Ο Πάμπλο Πικάσο, «πατέρας» του κυβισμού και ίσως ο πιο επιδραστικός ζωγράφος όλων των εποχών, άφησε την τελευταία του πνοή από υγρά στους πνεύμονες στις 8 Απριλίου 1973, στην πόλη Μουζάν της Γαλλίας. Τώρα, η χώρα καταγωγής του τιμά τα πενηντάχρονα από τον θάνατό του με έναν παγκόσμιο «Εορτασμό του Πικάσο» που θα διαρκέσει όλη τη χρονιά.

Ο κυβισμός, ένα στυλ ζωγραφικής που χαρακτηρίζεται από αφηρημένα γεωμετρικά σχήματα, εμφανίστηκε με τον Πικάσο και τον γάλλο ζωγράφο Ζορζ Μπρακ το 1907. Οι δύο ζωγράφοι έγιναν γρήγορα φίλοι και συνεργάστηκαν στο Παρίσι εκείνη τη χρονιά, μετά από την επίσκεψη του Μπρακ στο ατελιέ του ισπανού δημιουργού.

Η έμπνευση του Πικάσο για τη γέννηση του κυβισμού προήλθε από το μουσείο του Λούβρου. Τη χρονιά που οι δυο ζωγράφοι πρωτοσυναντήθηκαν, δύο ιβηρικά γλυπτά κεφάλια εξαφανίστηκαν από το παρισινό μουσείο και κατέληξαν κρυμμένα στα ντουλάπια της κουζίνας του σπιτιού του Πικάσο, στη Μονμάρτρη.

Επανεμφανίστηκαν υπό τη μορφή του πρώτου κυβιστικού πίνακα του Πικάσο με τίτλο «Οι κυρίες της Αβινιόν», που απεικόνιζε γυναίκες με μακρόστενα πρόσωπα και μεγάλα μάτια, πανομοιότυπα με τα εξαφανισμένα ιβηρικά γλυπτά. Η ληστεία των γλυπτών ενορχηστρώθηκε και πραγματοποιήθηκε από τον βέλγο ληστή Ονορέ-Ζοζέφ Γκερί, ο οποίος, ακολούθως, τα παρέδωσε στον Πικάσο.

Παρότι δεν είναι γνωστό αν ο ζωγράφος παρήγγειλε τη ληστεία, πολλοί ιστορικοί θεωρούν ότι έχουν επαρκή στοιχεία πως αυτό συνέβη. «Ενας από τους λόγους που ο Πικάσο ήθελε να κλέψει τα ιβηρικά κεφάλια ήταν επειδή ήταν πανάρχαια και αισθανόταν ότι τον συνέδεαν με τις ισπανικές ρίζες του», ισχυρίζεται ο ιστορικός τέχνης Νόα Τσάρνι, συγγραφέας του βιβλίου «Οι Κλοπές της Μόνα Λίζα», που εξιστορεί τη ληστεία του αριστουργήματος του Λεονάρντο ντα Βίντσι το 1911 – άλλη μια κλοπή στην οποία εμπλέκεται το όνομα του Πικάσο.

Παρότι πολλά από τα χρόνια του ως ενήλικας ο Πικάσο τα πέρασε στη Γαλλία, η Ισπανία ήταν πάντα στην καρδιά του. Γεννημένος στην Μάλαγα το 1881, ο Πάμπλο έφυγε για το Παρίσι το 1904 και επέστρεφε συχνά στην πατρίδα του, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν ο δικτάτορας Φράνκο κέρδισε τον ισπανικό εμφύλιο και έγινε δικτάτωρ.

«Για πολλούς Ισπανούς, ο Πικάσο ήταν μια εμβληματική φιγούρα, η ενσάρκωση του καλλιτέχνη που αντιτίθεται στον πόλεμο και παίρνει θέση υπέρ της δημοκρατίας, αποδεικνύοντας ότι η τέχνη μπορεί να γίνει και εργαλείο στους αγώνες για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα», λέει ο Τζόρντι Φάλγκας, ιστορικός τέχνης από την Καταλονία.

Προς τιμήν του μεγάλου Πάμπλο Πικάσο, αξίζει ο κόπος να ακολουθήσουμε κάποιες από τις διαδρομές του στην Ισπανία.

