί (και σχετικοποιηθεί) από φήμες για αιτήματα για μαχητικά αεροσκάφη, πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, πολεμικά πλοία και υποβρύχια» θυμίζει ο Χάμπερμας.

«Οι εκκλήσεις για βοήθεια, τόσο δραματικές όσο και κατανοητές, από μια Ουκρανία που δέχτηκε επίθεση κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, είχαν την αναμενόμενη ανταπόκριση στη Δύση», προσθέτει, σημειώνοντας οι Ουκρανοί εξακολουθούν να απαιτούν ολοένα πιο ισχυρά οπλικά συστήματα και οι σύμμαχοί τους συνεχίζουν να ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό, αν και διστακτικά. Ωστόσο, «η αύξηση των παραδόσεων όπλων έχει αναπτύξει τη δική της δυναμική, που θα μπορούσε να μας κάνει να διαβούμε λίγο-πολύ ανεπαίσθητα το κατώφλι του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου» προειδοποιεί.

Λαμβάνοντας υπόψη το εν λόγω εφιαλτικό και κάθε άλλο παρά απίθανο ενδεχόμενο, ο Χάμπερμας θεωρεί πως στόχος της Δύσης δεν θα πρέπει να είναι η νίκη της Ουκρανίας ανεξαρτήτως κόστους, όπως υποστηρίζεται ολοένα πιο συχνά από διάφορες πλευρές (ο γερμανός φιλόσοφος θυμίζει τη δήλωση του λιθουανού υπουργού Εξωτερικών: «Πρέπει να ξεπεράσουμε τον φόβο της ήττας της Ρωσίας»), αλλά η αποτροπή της ήττας της Ουκρανίας. Η διάκριση ανάμεσα στη νίκη και στη μη ήττα είναι σίγουρα λεπτή, αλλά θεμελιώδης στην προκειμένη περίπτωση.

«Ο πόλεμος παρατείνεται, η έκταση της καταστροφής αυξάνεται και τα θύματα επίσης. Μήπως η δυναμική της στρατιωτικής βοήθειας που παρέχουμε για βάσιμους λόγους θα έπρεπε τώρα να απολέσει τον αμυντικό της χαρακτήρα επειδή η νίκη εναντίον του Πούτιν είναι ο μόνος δυνατός στόχος; Η Ουάσινγκτον και οι κυβερνήσεις των άλλων κρατών-μελών του ΝΑΤΟ είχαν συμφωνήσει από την αρχή να σταματήσουν πριν το σημείο χωρίς επιστροφή: την είσοδο στον πόλεμο», υπενθυμίζει ο Χάμπερμας.

«Η υπνοβασία στην άκρη της αβύσσου καθίσταται πραγματικός κίνδυνος, κυρίως επειδή η Δυτική Συμμαχία όχι μόνο ενισχύει την Ουκρανία, αλλά επαναλαμβάνει ασταμάτητα ότι θα στηρίζει την ουκρανική κυβέρνηση “για όσο χρειαστεί” και ότι μόνο η ουκρανική κυβέρνηση μπορεί να αποφασίσει τον χρόνο και τους στόχους των όποιων διαπραγματεύσεων», συμπληρώνει.

Αυτή η πολεμοχαρής έμφαση έχει ως αποτέλεσμα να μην επιδιώκει η Δύση όσο το δυνατόν πιο ενεργά τη χάραξη ενός δρόμου προς τη λύση του πολέμου δια της διπλωματικής οδού. Καλώς ή κακώς, όμως, η λήψη της απόφασης για διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα δεν μπορεί να ανατεθεί αποκλειστικά στην Ουκρανία.

«Από τη μια πλευρά, είναι αλήθεια ότι μόνο όποιος εμπλέκεται στον πόλεμο μπορεί να καθορίζει τους στόχους του στο πλαίσιο του πολέμου και, αν πρέπει, τον χρόνο των διαπραγματεύσεων. Από την άλλη, η συνέχιση της αντίστασης της Ουκρανίας εξαρτάται επίσης από την υποστήριξη της Δύσης» γράφει ο Χάμπερμας.

«Η Δύση έχει επίσης νόμιμα συμφέροντα και υποχρεώσεις. Οι Δυτικές κυβερνήσεις λειτουργούν σε μεγαλύτερη γεωπολιτική κλίμακα και πρέπει να λάβουν υπόψη και άλλα συμφέροντα εκτός από εκείνα της Ουκρανίας σε αυτόν τον πόλεμο. Εχουν νομικές υποχρεώσεις έναντι των αναγκών ασφαλείας των δικών τους πολιτών και επιπλέον, ανεξάρτητα από τη στάση του ουκρανικού πληθυσμού, μοιράζονται την ηθική ευθύνη για τα θύματα και τις καταστροφές που προκαλούν τα όπλα που προέρχονται από τη Δύση. Επομένως, δεν μπορούν να μεταθέσουν την ευθύνη για τις βάναυσες συνέπειες μιας παράτασης των εχθροπραξιών, που είναι δυνατή μόνο χάρη στη στρατιωτική τους υποστήριξη στην ουκρανική κυβέρνηση».

