«Αυτό που ήθελε να πει (σ.σ. ο μπαμπάς) είναι ότι εύχεται η μαμά να είχε γεννήσει ένα ανοιχτήρι για κονσέρβες, γιατί  τουλάχιστον θα ήταν κάτι χρήσιμο».

Δεν είναι η πιο βιτριολική ατάκα που εκτοξεύεται ανάμεσα στα αδέλφια της τηλεοπτικής σειράς «Succession» (HBO), που στις 26 Μαρτίου επιστρέφει με την πολυαναμενόμενη τέταρτη σεζόν της. Να σημειωθεί ότι την ατάκα εκτοξεύει ο ηθοποιός Κίραν Κάλκιν, πραγματικός αδελφός του Μακόλεϊ του «Μόνος στο σπίτι». Από ένα μίνι γκάλοπ που κάνω, διαπιστώνω ότι πολλά αδέλφια έχουν σε κάποια στιγμή της ενήλικης ζωής τους ανταλλάξει παρόμοιες  αβρότητες.

Αυθαιρετώντας και με μεγάλες δόσεις κυνισμού, τις τοποθετώ στις εξής ευρείες κατηγορίες. «Είναι πάντα ο χαϊδεμένος, αν είχα κάνει εγώ το ίδιο πράγμα…». «Εγώ πάντα τρέχω για τη μαμά, που είναι κλινήρης εδώ και χρόνια, οι άλλες είναι ό,τι να ‘ναι». «Από μικρός εκείνος είχε όλες τις ελευθερίες, εγώ, ως κορίτσι, δεν τολμούσα να κουνήσω». «Τα άφησε όλα στον μεγάλο, λες και εμείς είμαστε αποπαίδια». «Ηταν πάντα τόσο χαρισματική που αισθανόμουν λίγος». «Ημουν πάντα η σκιά, ο δευτεραγωνιστής, το Plan B» (το τελευταίο «δανεικό» από τον έκπτωτο πρίγκιπα Χάρι).

Εντάξει, για ορισμένα αδέλφια τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα, κάποια είναι καταδικασμένα από την κούνια να γίνουν «ρεζέρβες». Προσωπικώς, δεν θα ήθελα να είμαι, π.χ., ο ζωγράφος Λεόν Μονέ, μεγαλύτερος αδελφός του μεγάλου ιμπρεσιονιστή Κλοντ (για να είμαι ειλικρινής, θα έβλεπα νούφαρα και θα έβγαζα  φλύκταινες). Κάποια επιμελήτρια τον ανακάλυψε, λέει, και του κάνουν τώρα, έναν αιώνα μετά, έκθεση στο Mουσείο του Λουξεμβούργου, στο Παρίσι. Τι να πει, φυσικά, και η δίδυμη αδελφή της Ζιζέλ!

Αδέλφια αλλά ξένοι

Σύμφωνα με τους ειδικούς, παρότι αυξάνεται συνεχώς το ενδιαφέρον για την αδελφική αποξένωση (sibling estrangement) μεταξύ ενηλίκων, το ζήτημα παραμένει, σε μεγάλο βαθμό, επιστημονικώς αχαρτογράφητο.

Διότι τα μικρά παιδιά «πλακώνονται» στο ξύλο με τα αδέλφια τους και δεν έχουν αναστολές και φίλτρα (μια φίλη μου, π.χ., την είχαν συλλάβει επ’ αυτοφώρω σε ηλικία ενός έτους να κραδαίνει ένα ψαλίδι πάνω από την κούνια του αδελφού της). Οι ενήλικες, όμως, κρύβουν συχνά τις εχθροπραξίες κάτω από το χαλί (του σαλονιού στο πατρικό).

Ερευνα που δημοσιεύθηκε πριν από λίγους μήνες (Νοέμβριος 2022) στην επιθεώρηση Journal of Social and Personal Relationships, αποκαλύπτει ότι 28% των συμμετεχόντων έχουν βιώσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο αποξένωσης από τα αδέλφια τους, ενώ ένα 14%  έχουν γευθεί πολλαπλά τέτοια επεισόδια.

Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, τέτοιες ρήξεις αυξάνονται σημαντικά με το πέρασμα του χρόνου, όταν συσσωρεύονται τα τραυματικά γεγονότα (π.χ. διαζύγιο, θάνατος των γονιών, διαγκωνισμός για το δυάρι στο Πόρτο Ράφτη) και οι αδελφικοί δεσμοί γίνονται πιο εύθραυστοι.

Αμαρτίες γονέων

Εννοείται ότι οι γονείς βάζουν συχνά το χεράκι τους. Και συχνά ευνοούν και αδικούν κατάφωρα (ένα από τα πιο ειδεχθή γονεϊκά ψέματα είναι το «Δεν ξεχωρίζω κανένα από τα παιδιά μου»). Οι γονείς ευνοούν (ή αδικούν) τους αδύναμους, τους πρωτότοκους, τους Βενιαμίν, τους φιλάσθενους, τους Most Valuable Players, τους ταπεινούς, τους high achievers, τις κόρες, τους γιους, τους στρέιτ, τους γκέι κ.ο.κ.

