Υπάρχουν σταρ της όπερας, υπάρχει όμως και η Μαρία Κάλλας. Η σουηδή υψίφωνος Μπίργκιτ Νίλσον και ο ιταλός τενόρος Λουτσάνο Παβαρότι μπορεί να ήταν υπέροχοι ερμηνευτές, αλλά δεν τραγούδησαν μετά θάνατον. Η Κάλλας, από την άλλη πλευρά, έχει κάνει περιοδεία —ως ολόγραμμα— δεκαετίες μετά τον θάνατό της.

Ακόμα, λίγοι έχουν ακουστά το «Bravo, Caruso!: A Play», το θεατρικό έργο του Γουίλιαμ Λους για τον εκπληκτικό τενόρο Ενρίκο Καρούζο, αλλά το «Masterclass – Ανώτερο σεμινάριο με τη Μαρία Κάλλας» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από την Κάπα Εκδοτική σε μετάφραση Στρατή Πασχάλη), για τις απαιτητικές διδακτικές μεθόδους της, βασισμένο στο περίφημο σεμινάριο της Κάλλας στη Μουσική Σχολή Τζούλιαρντ της Νέας Υόρκης στις αρχές της δεκαετίας του 1970, κέρδισε ένα βραβείο Tony το 1996. Το έργο του ΜακΝάλι, εξάλλου, αναβιώνει τακτικά σε θέατρα όλου του κόσμου, ενώ στη χώρα μας έτυχε θερμής υποδοχής η παραγωγή του με πρωταγωνίστρια τη Μαρία Ναυπλιώτη.

Και φέτος, που διάγουμε τη χρονιά Κάλλας, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή της, στις 2 Δεκεμβρίου 1923 στη Νέα Υόρκη, οι θαυμαστές της «θεϊκής» αυτής σοπράνο –τους οποίους ο κριτικός και πιο μανιακός από όλους Αντονι Τομασίνι, ονόμασε στοργικά «Callas crazoids»– θα είναι πολύ απασχολημένοι.

Στη Νέα Υόρκη οι εκδηλώσεις προς τιμήν της ανοίγουν στο Beacon Theater με τη σόλο παράσταση της Μόνικα Μπελούτσι «Maria Callas: Letters & Memoirs» («Μαρία Κάλλας: Επιστολές και Αναμνήσεις»), η οποία έκανε πρεμιέρα τον Νοέμβριο του 2019 στο θέατρο Marigny στο Παρίσι, ενώ η διεθνής περιοδεία της ξεκίνησε με δύο παραστάσεις στο Ηρώδειο, τον Σεπτέμβριο του 2020.

Το έργο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Τομ Βολφ. Ο συγγραφέας –και σκηνοθέτης, τόσο της παράστασης όσο και του ντοκιμαντέρ «Maria by Callas» (2018)– συγκέντρωσε περισσότερα από 350 αδημοσίευτα γράμματα της Κάλλας, γραμμένα από την ίδια κατά τη διάρκεια 30 ετών (1946-1977). Η 58χρονη Μόνικα Μπελούτσι διαβάζει επιλογές από το 2019. Ωστόσο, εξακολουθεί να δυσκολεύεται να εξηγήσει την περίεργη, διαρκή εμμονή με την «Divina» που υπάρχει στη συλλογική φαντασία, γράφει στους New York Times η Ελίζαμπεθ Βιντσεντέλι.

«Είχε μια αύρα», είπε η Μπελούτσι κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης επίσκεψή της στη Νέα Υόρκη· η καλλονή ηθοποιός ήταν «βασιλικά» λαμπερή εκείνη την ημέρα, με μια βραχνάδα στη φωνή και μια κομψότητα που παραπέμπουν σε ονόματα μαρκίζας του Χόλιγουντ της Χρυσής Εποχής. Αλλά το βιογραφικό της είναι λιγότερο προβλέψιμο από όσο θα μπορούσε να υποθέσει κανείς μετά από αυτό το σχόλιο.

Η ιταλίδα σταρ έχει υποδυθεί ρόλους σε ερωτικά δράματα μέχρι το «Spectre» της σειράς Τζέιμς Μποντ, και από τη Μαρία Μαγδαληνή στα «Πάθη του Χριστού» του Μελ Γκίμπσον μέχρι το θύμα ενός βάναυσου βιασμού στο προκλητικό ψυχολογικό θρίλερ «Μη αναστρέψιμος» του Γκασπάρ Νοέ. Η φήμη της ως σύμβολο ευρωπαϊκής αίγλης και πολυπλοκότητας είναι τόσο σταθερά εδραιωμένη, ώστε τη σάρκασε και η ίδια στην guest εμφάνισή της σε ένα επεισόδιο της απίθανης γαλλικής σειράς του Netflix «Πάρε τον Μάνατζέρ μου». (Με τη διαφορά ότι… δεν είχε ποτέ σχέση με τον ατζέντη της, όπως  ξεκαθάρισε γελώντας στη συνέντευξή της.)