Τα δύσκολα παιδικά χρόνια στη Μάλαγα

Οταν ο Πικάσο ήταν εννέα ετών, ο πατέρας του έχασε τη δουλειά του ως καθηγητής Τέχνης, με αποτέλεσμα η οικογένεια να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Μάλαγα, παρότι η επιθυμία όλων ήταν να παραμείνουν στο λιμάνι της Κόστα ντελ Σολ. «Στα νεανικά του χρόνια, λοιπόν, ο Πικάσο ήταν μέλος μιας οικογένειας που νοσταλγούσε το χαμένο της σπίτι, γεγονός που συνέτεινε στην αίσθηση της απώλειας που είχε ο ζωγράφος αργότερα για τη γενέτειρά του», λέει ο Φάλγκας.

Πριν μετακομίσει η οικογένειά του από τη Μάλαγα, ο νεαρός Πικάσο είχε ήδη τις βάσεις της γνώσης των τεχνών. Ο πατέρας του είχε διδάξει τον γιό του σχέδιο, ζωγραφική, έκθεση και σκετς. Κάποιες διαφορετικές εμπειρίες του στη Μάλαγα, όπως η παρακολούθηση ταυρομαχιών, θα επηρέαζε αργότερα, τόσο τη ζωή του όσο και την τέχνη του.

Η τουριστική τουρνέ για τα χρόνια του Πικάσο στη Μάλαγα έχει αρκετές στάσεις. Το Μουσείο Γενέτειρας Πικάσο στεγάζεται στο τριώροφο διαμέρισμα της Πλάθα ντε λα Μερσέντ, εκεί όπου γεννήθηκε ο καλλιτέχνης. Το μουσείο εκθέτει πίνακες, τόσο του Πάμπλο όσο και του πατέρα του. Διαθέτει επίσης οικογενειακά αναμνηστικά, έγγραφα και έπιπλα από την εποχή που η οικογένεια κατοικούσε στην πόλη.

Το Μουσείο Πικάσο Μάλαγας, στο Μπουεναβίστα Παλάς, στο κέντρο της πόλης, έχει στη συλλογή του περισσότερους από 200 πίνακες του ζωγράφου, που καλύπτουν ολόκληρη την καριέρα του. Από τις 8 Μαΐου έως τις 10 Σεπτεμβρίου το μουσείο θα φιλοξενεί μια έκθεση με τα γλυπτά του Πάμπλο Πικάσο.

Εφηβία στη Λα Κορούνια: Βόλτες, ταυρομαχίες και ζωγραφική

Οταν έφυγαν από τη Μάλαγα, οι Πικάσο εγκαταστάθηκαν στη Λα Κορούνια, μια πόλη 1.200 χλμ. βορειοδυτικά της γενέτειρας του ζωγράφου. Εκεί ο Πάμπλο έζησε από τα 10 έως τα 14 χρόνια του, με την οικογένειά του να αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα. Ο πατέρας του δυσκολεύτηκε πολύ να εγκλιματιστεί σε μια πόλη που βρισκόταν στον αντίποδα της Μάλαγας – με πιο κρύο και βροχερό καιρό και με μια άλλη γλώσσα, τη γαλικιανή.

Η οικογένεια εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, ενώ το 1895 θρήνησε τον θάνατο της μικρής αδελφής του Πάμπλο, Κοντσίτα, που πέθανε από διφθερίτιδα. Και όμως, ο νεαρός Πικάσο απολάμβανε τη ζωή της Λα Κορούνια, έκανε φίλους, κατέβαινε στην παραλία, είχε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων από την οικογένειά του, πήγαινε σε ταυρομαχίες και σε θέατρα, ενώ δήλωσε συμμετοχή σε μαθήματα ζωγραφικής.

Το διαμέρισμα όπου ζούσε η οικογένεια, στην οδό Πάγιο Γκόμες, είναι τώρα το Οικιακό Μουσείο Πικάσο, με πληθώρα επίπλων εποχής και αντιγράφων ζωγραφικών πινάκων, ώστε να προσφέρει στους επισκέπτες την πληρέστερη δυνατή εμπειρία της ζωής της οικογένειας. Κοντά βρίσκεται και η παραλία όπου έκανε τις βόλτες του, αλλά και το γυμνάσιο «Εουσέμπιο ντε Γκουάρντα», όπου φοιτούσε ο έφηβος Πικάσο.

Από τις 23 Μαρτίου έως τις 25 Ιουνίου, στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Λα Κορούνια οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν μια ενδελεχή ανάλυση των έργων που δημιούργησε ο ζωγράφος όσο ζούσε στην πόλη.

Ο «καταλανικός έρωτας» με τη Βαρκελώνη και οι γνωριμίες με τη διανόηση

Το 1895 η οικογένεια Πικάσο μετακόμισε στη Βαρκελώνη. Σε αυτή την πόλη ο Πάμπλο άρχισε να αναπτύσσει το προσωπικό καλλιτεχνικό του στιλ. Γρήγορα και εύκολα υιοθέτησε την καταλανική κουλτούρα, ταυτιζόμενος με αυτή σε τέτοιο σημείο ώστε να θεωρεί τον εαυτό του, εκτός από Ισπανό, και Καταλανό.

