Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Economist αρχίζει από το «μοίρασμα» του κόσμου σε σφαίρες επιρροής ανάμεσα σε ΗΠΑ, Βρετανία και Ρωσία πριν από 78 χρόνια, για να εστιάσει στο σημερινό πόκερ των πετρελαϊκών γιγάντων, που είδαν τα κέρδη τους να εκτινάσσονται μέσα στο 2022 στα 200 δισ. ευρώ (σχεδόν όσο το ελληνικό ΑΕΠ!). 

Ο αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ συνάντησε στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας Αμντελαζίζ Ιμπν Σαούντ. Σε αντάλλαγμα για την προστασία της κυριαρχικών δικαιωμάτων του βασιλείου των Σαούντ στους Αγίους Τόπους, ο σαουδάραβας μονάρχης συμφώνησε να παραχωρήσει στις αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου πρόσβαση στα κοιτάσματα της χώρας του. Αυτή ήταν η αρχή της μακροχρόνιας εκμετάλλευσης των πετρελαϊκών αποθεμάτων της περιοχής από την Anglo-Persian Oil Company (τη σημερινή BP).

Η συμμαχία των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία οδήγησε και τις υπόλοιπες ισχυρές δυνάμεις της Δύσης να στραφούν, πρώτα στον Περσικό Κόλπο και στη συνέχεια σε άλλες, πιο μακρινές περιοχές του πλανήτη. «Επί δεκαετίες, οι πέντε μεγαλύτερες ιδιωτικές εταιρείες πετρελαιοειδών στον κόσμο –οι αμερικανικές ExxonMobil και Chevron, οι βρετανικές BP και Shell και η γαλλική TotalEnergies– πραγματοποιούν γεωτρήσεις από τη Νότια Αμερική έως τη Σιβηρία. Σήμερα, ένας στρόβιλος γεωπολιτικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων οδηγεί αυτές τις κορυφαίες εταιρείες να κοιτάζουν ολοένα και περισσότερο, όχι ανατολικά και δυτικά, αλλά βόρεια και νότια», σχολίασε η βρετανική επιθεώρηση για το τοπίο που αλλάζει.

Η αναπροσαρμογή έρχεται τη στιγμή που τα ταμεία των εταιρειών πετρελαίου ξεχειλίζουν, ύστερα από δύο χρόνια υψηλών τιμών ενέργειας. Στις 2 Φεβρουαρίου, η βρετανική Shell ανακοίνωσε ετήσια καθαρά κέρδη σχεδόν 40 δισ. δολαρίων για το 2022, υπερδιπλάσια σε σύγκριση με το 2021 και τα υψηλότερα τον τελευταίο αιώνα!

Προηγήθηκε η ανακοίνωση της αμερικανικής ExxonMobil για το ρεκόρ ετήσιων καθαρών κερδών 59 δισ. δολαρίων. Ο βασικός εγχώριος αντίπαλός της, η Chevron, ανέφερε επίσης ότι τα καθαρά κέρδη της υπερδιπλασιάστηκαν το 2022, φτάνοντας στα 36 δισ. δολάρια.

Συνολικά, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι οι πέντε μεγάλες πετρελαϊκές επιχειρήσεις κέρδισαν πέρυσι 200 δισ. δολάρια. Ενα μέρος των κερδών αυτών θα πάει στους μετόχους, κάποια θα αποπληρώσουν χρέος, ενώ ένα σημαντικό μέρος θα επανεπενδυθεί.

Πού θα κατευθυνθούν αυτά τα τεράστια ποσά; Φαίνεται ότι τα χρήματα των επενδύσεων δεν πέφτουν πια στα ίδια μέρη. Οι αμερικανικές εταιρείες αποφεύγουν τις μακρινές περιοχές με πολιτικό ρίσκο, ενώ οι Ευρωπαίοι αναζητούν πιο φιλικές προς το περιβάλλον επενδύσεις, διαπιστώνει ο Economist.