Υπάρχει βέβαια και κάτι που έχει βαφτιστεί «αναπαραγωγικός ναρκισσισμός» («reproductive narcissism»), όταν δηλαδή ευνοείς το παιδί που σου μοιάζει περισσότερο, μια έμφυτη γονεϊκή ροπή. Το αμερικανικό Time είχε κάνει προ ετών ολόκληρο αφιέρωμα σε αυτήν με τίτλο «Γιατί ήσουν το αγαπημένο παιδί της μαμάς: H επιστήμη της ευνοιοκρατίας». Κάποια παιδιά μοιάζουν εκ φύσεως σε κάποιον γονιό, κάποια άλλα λόγω… τακτικής: επιλέγουν να «μοιάζουν», για να αποσπούν μεγαλύτερο κομμάτι αγάπης.

Θυμάμαι την ιστορία που είχα διαβάσει για ένα από τα αδέλφια του Ντόναλντ Τραμπ, τον δύστυχο τον Φρεντ τζούνιορ. Ενα βράδυ, στα τέλη των ’60ς, ο μελλοντικός πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών συναντήθηκε με τον κατά οκτώ χρόνια μεγαλύτερο αδελφό του και κάτι φίλους σε ένα εστιατόριο στο Κουίνς της Νέας Υόρκης.

Ο Φρέντι, ένα γνήσιο Aλφα Αρσενικό της φαμίλιας Τραμπ –πιο εσωστρεφές όμως, χωρίς το «killer instinct», ίσως και λίγο αυτοκαταστροφικό–, έκανε πλάκα με έναν κολλητό του, όταν ο Ντόναλντ πήρε ξαφνικά «φωτιά» και άρχισε να του «τη» λέει. Η βίαιη έκρηξη έληξε όπως έληγαν όλες, με την ίδια επωδό: «Get a life!» («Απόκτησε επιτέλους ζωή!»).

Διότι ο Φρέντι, αν και πρωτότοκος, είχε φανεί πολύ κατώτερος των περιστάσεων (και των σκληρών πατρικών προσδοκιών) και αντί να κληρονομήσει την τεράστια real estate αυτοκρατορία, όπως εδικαιούτο, είχε γίνει ένας κοινός… πιλότος. Ο αυταρχικός και περφεξιονιστής Ντόναλντ (δευτερότοκος και φτυστός ο πατέρας τους) δεν τον άντεχε αυτόν τον αποτυχημένο να παρεμβάλλεται στο δικό του βιογραφικό.  (Δεν χρειάστηκε, βεβαίως, να το κάνει για πολύ, καθότι ο Φρέντι πέθανε αλκοολικός, το 1981, σε ηλικία μόλις 43ετών.)

Εριδες σιτεμένων μπεμπέδων

Η κονταρομαχία για το ποιος θα φανεί περισσότερος αντάξιος των υψηλών ή και χαμηλών γονεϊκών προσδοκιών δεν παύει ούτε όταν οι αντίπαλοι είναι πλέον σιτεμένοι μεσήλικες (δείτε τα πρόσφατα tweets των αδελφών Γκάλαχερ των Οasis ή θυμηθείτε το μαλλιοτράβηγμα της Ολίβια ντε Χάβιλαντ με την Τζόαν Φοντέιν μέχρι την κηδεία της δεύτερης).

Φθάνεις κοντά στα θυμαράκια και συνεχίζεις να αναπαράγεις τον ρόλο που έχεις «καβατζώσει» από νήπιο: το «μαύρο πρόβατο», τον υπεύθυνο, τον ανώριμο, τον παραδόπιστο, τον διάδοχο στην εταιρεία, τον «φτυστός» η μάνα του, τον άχρηστο, το παιδί -θαύμα, τον ισορροπιστή, τον κηφήνα, τον τέλειο, αυτόν που θα προστατεύει τα αδέλφια του, αυτόν που θα κάνει κόλαση τη ζωή ολόκληρου του σογιού κ.ά.

Η προαναφερθείσα έρευνα δεν παύει, ωστόσο, να τονίζει ότι οι αδερφικές σχέσεις παραμένουν από τις πλέον μακρόχρονες και ανθεκτικές στη ζωή μας. Και ακόμα και όταν μεσολαβούν μεγάλα «διαλείμματα» αποξένωσης («μια “υγιής λύση” σε μια (προσωρινά) “μη υγιή οικογενειακή κατάσταση”»), τα ενήλικα τέκνα περνούν πολλές μεταβάσεις που επιτρέπουν συχνά την «επανεμφάνιση» των αδελφικών σχέσεων και επαφών.

Αρκεί, υποθέτω, να καταφέρει κανείς  να υπερβεί τις πλείστες ενήλικες μικρότητες που επίσης αυξάνονται με τα χρόνια (σαν αυτές των Ρόι στο «Succession»). Η πρόσφατη εικόνα της επτάχρονης με το χέρι της πάνω από το κεφάλι του μικρού αδελφού της κάτω από τα συντρίμμια του σπιτιού τους στη Συρία είναι μια μικρή υπενθύμιση. Μια υπέρτατη στιγμή αρραγούς αδελφικής αγάπης σε έναν πλανήτη που γίνεται (στην κυριολεξία) κομμάτια.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News