Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει μπει εδώ και καιρό στην εκπαίδευση- ιδίως στα πιο εκσυγχρονισμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα – με στόχο να ενισχύσει τις δεξιότητες των εκπαιδευόμενων, τόσο ως προς την χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, όσο και την δημιουργικότητα, ευελιξία και επικοινωνιακή άνεση. Ωστόσο η κατάχρησή της προκαλεί κρίσιμες ελλείψεις και κενά σε όσους εθίζονται σε αυτήν, για λόγους ευκολίας

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της εφαρμογής Chat GPT που αποδείχθηκε πως συγγράφει τις εργασίες πολλών μαθητών και φοιτητών. Αυτή η εξέλιξη, πέρα από τεχνολογικό επίτευγμα συνιστά και μία παραδοξότητα. Πράγματι, τα καλύτερα σχολεία και πανεπιστήμια υπόσχονται να αναπτύξουν την δημιουργικότητα των τυχερών που εκπαιδεύονται σε αυτά, με στόχο να τους εξασφαλίσουν μια μοναδικότητα ανταγωνιστική στην επαγγελματική αρένα. Ο στόχος τους αυτός, όμως, αυτόματα καταργείται, όταν αντί για δημιουργικούς απόφοιτους βγάζουν αντιγραφείς – και ούτε καν αυτό, αφού το GPT κάνει την δουλειά για χάρη τους.

Τι συμβαίνει, όμως, με τους μαθητές και φοιτητές που αναθέτουν στο ρομπότ να συγγράψει τα κείμενα των εργασιών τους; Τι επιδράσεις έχει αυτή η ανάθεση στην μετέπειτα ζωή τους – ως προς την ταυτότητά τους αλλά και την επαγγελματική σταδιοδρομία τους;

Απολαμβάνοντας την ευκολία της GPT/αντιγραφής

Σίγουρα οι GPTαντιγραφείς ανακουφίζονται από τις ωδίνες της μάθησης. Αποκτούν τις εργασίες τους ανέξοδα, αστραπιαία και, κυρίως, χωρίς την παραμικρή προσπάθεια. Κερδίζουν ελεύθερο χρόνο – αγαθό σπάνιο πια μέσα στις δίνες της γνώσης που εξελίσσεται επιταχυνόμενα. Έτσι μπορούν να χαρούν την ζωή τους στην κατάλληλη ηλικία, αντί να ξεραίνονται σαν φιλομαθείς μούμιες πάνω από τα βιβλία και χαμένοι σε αχανείς βάσεις δεδομένων.

Επιπλέον, οι GPTήδες χαλαρώνουν και ψυχολογικά, αφού γλιτώνουν από την αρχική δυσφορία, την αβεβαιότητα και τις αμφιβολίες που απαιτεί η σύνθεση οποιουδήποτε σχετικά πρωτότυπου κειμένου. Το ρομπότ αναλαμβάνει ακόμα και την αγχογόνα επικοινωνία τους με το εκπαιδευτικό περιβάλλον, δηλαδή την γλωσσικά πειστική παρουσίαση των «ιδεών» τους.

Με την (αντι -)συν -γραφική παρέμβασή του ChatGPT η ψυχοδιαβρωτική ανασφάλεια και η αγωνία της αξιολόγησης, μαζί με το άγχος της αποτυχίας, δίνουν την θέση τους στην σιγουριά της αβίαστης επιτυχίας. Αυτή είναι εξασφαλισμένη, αφού οι εργασίες που αυτό συνθέτει είναι αλάνθαστες (συνήθως), καθώς βασίζονται στην ιλιγγιώδη μνήμη και στην ταχυδακτυλουργική συνδυαστική ικανότητα του.

Αβασάνιστα οι παραγγελιοδότες του πετυχαίνουν να αξιολογηθούν θετικά, αν όχι και ευνοϊκότερα από τους συμμαθητές που επιμένουν να γράφουν μαζοχιστικά οι ίδιοι τις εργασίες τους, μοχθώντας διανοητικά και χάνοντας τις απολαύσεις μιας ασυννέφιαστης ζωής. Έτσι οι GPTήδειοι (δηλαδή επιτήδειοι στην αντιγραφή μέσω GPT) ολοκληρώνουν την βασική εκπαίδευσή τους έχοντας βασιστεί σε μια υβριδική και ανεξιχνίαστη – άρα ατιμώρητη και νόμιμη – μορφή αντιγραφής, που επιβραβεύεται ως δημιουργική προσπάθεια.

Όσοι παραδίδουν στους αξιολογητές με καθαρή την συνείδηση τα GPTκείμενα δεν νιώθουν την ανάγκη να απολογηθούν για την σίγουρη λογοκλοπή, ούτε να την καμουφλάρουν, κάτι που απαιτεί επίσης προσπάθεια και χρόνο. Το (ευτυχώς, ακόμα) ασυνείδητο ChatGPT αναμιγνύει με δεξιοτεχνία και χωρίς ηθικές αναστολές αποσπάσματα κειμένων, διαλύοντας τα πνευματικά δικαιώματα αιώνων σαν ισχνά συννεφάκια κάτω από τον εκτυφλωτικό ήλιο του ψηφιακού Διαφωτισμού.