Στη Βαρκελώνη της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα ο Πικάσο βρήκε μια πόλη με ανθίζουσα μπουρζουαζία, που, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ισπανία, αγκάλιαζε όλες τις πλευρές του μοντερνισμού. Ο Πάμπλο κατάφερε να βελτιωθεί ακαδημαϊκά μέσω της εισαγωγής του στη Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να συγχρωτίζεται με πολλούς καλλιτέχνες και συγγραφείς που συνέθεταν την ακμάζουσα πολιτιστική ζωή της Βαρκελώνης.

Η συμπόρευσή του με τη διανόηση της πόλης, τα μέλη της οποίας σύχναζαν σε γκαλερί και καφετέριες για ατέρμονες συζητήσεις, τον οδήγησε σταδιακά στην ανακάλυψη της μοντέρνας τέχνης και τελικά στο Παρίσι. Ο κύκλος των καταλανών φίλων του έπαιξε σημαντικό ρόλο, τόσο στην προσωπική όσο και στην καλλιτεχνική του εξέλιξη.

Το Μουσείο Πικάσο, που εκθέτει πάνω από 4.200 δημιουργίες του, εγκαινιάστηκε το 1963 μέσω δωρεών του μακροχρόνιου φίλου του Ζομ Σαμπαρτέ, αλλά και του ιδίου του Πικάσο. Παρότι η δικτατορία του Φράνκο δεν του επέτρεψε ποτέ να επιστρέψει στη Βαρκελώνη, ο Πάμπλο αγαπούσε πολύ το μουσείο και συνέχισε τις προσφορές και την ενίσχυση της συλλογής του.

Τρία σπίτια όπου έζησε η οικογένεια Πικάσο βρίσκονται άθικτα κοντά στο λιμάνι της παλιάς πόλης της Βαρκελώνης, μαζί με πέντε διαφορετικά στούντιο όπου εργάστηκε, καθώς και η Σχολή Καλών Τεχνών, όπου σήμερα στεγάζεται το Χρηματιστήριο της πόλης. Από τις 22 Ιουνίου έως τις 17 Σεπτεμβρίου, το Σχεδιαστικό Μουσείο της Βαρκελώνης θα παρουσιάσει έκθεση με τα κεραμικά που ενέπνευσαν τον ζωγράφο.

Μαδρίτη: Το μουσείο Πράντο, ο Ελ Γκρέκο και ο Γκόγια

Ο Πικάσο δεν πέρασε πολλά χρόνια στην ισπανική πρωτεύουσα – μόνο οκτώ ή εννέα μήνες μεταξύ 1897 και 1898. Ηταν η περίοδος που φοιτούσε στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάντο. Επέστρεψε στη Μαδρίτη για άλλους τέσσερις μήνες το 1901, όταν ανέλαβε την εικονογράφηση του περιοδικού «Arte Joven».

Ενόσω φοιτούσε στην ακαδημία, ο Πάμπλο προτιμούσε να περνά τον χρόνο του στο μουσείο Πράντο, αντιγράφοντας έργα τεράστιων καλλιτεχνών, όπως ο Ελ Γκρέκο, ο Βελάσκεθ και ο Γκόγια. Τα απογεύματα μπορούσε κανείς να τον βρει στον Κύκλο Καλών Τεχνών, ένα μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό κέντρο, όπου ζωγράφιζε γυμνά μοντέλα.

Τόσο το Πράντο όσο και ο Κύκλος παραμένουν ανοιχτά για το κοινό σήμερα, αλλά η μεγαλύτερη συλλογή έργων του Πικάσο στη Μαδρίτη –συμπεριλαμβανομένου του τεράστιου ασπρόμαυρου πίνακά του «Γκουέρνικα»– φιλοξενείται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης «Βασίλισσα Σοφία». Το Εθνικό Μουσείο Τίσεν–Μπορνεμίτσα, στην πρωτεύουσα, εκθέτει πασίγνωστους πίνακες του Πικάσο, όπως τον «Ανθρωπο με ένα Κλαρινέτο» και την «Ταυρομαχία».

Τέλος, η Συλλογή Εουγένιο Αρίας Μουσείο Πικάσο αποτελείται από 71 αυθεντικούς Πικάσο, τους οποίους είχε δωρίσει ο καλλιτέχνης στον φίλο του και επί πολλά χρόνια κουρέα του, Εουγένιο Αρίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News