Ηταν μια επίδοξη επαναστάτρια που την κινητοποιούσε το μίσος για τη διαφθορά και την παγκόσμια αδικία, και η  νωχελική παθητικότητα της νεολαίας της προκαλούσε απελπισία. Η Βίβιαν Γουέστγουντ «γέννησε» το πανκ, κατέκτησε την υψηλή μόδα και έχτισε μια παγκόσμια αυτοκρατορία, γράφει το BBC αποτίνοντας φόρο τιμής στη σπουδαία βρετανίδα σχεδιάστρια μόδας που έφυγε από τη ζωή την Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2022, σε ηλικία 81 ετών.

Η Γουέστγουντ εφηύρε τους New Romantics και έστειλε τη Ναόμι Κάμπελ στην πασαρέλα με έναν κώνο κυκλοφορίας· και το 1992, βγαίνοντας από το παλάτι του Μπάκιγχαμ, όπου η βασίλισσα Ελισάβετ της απένειμε το μετάλλιο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, με μια «γυροβολιά» αποκάλυψε στους φωτογράφους ότι κάτω από την αυστηρή γκρίζα φούστα της δεν φορούσε εσώρουχο. Για εκείνη, η μόδα ήταν ένα όπλο. Φυσικά, τα ρούχα έκαναν τους ανθρώπους σέξι, σκεφτόταν. Αλλά ο στόχος της ήταν να ταρακουνήσει τα πράγματα, να καταστρέψει τον άθλιο κομφορμισμό και να φτιάξει έναν καλύτερο κόσμο.

Η Βίβιαν Ιζαμπελ Σουάιαρ, όπως ήταν το πατρικό της όνομα, γεννήθηκε στις 8 Απριλίου 1941 στο χωριό Ντέρμπισαϊρ του Τίνσελ και ήταν το μεγαλύτερο από τα τρία παιδιά μιας οικογένειας της εργατικής τάξης. Οι γονείς της την ενθάρρυναν να φτιάχνει πράγματα με τα χέρια της, όπως και οι ίδιοι, κάτι που η νεαρή έκανε με ενθουσιασμό. Αλλά τους μπέρδευε απίστευτα ο εθισμός της κόρης τους στο διάβασμα, τόσο που κάποτε την πλήρωσαν για να καταστρέψει την κάρτα της για τη βιβλιοθήκη.

Είχε μια αξιοζήλευτη αυτοπεποίθηση, θεωρώντας τον εαυτό της εξαιρετική τεχνίτρια. Στο σχολείο της, στο Γκλόσοπ, έβλεπε τον εαυτό της ως «ένα είδος πρωταθλήτριας». «Ειλικρινά», είπε αργότερα, «στην ηλικία των πέντε θα μπορούσα να είχα φτιάξει ένα ζευγάρι παπούτσια».

Το 1958, η οικογένεια μετακόμισε στο Βόρειο Λονδίνο. Η Βίβιαν ασχολήθηκε με την αργυροχοΐα στην τοπική σχολή τέχνης, αλλά τα παράτησε σύντομα. Μπορεί να ήταν σίγουρη για τον εαυτό της, αλλά δεν κατάφερε να δει πώς ένα κορίτσι της εργατικής τάξης θα μπορούσε να κερδίζει έτσι τα προς το ζην. Στη συνέχεια πήρε πτυχίο δασκάλας δημοτικού σχολείου και παντρεύτηκε τον Ντέρεκ Γουέστγουντ, έναν όμορφο μαθητευόμενο στο εργοστάσιο Hoover την ημέρα και επιδεικτικά μοντέρνο νεαρό (mod) τη νύχτα. Η Γουέστγουντ έφτιαξε μόνη της το νυφικό και τα κοσμήματά της. Και έναν χρόνο αργότερα έφερε στον κόσμο τον γιο τους.

Μια τυχαία συνάντηση που άλλαξε τα πάντα

Μια μέρα, ο αδερφός της Γκόρντον, έφερε στο διαμέρισμά της στο Χάροου έναν 19χρονο φοιτητή τέχνης. Είχε κόκκινα μαλλιά και πρόσωπο ασπρισμένο με ταλκ· λεγόταν Μάλκολμ ΜακΛάρεν αλλά δήλωνε ιδιοφυΐα και «νονός του πανκ». Κάπως έτσι ξεκίνησε μία από τις μεγαλύτερες δημιουργικές συνεργασίες στα βρετανικά χρονικά, γράφει το BBC στο αφιέρωμά του. Το ζευγάρι μετακόμισε σε ένα μικροσκοπικό διαμέρισμα στο Κλάπαμ, έκαναν ένα παιδί και ξεκίνησαν μια πολιτιστική επανάσταση που συγκλόνισε, και μερικές φορές τρόμαξε, τον κόσμο.