Οι μαθητές και φοιτητές που φορτώνουν το ChatGPT με τις προσδοκίες τους για μαθησιακή πρόοδο σερφάρουν μαζί του πάνω στο κύμα της ανόργανης διανοητικής έκρηξης. Για την ώρα τους βολεύει που το συν- (αντι)γραφικό ρομπότ ανταγωνίζεται με επιτυχία οποιαδήποτε ανθρώπινη διανοητική προσπάθεια. Αποφεύγουν να σκεφτούν πως αυτό πρόκειται να ανταγωνιστεί κυρίως όσους βασίζονται υπερβολικά επάνω του, όσους μαθαίνει καλύτερα από ό,τι αυτοί γνωρίζουν τον εαυτό τους, αλλά και το ίδιο. Δεν συνειδητοποιούν πως αυτοί, οι τωρινοί χρήστες του θα γίνουν τα πρώτα θύματά του.

Φαίνεται τεχνοφοβικό κάτι τέτοιο; Κάθε άλλο.

Η υποστολή της δημιουργικότητας

Η κατάχρηση του ChatGPT για αντιγραφές εργασιών με μαθησιακούς στόχους βλάπτει σοβαρά την δημιουργικότητα των αντιγραφέων. Σίγουρα, αυτοί κερδίζουν χρόνο. Ωστόσο, για να αποκτήσεις την πολυπόθητη δημιουργικότητα πρέπει να σπαταλήσεις χρόνο. Αναπόφευκτα, έτσι στερείσαι αρκετές χαρές της νεανικής ζωής. Οι υπερβολικές απολαύσεις όμως αποτρέπουν τόσο τον απελευθερωτικό διασκορπισμό των σκέψεων – κάτι αναγκαίο για κάθε έρευνα – όσο και την συγκέντρωση σε ένα περιορισμένο γνωσιακό ζήτημα και στόχο.

Τα βασικά που χάνουν οι GPTαντιγραφείς είναι, η δημιουργικότητα, αλλά και η μεταμορφωτική ευκαιρία για έμπνευση σχετικά με το αντικείμενο της γνώσης τους

Δημιουργικότητα σημαίνει, μεταξύ των άλλων και την ικανότητα να παράγεις νέες ιδέες. Για να επινοηθούν όμως τέτοιες ιδέες επιστρατεύονται κατά συρροή πολυδιάστατες και άφθονες προηγούμενες πληροφορίες και εμπειρίες. Όπως επισήμανε ένας από τους πρωτοπόρους έρευνας σχετικά με την δημιουργικότητα, ήδη από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα (1950), ο Paul Guilford, πρόεδρος της Αμερικάνικης Ψυχολογικής Εταιρείας: « Κανένα δημιουργικό πρόσωπο δεν μπορεί να τα καταφέρει χωρίς προηγούμενη εμπειρία ή γεγονότα. Αυτό ποτέ δεν δημιουργεί μέσα σε ένα κενό ή με το κενό».

Ένα παράδειγμα για την καταλυτική επίδραση της έμπνευσης μας προσφέρει από τα μέσα του 15ου αιώνα Johannes Gensfleisch, γνωστός και ως Γουτεμβέργιος. Αυτός επινόησε το εκτυπωτικό μηχάνημα με κινητά γράμματα αλλά όχι από το μηδέν. Καθώς ζούσε σε μια οινοπαραγωγική περιοχή, εμπνεύστηκε από ένα πιεστήριο σταφυλιών για παραγωγή κρασιού, το οποίο τροποποίησε, για να εφεύρει την τυπογραφία. Ο Γουτεμβέργιος, με ιδιοφυή τρόπο μετέφερε την ιδέα του πιεστηρίου από τον χώρο παραγωγής κρασιού στο περιβάλλον παραγωγής βιβλίων. Αυτή η έμπνευσή του ταρακούνησε τον κοινωνικά καθηλωμένο κόσμο του.

Τα βασικά που χάνουν οι GPTαντιγραφείς είναι, η δημιουργικότητα, αλλά και η μεταμορφωτική ευκαιρία για έμπνευση σχετικά με το αντικείμενο της γνώσης τους. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, όμως, ιδίως τα καλύτερα, τα πιο επιθυμητά και δυσπρόσιτα λόγω κόστους, υπόσχονται να αναπτύξουν ακριβώς αυτήν την δημιουργικότητα. Οι δεξιότητες που την περιβάλλουν ως φωτοστέφανο ατομικής επιτυχίας– τα λεγόμενα «soft skills” – εξασφαλίζουν σε όσους τα διαθέτουν την θετική διαφορετικότητα, την περιζήτητη στις μέρες μας μοναδικότητα. Όμως, με την αντιγραφή μέσω GPT, οι GPTήδειοι αντιγραφείς πετυχαίνουν να μετατρέψουν σε πλαστό το πτυχίο που πιστοποιεί την κατοχή αυτών των δεξιοτήτων.