Αν και πάντα ανοιχτή σε νέες εμπειρίες, η Μπελούτσι δεν είχε πατήσει ποτέ σε θεατρικό σανίδι. Απτόητος, όμως, ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και φωτογράφος Τομ Βολφ, την επισκέφθηκε στο σπίτι της για να της παρουσιάσει ένα θεατρικό έργο βασισμένο στο βιβλίο του, «Maria Callas: Lettres & Mémoires».

«Θυμάμαι ότι ήμασταν στο σαλόνι, άνοιξε το βιβλίο τυχαία και άρχισε να διαβάζει δυνατά», είπε ο 37χρονος Βολφ στους New York Times. Και προσέθεσε μιλώντας μέσω βιντεοκλήσης στην Ελίζαμπεθ Βιντσεντέλι: «Τότε ήταν που αισθάνθηκα αμέσως την χημεία. Ξαφνικά, η σωματική της διάπλαση, η στάση της, η συγκίνησή της ταίριαζαν με αυτά που ένιωθα ότι ήταν της Κάλλας, ειδικά σε κάποια συγκεκριμένα γράμματα, όπου μπορείς να δεις τη γυναίκα και όχι την καλλιτέχνη ή το δημόσιο πρόσωπο», είπε.

(Η παράσταση «Επιστολές και Αναμνήσεις» στο Ηρώδειο άνοιξε με μία Ουβερτούρα από την Καμεράτα, υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου)

«Το αποκαλώ αλχημεία. Νομίζω ότι είναι πέρα από την ομοιότητα», συνέχισε. «Πιστεύω στο πεπρωμένο, όπως και η Κάλλας». (Μάλιστα, όποτε αναφέρεται στην Κάλλας, οι οιονεί πνευματικές αναφορές στην «αύρα» και το «πεπρωμένο» έχουν έναν τρόπο να εισχωρούν στη συζήτηση, γράφει η Βιντσεντέλι.)

Εξίσου γοητευμένη, η Μόνικα Μπελούτσι ξέχασε αμέσως τις μακροχρόνιες επιφυλάξεις της να κάνει θέατρο: «Η αίσθηση της ομορφιάς που ένιωσα ήταν πιο δυνατή από τον φόβο», εξήγησε. «Ηθελα να μοιραστώ αυτό που ένιωθα με άλλους ανθρώπους. Και μπόρεσα να το νιώσω μέσα από το θέατρο».

Είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς ότι ο συνδυασμός Κάλλας – Μπελούτσι μοιάζει σαν προκαθορισμένος. Η Μπελούτσι έχει υποδυθεί άλλη μια ιταλίδα σταρ της όπερας –που θυμίζει την Κάλλας– με το παρατσούκλι «La Fiamma», στην τρίτη σεζόν της σειράς «Mozart in the Jungle». Να σημειωθεί ότι, πέρα από τη σωματική τους ομοιότητα, η Μόνικα Μπελούτσι, η ιταλικής καταγωγής Παριζιάνα, έχει κάνει μια πολύγλωσση διεθνή καριέρα, όπως έκανε αντίστοιχα, δεκαετίες πριν, και η Μαρία Κάλλας, μια ελληνίδα σοπράνο γεννημένη στη Νέα Υόρκη.

Και οι δύο έπρεπε να δοκιμαστούν με τον συγκεκριμένο τρόπο που αντιμετωπίζονται οι διάσημες γυναίκες: «Πιστεύω ότι η Μόνικα μπορεί να συνδεθεί έντονα και πολύ ενστικτωδώς με την Κάλλας ως γυναίκα», είπε ο Βολφ, «Ισως επειδή κατανοεί την προσπάθεια να ζήσει μια ζωή ως γυναίκα και ως καλλιτέχνης με παγκόσμια φήμη, μαζί με όλες τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που τη συνοδεύουν».

Η μαγεία της Κάλλας, πέρα από το ταλέντο της στην υποκριτική και στο τραγούδι, τροφοδοτήθηκε από μια ταραγμένη, για να το θέσουμε ήπια, προσωπική ζωή. Φήμες έλεγαν ότι είχε σκληρές αντιπαλότητες με συναδέλφους της· η φρικτή σχέση της με τον Αριστοτέλη Ωνάση τη συνέτριψε· είχε επίσης συγκρουσιακή σχέση με το σώμα της. (Εχασε μεγάλο βάρος, 40 κιλά, με μια πολύ σκληρή δίαιτα, η οποία, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, ευθύνεται για τυχόν φωνητικά της προβλήματα).

«Είναι κάποια που είχε το θάρρος να ακολουθήσει την καρδιά της, γι’ αυτό οι άνθρωποι λένε ότι είχε μια τραγική ζωή…», είπε η Μπελούτσι. «Ηταν γενναία στη ζωή της. Ηθελε να χωρίσει σε μια εποχή που το διαζύγιο ήταν απαγορευμένο στην Ιταλία. Σήμερα εξακολουθεί να εμπνέει, γιατί όλοι ήταν εναντίον της και εκείνη ήταν μαχήτρια».