Ο ΜακΛάρεν ήταν αδιανόητος. Η μητέρα του ήταν εργάτρια του σεξ και τον είχε μεγαλώσει η εκκεντρική γιαγιά του, η οποία ζούσε με το σύνθημα «το να είσαι κακός είναι να είσαι καλός και το να είσαι καλός είναι απλώς βαρετό». Ηταν ένα παγώνι που σκόπευε να τυφλώσει μικρούς ανθρώπους με τη λάμψη του, να προσβάλει μια παλαιότερη γενιά την οποία απεχθανόταν και να μειώσει τους πάντες, εκτός από τον εαυτό του· ειδικά τη Βίβιαν.

Πήγε να τη δει στο μαιευτήριο έξι ημέρες μετά τη γέννηση του γιου τους, αρνήθηκε να τον αποκαλούν «μπαμπά» και απείλησε να δώσει το παιδί στο Barnardo’s (φιλανθρωπική οργάνωση για εγκαταλειμμένα παιδιά) όταν του ζητήθηκε να βοηθήσει. Η Γουέστγουντ αποσύρθηκε τότε σε ένα τροχόσπιτο στην Ουαλία μαζεύοντας άγρια χόρτα, στη συνέχεια συμμετείχε σε ταραχές στο Λονδίνο και παντρεύτηκε έναν άλλον φοιτητή τέχνης.

Ομως, η μεταξύ τους έλξη ξεπερνούσε τα πάντα. Τα παιδικά της χρόνια ήταν χαρούμενα, αλλά από πολιτιστικής πλευράς μια έρημος. Ο ΜακΛάρεν την αφύπνισε δημιουργικά μυώντας την στην τέχνη και τη μουσική και βοηθώντας την να μεταμορφωθεί «από κουκλίτσα, σε μια κομψή, γεμάτη αυτοπεποίθηση στυλίστρια». Η Γουέστγουντ αναζωπύρωσε τη συνεργασία τους, άνθισε καλλιτεχνικά και απλώς αγνόησε την κακοποίηση.

Η στυλίστρια του πανκ

Μετά ήρθαν οι Sex Pistols, που «γρύλιζαν» τη δεκαετία του 1970. Ο ΜακΛάρεν τους αγκάλιασε για τη θυμωμένη κριτική τους στο κίνημα των χίπις, τους οποίους μισούσε. Η Γουέστγουντ άνοιξε ένα κατάστημα στην Κινγκ’ς Ρόουντ, δημιουργώντας το look που έγινε διάσημο χάρη στους Pistols. Ο κόσμος, άφωνος και σαστισμένος, το βάφτισε «πανκ». Εκείνη ονόμασε το κατάστημά τους «Let It Rock» και μετά «Too Fast To Live, Too Young To Die». Η τελική ονομασία του, «SEX», δέσποζε σε μια τεράστια ροζ πινακίδα πάνω από την πόρτα εισόδου: σήμαινε ότι την περνούσαν μόνο οι γενναίοι.

Το προσωπικό του καταστήματος ήταν εξίσου φοβιστικό: πωλήτριες, η Κρίσι Χάιντ, η Τόγια Γουίλκοξ και η πιο τρομακτική από όλες, η θρυλική Τζόρνταν, μια γυναίκα που πήρε χορηγία από το Arts Council για να είναι ο αδάμαστος εαυτός της. Οσο για τα ρούχα, δεν έμοιαζαν με τίποτε από όσα ήξερες μέχρι τότε. Ηταν ριζοσπαστικά και ατομικιστικά, κουνούσαν άσεμνα το δάχτυλο σε αντίπαλες μόδες του δρόμου, όπως το flower-power, το teddy boy και το mod.

Περιελάμβαναν ανθρωπολογία και στυλ σε ίσες αναλογίες. Τα παντελόνια bondage και τα σακάκια με σβάστικα, όπως εξήγησε η δημιουργός τους, ήταν «σεξ μεταφρασμένο σε μόδα που γίνεται φετίχ». Ηταν, όπως δήλωσε, «η ενσάρκωση της νεανικής αντίληψης για την αθανασία».

