Πρόσφατα διενεργήθηκε ο τέταρτος γύρος της πανελλαδικής έρευνας World Internet Project Greece (WIP-GR), με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (Προεδρία της Κυβέρνησης). Η έρευνα WIP-GR υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (από το 2015) και εντάσσεται σε μια διεθνή σύμπραξη πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων που αποτελείται από 40 περίπου χώρες διαφορετικών ηπείρων, με πυρήνα το Annenberg School Center for the Digital Future του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας (ΗΠΑ).

Στην έκθεση παρουσίασης των ερευνητικών αποτελεσμάτων περιλαμβάνονται ευρήματα που αφορούν στην ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων του «ελληνικού διαδικτύου», όπως το ψηφιακό χάσμα, οι χρήσεις και η πληροφοριακή/ψυχαγωγική αξία του διαδικτύου, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και οι αλγόριθμοι της Τεχνητής Νοημοσύνης, το μέλλον της ιδιωτικότητας και το μέλλον της εργασίας, καθώς και ο βαθμός αξιοπιστίας, ελευθερίας της έκφρασης, πολιτικής επάρκειας, θυματοποίησης και παραβίασης της ιδιωτικότητας.

Τα γενικά ερευνητικά συμπεράσματα σκιαγραφούν ένα διαδικτυακό τοπίο με ιδιότυπες αντιφάσεις, αμφιρροπίες και παραδοξότητες. Οι παραδοξότητες αυτές αφορούν σε μια σειρά θεμάτων, όπως η αξιοπιστία και η ιδιωτικότητα. Στο πρώτο θέμα, η εκπεφρασμένη υψηλή δυσπιστία της μεγάλης πλειονότητας (80%) των χρηστών του διαδικτύου στην Ελλάδα, αναφορικά με την αξιοπιστία των πληροφοριών που βρίσκουν σε αυτό, συνοδεύεται από μια υπερβολική αυτοπεποίθηση (σε ποσοστό 77%) στην ικανότητά τους να διακρίνουν τις ψευδείς/παραποιημένες ειδήσεις.

Στο δεύτερο θέμα, η μεγάλη ανησυχία για την ακεραιότητα των προσωπικών μας δεδομένων (σε ποσοστό πάνω από το 50%) συνοδεύεται, εν είδει ψηφιακού μιθριδατισμού, με την ευρεία παραδοχή ότι «δεν υπάρχει ιδιωτικότητα» (σε ποσοστό 49%) και τη δήλωση ότι «δεν έχω τίποτα να κρύψω» (σε ποσοστό 58%). Είναι αξιοσημείωτο ότι η σημαντική άνοδος της διείσδυσης του διαδικτύου (σε ποσοστό 92%), εν μέρει λόγω της πανδημικής διατάραξης του κόσμου μας, συρρέει με αυξημένους προβληματισμούς και αρνητικά συναισθήματα.

Επομένως, αναδύεται η επείγουσα ανάγκη για ενίσχυση της ψηφιακής πολιτειότητας, που εμφανίζει χαμηλά επίπεδα πολιτικής επάρκειας, και της ψηφιακής κοινωνίας εν γένει, που σε μεγάλο βαθμό παραμένει ευάλωτη. Η ανάγκη αυτή, αν μη τι άλλο, συνδέεται άμεσα με τα ψηφιακά δικαιώματα και την ψηφιακή κοινωνική συνοχή, τις αντιλήψεις για το ψηφιακό μας αύριο, τα επίπεδα γραμματοσύνης για το μέλλον, όσο και με την απόκτηση νέων γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων (ενδεικτικό είναι εδώ το χαμηλό ποσοστό «αλγοριθμικής επίγνωσης» και γραμματοσύνης για την Τεχνητή Νοημοσύνη).

Σε αυτά τα συμφραζόμενα, στο υποσύνολο των ερωτήσεων που αφορούν στον χρονικό ορίζοντα του 2040 (Εργασία και Διαδίκτυο), παρατηρούμε όχι μόνο την ευρεία διαπίστωση περί της κοινωνικής απομόνωσης του ατόμου στα πεδία της εργασίας και της δια βίου μάθησης (θα εργαζόμαστε μόνοι μας, θα μαθαίνουμε μόνοι μας), αλλά και ένα σημαντικό ποσοστό συμμετεχόντων που, σε τελική ανάλυση, δεν στοχάζονται για το αύριο.

Ωστόσο, ο μελλοντοστραφής τρόπος σκέψης (futures mindset), σε επίπεδο ανθρώπων και θεσμών, φαίνεται να είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να προετοιμαστεί και να πρωταγωνιστήσει η χώρα μας στη σύγχρονη παγκόσμια ψηφιακή οικονομία, η αξία της οποίας, επί του παρόντος, ανέρχεται σε 30 τρισ. δολάρια.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, συμπερασματικά, είναι μια δύσκολη, αβέβαιη και μη γραμμική διαδικασία, καθώς αναμένεται να διανοίξει χώρους ασύλληπτων δυνατοτήτων και ευκαιριών, αλλά ταυτόχρονα θα αποτελέσει πηγή περίπλοκων και δυσεπίλυτων ηθικών και κοινωνικών διλημμάτων, όσο και πεδίο σύγκρουσης μεταξύ παλαιών και νέων αξιών, αντιλήψεων, μορφών γνώσης και τρόπων ζωής.

---

Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι  Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού

O Χαράλαμπος Τσέκερης είναι Κύριος Ερευνητής ΕΚΚΕ, Επισκέπτης Καθηγητής ΕΚΠΑ, Επικεφαλής Έρευνας και Συντονιστής του World Internet Project στην Ελλάδα

Σημειώσεις

1. Για πρόσβαση στα δεδομένα όλων των ερευνητικών γύρων WIP-GR, βλ. https://datacatalogue.sodanet.gr/dataverse/wip.

2. Ομάδα Έργου WIP-GR: Νίκος Δεμερτζής, Χαράλαμπος Τσέκερης, Γιώργος Παπαδούδης, Απόστολος Λιναρδής, Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, Κατερίνα Μανδενάκη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News