Οι γεωπολιτικές εξελίξεις επιβάλλουν στην Ουάσινγκτον να επανατοποθετήσει την Ανατολική Μεσόγειο στο κέντρο της εξωτερικής πολιτικής της. Κομβικό ρόλο κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου θα διαδραματίσουν η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος –ως οι περιφερειακοί παράγοντες που δύνανται να εγγυηθούν την ασφάλεια και τη σταθερότητα και εν τέλει να λειτουργήσουν ως επιταχυντές στην πολυεπίπεδη διαδικασία θωράκισης της ευρύτερης περιοχής. Αδύναμος κρίκος είναι, ξανά, η Τουρκία, με τους Αμερικανούς πάντως να ελπίζουν ότι μετά τις εκλογές του Μαΐου, θα βρουν δρόμους σύγκλισης με την Άγκυρα. 

Οσο περνούν οι μέρες, η βοή αρχίζει να μεγαλώνει. Τα βλέμματα όλων στρέφονται στην εαρινή επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι προετοιμασίες και στις δύο πλευρές του μετώπου είναι πυρετώδεις. Για τον Πούτιν κρίνεται το μέλλον ενός τελικά αβέβαιου πολέμου. Φαντάζει σχεδόν βέβαιο ότι, αν ο ρώσος πρόεδρος είχε την ευκαιρία να γυρίσει τον χρόνο πίσω, θα έκανε αλλιώς τα πράγματα. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δυτική Συμμαχία διακυβεύεται, πάνω απ’ όλα, η επιλογή τους να υποστηρίξουν σχεδόν πάση δυνάμει τους Ουκρανούς- μια επιλογή με σοβαρότατο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Πέραν αυτού, όμως, μια ακόμη οπισθοχώρηση της Ρωσίας ή έστω η παράταση του πολέμου σε βαθμό τέτοιο που η φθορά για το Κρεμλίνο θα είναι ακόμα μεγαλύτερη, θα είναι μια καθαρή και τεράστια νίκη.

Στην Ουάσινγκτον γνωρίζουν ότι η Μόσχα θα βγει λαβωμένη από αυτόν τον πόλεμο και πως την επόμενη μέρα θα είναι το ΝΑΤΟ αυτό που θα έχει το πάνω χέρι στο σταυροδρόμι της Ευρώπης με την Ανατολή. Εξ ου και η αμερικανική διπλωματία επιχειρεί να ισχυροποιήσει τα ερείσματά της, ξεκινώντας από την επέκταση της νατοϊκής επικράτειας στον βορρά, δια της πολυπόθητης εισδοχής Σουηδίας και Φινλανδίας στη Συμμαχία και καταλήγοντας στην όρθωση ενός αρραγούς μετώπου στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Τα χρόνια πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον είχε στραφεί στον Ειρηνικό. Όσο αποδυναμωνόταν η αμερικανική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, τόσο ενισχυόταν αυτή της Μόσχας. Η Ρωσία πήρε το πάνω χέρι στη Συρία, επενέβη ευθέως στη Λιβύη, προχώρησε σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος τις σχέσεις της με το Ιράν. Οι Ρώσοι διαθέτουν αξιολογότατη ναυτική ισχύ στην ευρύτερη περιοχή, με ορμητήριο τη βάση της Ταρτούς, στη Συρία, αλλά και αξιοσημείωτη δύναμη πυρός —κυρίως δια μισθοφορικών δυνάμεων— στο λιβυκό έδαφος. Την ίδια ώρα πουλούν ρωσικά οπλικά συστήματα και επενδύουν ενεργειακά στην Τουρκία, την οποία και επιδιώκουν να σύρουν μακριά από το ΝΑΤΟ, ενώ κατακερματίζουν την ουκρανική αεράμυνα με ιρανικά drones, μετατρέποντας τον ήδη βαρύτατο χειμώνα σε έναν πραγματικό εφιάλτη για τους Ουκρανούς. Αντίστοιχη πολιτική προς μεγέθυνση της ρωσικής επιρροής ασκείται και στα Βαλκάνια, με την Ορθοδοξία βραχίονα της διπλωματίας της Μόσχας. 

Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέτρεψε μια σειρά από δεδομένα. Μέσα σε όλα τα άλλα, ανάγκασε τους Αμερικανούς να σχεδιάσουν ξανά την πολιτική τους στην Ανατολική Μεσόγειο: να χαράξουν μια δεύτερη γραμμή άμυνας ώστε να ανασχέσουν μια πιθανή διεύρυνση της επεκτατικής στρατηγικής του Πούτιν. Η Ουάσινγκτον αναπλαισίωσε την ελληνο-αμερικανική στρατηγική συνεργασία, καθιστώντας την μεν Αλεξανδρούπολη γεωπολιτικό κόμβο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τη δε Σούδα βάση εκ της οποίας έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει εντός ελάχιστων ωρών, οποιοδήποτε σημείο της ευρύτερης περιοχής απαιτηθεί. Δια της Αλεξανδρούπολης διεκπεραιώνονται στρατιωτικές δυνάμεις προς την Ανατολική Ευρώπη, προς το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Δια της Σούδας ελέγχεται αεροναυτικά το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Μεσογείου.

Είναι ενδεικτικό ότι σε διάστημα περίπου 20 ημερών ο Αντονι Μπλίνκεν θα επισκεφθεί δύο φορές την περιοχή. Εν πρώτοις (30-31 Ιανουαρίου) ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών ταξιδεύει σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Δυτική Όχθη, εν συνεχεία (20-21 Φεβρουαρίου) σε Αθήνα, ξανά Τελ Αβίβ και ενδεχομένως στην Τουρκία. Η Ουάσινγκτον αναμένεται να δώσει ιδιαίτερη ώθηση στο σχήμα 3+1, δηλαδή Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ υπό αμερικανική αιγίδα, έναν άξονα τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ως τον πλέον σταθερό στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται άλλωστε για έναν άξονα, ο οποίος δεν διακρίνεται μόνο από καίρια γεωστρατηγικά χαρακτηριστικά, αλλά πλαισιώνεται από δυναμικά ενεργειακά εγχειρήματα, κάποια εκ των οποίων βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, όπως οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις της Ευρώπης με την Αφρική και την Ασία, κι άλλα που αναμένεται να εκκινήσουν εντός των επόμενων ετών. 

Οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι τα ενεργειακά έργα, με τη συμμετοχή των μεγαλύτερων δυτικών εταιρειών, θωρακίζουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο τις διακρατικές συμμαχίες, σφραγίζοντας την γεωπολιτική της περιοχής. Αρκεί κανείς να θυμηθεί την πίεση που άσκησε η Ουάσινγκτον, στο προσκήνιο και το παρασκήνιο, προκειμένου να συμφωνηθεί ο καθορισμός των Αποκλειστικών Ζωνών μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου- μια συμφωνία που έως πρότινος φάνταζε περισσότερο με όνειρο θερινής νυκτός. Και αξίζει ακόμα μια σύντομη σκέψη επ’ αυτών: Από τη στιγμή που ξεκίνησαν οι έρευνες της αμερικανικής ExxonMobil νοτίως της Κρήτης, φάνηκε να αλλάζει η συγκυρία στο τρίγωνο Ελλάδας- Τουρκίας- Λιβύης, με την Ουάσινγκτον να στηρίζει ανοικτά τη διευθέτηση του ζητήματος των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Αθήνας- Τρίπολης, ξεκαθαρίζοντας παραλλήλως ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι κενό περιεχομένου, καθώς καταπατά τα νόμιμα συμφέροντα των γειτονικών κρατών. 

Η Ουάσινγκτον θα κάνει ό,τι περνά απ’ το χέρι της για να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια. Στοχεύει κυρίως στην αύξηση των δικών της κερδών, όχι απλώς πουλώντας αμερικανικό αέριο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά μεταφέροντας υγροποιημένο αέριο με αμερικανικά τάνκερ από τα τεράστια αιγυπτικά και ισραηλινά κοιτάσματα, με προορισμό όλο τον κόσμο. Πρόκειται για μια επιλογή με διπλό στρατηγικό όφελος. Είναι πολλοί οι αναλυτές που υπογραμμίζουν ότι η διαχείριση της ενέργειας είναι αυτή τη στιγμή η πρώτη προτεραιότητα των Αμερικανών- ανεξαρτήτως της κατάληξης που θα μπορούσε να έχει ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος. 