Η φυσική επανεφεύρεση του εαυτού της μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως σημάδι αυτονομίας της Κάλλας – και όχι αδυναμίας. «Δημιούργησε αυτό που ήθελε να γίνει, όπως πάρα πολλοί άνθρωποι στη δουλειά αυτή», σημείωσε η Μπελούτσι με συμπάθεια. «Η Μέριλιν Μονρόε δεν ήταν η “ξανθιά βόμβα” όταν ξεκίνησε. Είναι αυτό που ονομάζουμε “les femmes du spectacle” [γυναίκες του θεάματος]: Ξέρουν πώς να δημιουργούν μια ψευδαίσθηση. Μια καλλιτέχνης χρησιμοποιεί το δικό της σώμα ως πομπό, ως τρόπο για να δείξει τον εαυτό της. Το σώμα γίνεται όργανο».

Στο θέατρο Beacon της Νέας Υόρκης, το σώμα-όργανο της Μπελούτσι θα είναι καλυμμένο με ένα από τα αυθεντικά φορέματα της Κάλλας, μια μαύρη τουαλέτα Yves Saint Laurent που ο Βολφ δανείστηκε από ιδιωτική συλλογή στο Μιλάνο. Ο καναπές, όμως, που παίζει κεντρικό ρόλο στην παράσταση, είναι αντίγραφο ενός καναπέ που είχε η ντίβα στο διαμέρισμά της στη λεωφόρο Ζορζ Μαντέλ, στο Παρίσι, όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής της.

«Η ιδέα ήταν ότι το φάντασμα της Κάλλας επιστρέφει στο σπίτι της», είπε η Μπελούτσι. «Μετακινούμαι, λοιπόν, σε διαφορετικά σημεία του καναπέ, σαν αυτό να αντιπροσωπεύει την τροχιά της ζωής της: από τα νιάτα της, όταν ήταν γεμάτη ενθουσιασμό, έως την ωριμότητά της, όταν βρήκε μια ισορροπία μεταξύ δουλειάς και ιδιωτικής ζωής, μέχρι το τέλος, όταν ήταν μέσα στη θλίψη και τη μελαγχολία, αλλά πολύ κομψή, ακόμα και έτσι».

Δεν είναι μια βιογραφική παράσταση αυτή καθαυτή, αλλά μάλλον μια ματιά στην πιο προσωπική πλευρά της τραγουδίστριας· όσο μιλούσαν, λοιπόν, με την Ελίζαμπεθ Βιντσεντέλι, η Μπελούτσι και ο Βολφ διαφοροποιούσαν συχνά την Κάλλας από τη Μαρία, θέλοντας να διαχωρίσουν την δημόσια από την προσωπική πλευρά της προσωπικότητάς της. Τόνισαν επίσης ότι το «Master Class», για παράδειγμα, εστιάζει σε ένα πολύ συγκεκριμένο στοιχείο της ζωής της: «Εκείνο ήταν το δύσκολο κομμάτι της», είπε η Μπελούτσι, «Οι άνθρωποι έλεγαν ότι θύμωνε πολύ εύκολα. Στην πραγματικότητα, ήταν αδιάλλακτη και απόλυτα αφοσιωμένη στη δουλειά της, με την ψυχή και την καρδιά της», διευκρίνισε.

«Αλλά το πιο προσωπικό κομμάτι της», συνέχισε η Μπελούτσι, «αυτό που κανείς δεν γνωρίζει, ήταν πολύ εύθραυστο και ευαίσθητο. Αυτή η ευαισθησία ήταν επίσης η βάση του ταλέντου της: είχε την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τα πράγματα σαν παιδί. Αλλά κανείς δεν προστάτεψε αυτό το παιδί, ούτε η μητέρα της, ούτε η οικογένειά της. Κανένας άντρας δεν προστάτεψε αυτό το παιδί. Ετσι, το παιδί καταστρέφεται και ο καλλιτέχνης επίσης».

Τέλος, όσο πλούσια και αν ήταν η εμπειρία της με το «Γράμματα & Αναμνήσεις», η Μπελούτσι δεν είναι σίγουρη ότι θα συνεχίσει με το θέατρο. Είπε ότι έχει απορρίψει –τουλάχιστον προς το παρόν– μια πρόταση να παίξει τη Μήδεια· ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος ρόλος έδωσε στην Κάλλας την μοναδική  κινηματογραφική της εμπειρία, με σκηνοθέτη τον Πιερ Πάολο Παζολίνι.

«Η Κάλλας έκανε μία και μοναδική ταινία. Νομίζω πως και εγώ θα έχω μια μόνο θεατρική εμπειρία. Είμαι πολύ ευγνώμων για αυτήν και φεύγω όπως ήρθα», δήλωσε η ωραία Ιταλίδα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News