Οι γονείς της Γουέστγουντ μισούσαν τον Μάλκολμ και ήταν βαθιά σοκαρισμένοι· αλλά της έδωσαν τα χρήματα για να ξεκινήσει και της προσέφεραν πρακτική βοήθεια, ενώ η «Βίβιαν μας» γέμιζε τα ράφια με καρφιά, αλυσίδες και φερμουάρ στις θηλές. Το λαστιχένιο νεγκλιζέ της Γουέστγουντ, τα αιχμηρά μαλλιά, τα στιλέτα και τα πορνογραφικά μακό μπλουζάκια, κυριολεκτικά σταματούσαν την κυκλοφορία. Και εκείνη το διασκέδαζε, νιώθοντας σαν «πριγκίπισσα από άλλο πλανήτη».

Αργότερα, ο ΜακΛάρεν θα καυχιόταν ότι ήταν ένας «απατεώνας» που διέστρεψε τη λαϊκή κουλτούρα σε ένα βολικό τέχνασμα μάρκετινγκ και τίποτα περισσότερο. Για τη Γουέστγουντ, ωστόσο, το κίνημα ήταν πιο βαθύ· το έβλεπε σαν αντιπολιτισμική εξέγερση των νέων ενάντια στη διαφθορά της παλιάς παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Πίστευε ειλικρινά ότι το πανκ ήταν κάτι περισσότερο από μόδα. Ηταν κίνημα πολιτικό, με στόχο την επανάσταση. Οταν, όμως, οι νέοι δεν έδειξαν καμία διάθεση να σταματήσουν να φτύνουν και να χτίζουν οδοφράγματα, η Γουέστγουντ απογοητεύτηκε οικτρά.

Ηρθε σε ρήξη με τον τραγουδιστή των Sex Pistols, Τζόνι Ρότεν, καθώς και οι δύο διεκδικούσαν την ιδέα και τον τίτλο του «Anarchy In The UK»· αυτό όμως που την απογοήτευσε περισσότερο ήταν πως ο πανκ μουσικός είχε χάσει το μήνυμα. Τα ρούχα και η μουσική έπρεπε να διοχετεύουν την οργή και να επιφέρουν αλλαγές. Αλλά οι νέοι απλώς αγνόησαν την παγκόσμια αδικία, κάρφωσαν παραμάνες στη μύτη τους και ακολούθησαν τη μουσική. Ενώ η Γουέστγουντ και ο ΜακΛάρεν ξεχείλιζαν από επανάσταση, αυτή δεν συνέβη ποτέ.

Η Γουέστγουντ απογοητεύτηκε και τελικά παρασύρθηκε, αλλά δεν αποσύρθηκε. Αντιθέτως, εισέβαλε με τις ανατρεπτικές ιδέες της στις πασαρέλες του Λονδίνου και του Παρισιού. Δουλεύοντας μόνη της σε μια μικρή ραπτομηχανή στο μπροστινό της δωμάτιο, η αυτοδίδακτη σχεδιάστρια ρούχων άρχισε να ράβει χρησιμοποιώντας ως πρότυπο το δικό της σώμα.

Ανατρέποντας αιώνες καταπιεστικής μόδας

Εμπνευσμένη από τον καναδό ιστορικό τέχνης Γκάρι Νες, εξερεύνησε την ιστορία της μόδας, την ξαναδούλεψε εκδικητικά και προκάλεσε τον κόσμο της υψηλής ραπτικής να την απορρίψει. Φόρεσε σε μοντέλα τα φημισμένα ολόμαλλα υφάσματα τουίντ Χάρις,  λεπτές πλέξεις, «mini-crinis» (συνδυασμός βικτωριανού κρινολίνου και μίνι φούστας) και κορσέδες που έσπρωχναν το μπούστο σχεδόν μέχρι το πηγούνι.

Το κοινό τη σάρκασε. Η Γουέστγουντ απείλησε ότι θα αποχωρούσε από μια συνέντευξη στο BBC όταν το κοινό συνέχιζε να γελάει. Οι Pistols τη χλεύασαν επίσης, κατηγορώντας την ότι είχε εγκαταλείψει το πανκ και έφτιαχνε «πολυτελή φουστάνια για το Ασκοτ».

Δεν ήταν εύκολο. Κατά καιρούς έφτασε κοντά στη χρεοκοπία, αλλά τελικά ο κόσμος της μόδας την αγάπησε. Μαζί με τον ΜακΛάρεν δημιούργησαν θρυλικές συλλογές, όπως τις «Pirate», «Savages» και «Nostalgia of Mud». Και όταν εκείνος έκανε πίσω, η Γουέστγουντ συνέχισε μόνη της: ξεκίνησε τον Νέο Ρομαντισμό με σχέδια που παρωδούσαν το κατεστημένο. Και το κατεστημένο ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό.