Ωστόσο, η συνέχιση του πολέμου δύναται να φέρει τη Δύση σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, καθώς αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα αναγκαστεί να επιλέξει, είτε να εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο είτε να εγκαταλείψει την Ουκρανία στη μοίρα της, ούτως ώστε να αποτρέψει έναν Τρίτο Παγκόσμιο μεταξύ πυρηνικών, αυτή τη φορά, δυνάμεων. Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να αρχίσει να δρα προληπτικά η Δύση, πριν φτάσει σε αυτό το σημείο, ανοίγοντας τον δρόμο προς τις διαπραγματεύσεις, αλλά και εξασφαλίζοντας, συγχρόνως, μέσω της συνέχισης του εξοπλισμού του Κιέβου, ότι η Ουκρανία δεν θα ηττηθεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Δύση είναι σημαντικό να θυμάται τα διδάγματα των δύο παγκοσμίων πολέμων. Η τραγική κατάσταση που επικρατεί στο πεδίο, όπου διεξάγεται εδώ και πολλούς μήνες ένας αιματηρός πόλεμος, με αμφότερες τις πλευρές να έχουν τεράστιες απώλειες σε άνδρες, ώθησε τους αξιωματούχους του ΝΑΤΟ να συγκρίνουν τη μάχη για το Μπαχμούτ με τη φονική Μάχη του Βερντέν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Η Δύση δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάει τον αριθμό των θυμάτων που είναι αποδεκτός στο όνομα του θεμιτού σκοπού» σημειώνει ο Χάμπερμας. «Οι βάρβαρες εμπειρίες των δύο παγκοσμίων πολέμων και η νευρική ένταση του Ψυχρού Πολέμου είχαν γενικά επιφέρει μια λανθάνουσα εννοιολογική αλλαγή στο μυαλό των πληγέντων πληθυσμών κατά τον περασμένο αιώνα. Συχνά κατέληγαν ασυνείδητα, από τις εμπειρίες τους, στο συμπέρασμα ότι οι πόλεμοι (αυτός ο αυτονόητος μέχρι τότε τρόπος επίλυσης διεθνών διαφορών) ήταν απολύτως ασυμβίβαστοι με τα πρότυπα της πολιτισμένης συνύπαρξης. Ο βίαιος χαρακτήρας του πολέμου είχε τρόπον τινά απολέσει τη φυσικότητά του».

Από αυτή τη νέα αντίληψη προήλθε το Διεθνές Δίκαιο. «Αυτή η σκέψη για τα θύματα του πολέμου εξηγεί αφενός την κατάργηση του jus ad bellum, δηλαδή του ζοφερού “δικαιώματος” των κυρίαρχων κρατών να διεξάγουν πόλεμο κατά βούληση. Αλλά εξηγεί επίσης γιατί η θεωρία του δίκαιου πολέμου, που βασίζεται στην ηθική, κάθε άλλο παρά ανανεώθηκε, αντιθέτως καταργήθηκε, εκτός από το δικαίωμα αυτοάμυνας όποιου δέχεται επίθεση».

Για αυτόν τον λόγο «η Δύση, η οποία επιτρέπει στην Ουκρανία να συνεχίζει τον αγώνα εναντίον ενός εγκληματικού επιτιθέμενου, δεν πρέπει να ξεχνάει τον αριθμό των θυμάτων, ούτε τον κίνδυνο στον οποίο εκτίθενται εν δυνάμει θύματα, ούτε το μέγεθος της πραγματικής και πιθανής καταστροφής, που γίνεται απρόθυμα αποδεκτό στο όνομα του θεμιτού στόχου. Ακόμη και ο πιο ανιδιοτελής υποστηρικτής δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη στάθμισης αυτής της αναλογικότητας. Η διστακτική διατύπωση “δεν πρέπει να ηττηθεί” (η Ουκρανία) αμφισβητεί μια θεώρηση τύπου φίλος-εχθρός, που κρίνει την πολεμική επίλυση των διεθνών διαφορών ως “φυσική” και χωρίς εναλλακτικές επιλογές, ακόμη και στον 21ο αιώνα. Ενας πόλεμος, και ακόμη περισσότερο αυτός που ξεκίνησε ο Πούτιν, είναι το σύμπτωμα μιας οπισθοδρόμησης σε σχέση με τον βαθμό της πολιτικής αλληλεπίδρασης που επιτεύχθηκε ιστορικά, ειδικά μεταξύ των δυνάμεων που κατάφεραν να διδαχθούν από τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Εάν το ξέσπασμα μιας ένοπλης σύγκρουσης δεν μπορεί να αποφευχθεί με επώδυνες κυρώσεις, επώδυνες ακόμη και για τους ίδιους τους υπερασπιστές του παραβιασμένου Διεθνούς Δικαίου, η απαραίτητη εναλλακτική λύση –σε σύγκριση με τη συνέχιση του πολέμου, με ολοένα περισσότερα θύματα– είναι να αναζητηθούν ανεκτοί συμβιβασμοί», καταλήγει ο Γιούργκεν Χάμπερμας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News