Για τους αμερικανικούς «γίγαντες» του πετρελαίου αυτό μεταφράζεται σε μειωμένο ενδιαφέρον εκτός ΗΠΑ. Η ExxonMobil, όπως και οι περισσότερες Δυτικές εταιρείες, εγκατέλειψε τη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία. Επίσης, πουλάει και θα πουλήσει κι άλλα περιουσιακά στοιχεία σε χώρες όπως το Καμερούν, το Τσαντ και η Νιγηρία. Αναλυτές αναμένουν νέες επενδύσεις στη Νότια Αμερική και στις ίδιες τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, η Chevron άρχισε εκ νέου επαφές με τη Βενεζουέλα, «μια δικτατορία», όπως τονίζει ο Economist, που βρισκόταν έως πρόσφατα στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ.

Οι ευρωπαϊκοί πετρελαϊκοί γίγαντες μειώνουν την έκθεσή τους σε ανατολικές και δυτικές περιοχές. Η BP και η Shell εγκαταλείπουν και αυτές τη Ρωσία. Η Shell έχει απαλλαγεί από τα περιουσιακά της στοιχεία στο Τέξας των ΗΠΑ και εκτιμάται ότι θα πουλήσει ορισμένα και στον Κόλπο του Μεξικού. Η BP πουλάει επίσης περιουσιακά της στοιχεία στο Μεξικό και φημολογείται ότι θα αποχωρήσει από την Ανγκόλα, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράκ, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η TotalEnergies, τέλος, αποσύρεται από τις επενδύσεις της στον Καναδά.

Το βλέμμα των Ευρωπαίων και Αμερικανών παικτών της αγοράς στρέφεται πλέον νότια. Η ιταλική Eni κάλεσε την Ευρώπη να κοιτάξει προς την Αφρική για να αντικαταστήσει τη ρωσική ενέργεια. Η κρατική ενεργειακή εταιρεία της Ιταλίας υποστήριξε ότι ένας άξονας Νότου-Βορρά θα ενίσχυε την πρόσβαση της Ευρώπης στα παραδοσιακά ορυκτά καύσιμα, καθώς και σε καθαρότερες εναλλακτικές λύσεις, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το υδρογόνο.

Στις 28 Ιανουαρίου έγινε γνωστό ότι η Eni, με τη μεσολάβηση της ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, υπέγραψε συμφωνία 8 δισ. δολαρίων για φυσικό αέριο με την κρατική National Oil Corporation της Λιβύης.

Παράλληλα, η Shell και η Equinor, η κρατική εταιρεία πετρελαίου της Νορβηγίας, υπέγραψαν συμφωνία με την Τανζανία για την κατασκευή ενός τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) 30 δισ. δολαρίων στη χώρα της ανατολικής Αφρικής. Ενώ η TotalEnergies επενδύει τώρα σε έργα φυσικού αερίου στη Μοζαμβίκη και τη Νότια Αφρική.

«Ανάμεσα στις αιτίες για αυτή την αναπροσαρμογή (…) είναι η αναζήτηση αποτελεσματικότητας, κάτι που σημαίνει λιγότερα ριψοκίνδυνα στοιχήματα σε αφιλόξενα μέρη, όπως η Αρκτική ή ο βυθός του ωκεανού, και περισσότερα έργα σε περιοχές με λιγότερο αποθαρρυντική πολιτική κατάσταση και γεωλογία», εξηγεί ο Economist.

Για τις αμερικανικές εταιρείες τίποτα δεν είναι πιο ασφαλές από τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια κοντινή επιλογή είναι επίσης η Νότια Αμερική. Για τους Ευρωπαίους, οι αφρικανικές χώρες που διατηρούν καλές σχέσεις με τις πρώην αποικιακές δυνάμεις τους φαίνονται επίσης ελκυστικές.

Η αναδιάταξη των δυνάμεων από τις γιγάντιες πετρελαϊκές εταιρείες στον άξονα Νότος – Βορράς δεν έχει ολοκληρωθεί. Παράλληλα, οι εταιρείες πετρελαίου, ειδικά στην Ευρώπη, κοιτάζουν και πέρα ​​από τα ορυκτά καύσιμα. Το μέλλον στο πεδίο ενεργειακής εξερεύνησης δείχνει πλέον λίγο πιο πράσινο, με λιγότερο ρίσκο και προσαρμοσμένο σε επενδύσεις που θα αποδίδουν σταθερά σε βάθος χρόνου, καταλήγει η βρετανική επιθεώρηση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News