Η περίπτωση του Συρανό ντε Μπερζεράκ

Αυτές οι ιστορίες αντιγραφής μας οδηγούν συνειρμικά πίσω στο 1897, στο «Cyrano de Berzerac», ένα θεατρικό έργο του Edmnond Rostand (1897) που αναφέρεται στον συγγραφέα του 17ου αιώνα Cyrano de Bergerac, από τα πιο επιτυχημένα γαλλικά θεατρικά έργα, που αναδεικνύει ποιητικά την δημιουργική δύναμη της γλώσσας και έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο (όπως το 1990 με τον Ζεράρ Ντερπαντιέ).

Ο Cyrano de Bergerac, ποιητής και πολεμιστής, ερωτεύεται την ωραία Ρωξάνη. Δεν περιμένει όμως ανταπόκριση του έρωτά του νιώθοντας μειονεκτικά για την άσχημη εμφάνισή του (χαρακτηριστικά μεγάλη μύτη). Όμως, ο φίλος του ο Christian de Neuvillette, που είναι επίσης ερωτευμένος με τη Ρωξάνη, του ζητά να της γράψει αντί γι’ αυτόν ερωτικά γράμματα. Έτσι, ο Cyrano έμμεσα φλερτάρει τη Ρωξάνη γράφοντάς της γράμματα που παρουσιάζει ως δικά του ο Christian.

Ως αποτέλεσμα, η Ρωξάνη ερωτεύεται τον Christian μέσα από τα παθιασμένα και ποιητικά γράμματα του Cyrano. Στην φημισμένη σκηνή του μπαλκονιού ο αντιγραφέας Christian της εξομολογείται τον έρωτά του με την φωνή και τα καταλυτικά λόγια του κρυμμένου στο σκοτάδι Cyrano. Ο σκιώδης ερωτευμένος εμπνέεται από το πάθος του και το μεταδίνει μέσω του παθητικού αντιγραφέα του στην ανύποπτη Ρωξάνη με εκφράσεις διεισδυτικές, που την αναστατώνουν.

Όταν ο Christian φεύγει στον πόλεμο ως στρατιώτης, τα γράμματα που στέλνει στην Ρωξάνη ως αντιγραφέας πάντα, γράμματα φορτισμένα με άσβηστο πάθος και διατυπωμένα στην ίδια ευρηματική γλώσσα, τα γράφει πάλι ο Cyrano. Έτσι συντηρείται εξ αποστάσεως ο έρωτάς τους, μέχρι να σκοτωθεί ο Christian. Το μυστικό μαθαίνεται, όταν πληγώνεται θανάσιμα και ο Cyrano. Τότε, έστω και αργά, πριν τον αναπόφευκτο θάνατό του, η Ρωξάνη συνειδητοποιεί πως αυτός έγραφε τα γράμματα και του εξομολογείται τον έρωτά της.

Ο Cyrano κατάφερε να ξεπεράσει το μειονέκτημα της εμφάνισής του εκφράζοντας αλλά και τροφοδοτώντας με τα γράμματά του το μεταδοτικό πάθος του. Αυτά τα γράμματα και τα λόγια του συνυφαίνουν ένα κυκλωτικό δίκτυο, ένα ερωτικό δίχτυ. Μέσα του αιχμαλωτίστηκαν και οι τρεις τους, η Ρωξάνη, ο εκφραστικά κοινότοπος αντιγραφέας Cristian και, φυσικά, ο ποιητής – δημιουργός Cyrano.

Ο αντιγραφέας Christian εκτός από την ζωή του χάνει και τον έρωτα της Ρωξάνης. Έρωτα, που δεν τον κέρδισε με την ωραία εμφάνισή του, αλλά με την αυθεντική γλώσσα που δανείστηκε από τον φίλο του. Και είναι ο Cyrano που τελικά κερδίζει με την δημιουργική, γλωσσοπλαστική έμπνευσή του τον έρωτά της Ρωξάνης, την «πανάκειά του» – όπως τον αποκαλεί, έστω κι αν χάνει την ζωή του.

Η διαφορά με το θέμα μας είναι πως ναι μεν οι αντιγραφείς μοιάζουν με τον χαμένο Christian, καθώς δανείζονται τα λόγια τους από την ΑΙ – η οποία δεν είναι καν στο επίπεδο του Cyrano (ως προς την ευρηματικότητα και τη δημιουργία νέων ιδεών) – και επίσης δεν πεθαίνει. Μάλιστα, τείνει να τους πάρει τη θέση, μετατρεπόμενη σε διαγραφέα!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News