Κι αν οι σχέσεις των Αμερικανών με Ελλάδα και Ισραήλ είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, ο παίκτης-«κλειδί» για την επαναφορά τους στην Ανατολική Μεσόγειο είναι η Αίγυπτος. Σύμφωνα με μια ανάγνωση της αμερικανικής διπλωματίας, η πιο ισχυρή αραβική χώρα των περίπου 100 εκατομμυρίων κατοίκων είναι αυτή που θα μπορούσε σε ένα βαθμό να λειτουργήσει στο αμερικανικό πλάνο ως εναλλακτική της Τουρκίας, η οποία επιμένει να αποστατεί μακριά από τη Δύση. Με την παρουσία του Μπλίνκεν στο Κάιρο αναμένεται να επιβεβαιωθεί η σύμπλευση των δύο πλευρών σε μια σειρά από ζητήματα, ένα εκ των οποίων είναι και οι εξελίξεις στη Λιβύη. Ηνωμένες Πολιτείες, Αίγυπτος, αλλά και Ελλάδα επιθυμούν τη διεξαγωγή εκλογών στην πολύπαθη χώρα- πριν όμως και προκειμένου οι εκλογές αυτές να είναι αδιάβλητες θα πρέπει ν’ αποχωρήσουν από το έδαφος της βορειοαφρικανικής χώρας οι ξένες στρατιωτικές, μισθοφορικές και μη, δυνάμεις. Δηλαδή οι Ρώσοι και οι Τούρκοι. Με μεγάλο, δε, ενδιαφέρον αναμένεται να φανεί αν Ουάσινγκτον και Κάιρο θα δείξουν διάθεση προς ενίσχυση της ήδη υπάρχουσας στρατιωτικής συνεργασίας τους, κυρίως προς την κατεύθυνση εκσυγχρονισμού των αιγυπτιακών Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες κατατρέχονται ακόμα από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. 

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να τοποθετηθεί και το ταξίδι του Νίκου Δένδια στο Ισραήλ, την ερχόμενη Τρίτη. Μια επίσκεψη γνωριμίας με τον νέο υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης Νετανιάχου, αλλά και μια ευκαιρία επιβεβαίωσης των στρατηγικών σχέσεων των δύο χωρών, οι οποίες όπως έχει επισημανθεί πολλές φορές δεν επηρεάζονται από την προσπάθεια των Τούρκων να ρίξουν γέφυρες προς το Τελ Αβίβ- κάτι που πλέον είναι εκ των πραγμάτων δυσκολότερο, τόσο λόγο της παρουσίας του Νετανιάχου στην πρωθυπουργία, όσο και εξαιτίας της διάθεσης του Ερντογάν να εμφανιστεί- για ακόμα μια φορά- ως ο ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων. Είναι βέβαιο επίσης, ότι η συνάντηση Δένδια- Κοέν, θα καλλιεργήσει το έδαφος για μια πιθανή τριμερή (Ελλάδα- Κύπρος- Ισραήλ) παρουσία του Άντονι Μπλίνκεν, προτεραιοποιώντας τις εκατέρωθεν ατζέντες για τη σαφέστερη ενεργοποίηση του σχήματος 3+1.

Οπως σημειώθηκε και εισαγωγικά, η Τουρκία παραμένει ο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα της Δύσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Κι αυτό δεν φαίνεται να αλλάζει τουλάχιστον έως τις εκλογές της 14ης Μαΐου. Κάθε μέρα που περνά ο Ερντογάν γίνεται όλο και πιο αντιδυτικός, καθώς γνωρίζει ότι αυτό το αφήγημα μπορεί να φέρει περισσότερους ψηφοφόρους στη δική του κάλπη. Οι Αμερικανοί, όμως, δεν έχουν πολλά περιθώρια, καθώς τώρα είναι η ώρα της μεγάλης αναμέτρησης στην Ουκρανία. Από εκεί και πέρα, το ζήτημα είναι τι θα γίνει με την Τουρκία σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, όχι απλώς μετά την εκλογική αναμέτρηση. Πιστεύουν στην Ουάσινγκτον ότι με τον Ερντογάν στην εξουσία θα μπορέσουν να τουμπάρουν την Τουρκία και να τη φέρουν στο σημείο που θα όφειλε να είναι ως μια από τις ισχυρότερες χώρες- μέλη του ΝΑΤΟ; Πράγματι, αυτό έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν – μένει να φανεί αν το ιστορικό παράδειγμα θα επιβεβαιωθεί και πάλι. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News