Στο τέλος απέκτησε μια περιουσία. Μια επίδειξή της στο Παρίσι τελείωσε στον χρόνο που χρειάζεται για να βράσει ένα αυγό, αλλά παρουσίασε ρούχα αξίας άνω του ενός εκατομμυρίου λιρών. Οταν η Κάρι Μπράντσο του «Sex and the City» χρειάστηκε νυφικό, στράφηκε στη Γουέστγουντ. Η γυναίκα που διατηρούσε ένα κατάστημα στην Κινγκ’ς Ρόουντ ήταν πλέον η ιδιοκτήτρια ενός μεγάλου, διεθνούς οίκου.

Το 1989, το Women’s Wear Daily, ένα περιοδικό με τεράστια επιρροή, την κατέταξε ανάμεσα στους έξι καλύτερους σχεδιαστές του 20ού αιώνα· ήταν η μοναδική γυναίκα, δίπλα στους Αρμάνι, Λάγκερφελντ και Σεν Λοράν. «Σε ό,τι με αφορούσε», είπε, «ήταν μια δήλωση του γεγονότος». Και όταν η Ναόμι Κάμπελ έπεσε στην πασαρέλα φορώντας τις μωβ πλατφόρμες των 23 εκατοστών, τα παπούτσια… απλά εξαφανίστηκαν από τα ράφια.

Επανάσταση με βέβηλα μακό

Η επιτυχία της δεν σήμαινε ότι είχε εγκαταλείψει την επανάσταση. Βαθιά πολιτική, η τέχνη της Γουέστγουντ είχε έναν σκοπό. Εντυσε τα μοντέλα ως πρωτοεμφανιζόμενες πανκ, προκαλώντας την άρχουσα τάξη. Τα ρούχα της ανέτρεψαν τις μόδες, που ιστορικά είχαν υποτάξει τη γυναίκα. Εφτιαχνε μπλουζάκια διακοσμημένα με βέβηλα πολιτικά συνθήματα, πουλώντας τα πανάκριβα.

Η Γουέστγουντ μισούσε με πάθος τον Τόνι Μπλερ και τη Μάργκαρετ Θάτσερ και ρίχτηκε σε μια δια βίου σταυροφορία για την προώθηση της ατομικής ελευθερίας, την απαλλαγή του κόσμου από τα πυρηνικά όπλα και την καταπολέμηση της απειλής της κλιματικής αλλαγής.

Υποστήριξε την Aids Research, την PETA και την Oxfam, δώρισε εκατοντάδες χιλιάδες λίρες στο Κόμμα των Πρασίνων και έγινε τακτική επισκέπτρια του Τζούλιαν Ασάνζ κατά τη διάρκεια της επταετούς απομόνωσής του στην πρεσβεία του Ισημερινού. Πάρκαρε ακόμη και ένα λευκό τανκ έξω από το σπίτι του Ντέιβιντ Κάμερον, σε μια διαμαρτυρία ενάντια στο fracking (μέθοδος εξόρυξης αερίου διοχετεύοντας υγρό υπό πίεση σε σχιστολιθικά πετρώματα).

Οταν αποκάλυψε στους φωτογράφους ότι επισκέφθηκε τη βασίλισσα χωρίς να φοράει την κιλότα της, η Αυτής Μεγαλειότης μπορεί να μην το βρήκε διασκεδαστικό, αλλά δεν το έδειξε· μάλιστα, η θρυλική επαναστάτρια επέστρεψε στο Παλάτι λίγα χρόνια αργότερα, για τον τίτλο της ντέιμ.

Το 1992, η Γουέστγουντ παντρεύτηκε ξανά, αυτή τη φορά με έναν αυστριακό φοιτητή μόδας στα μισά της χρόνια. Ο Αντρέας Κροντάλερ ήταν ήρεμος και υποστηρικτικός, δηλαδή ό,τι δεν ήταν ο ΜακΛάρεν. Το ζευγάρι προχώρησε σε μια νέα δημιουργική συνεργασία, συνεχίζοντας να εργάζεται για χρόνια στο λιτό πρώην διαμέρισμα της Γουέστγουντ.

Το αγαπημένο της σλόγκαν, γράφει το BBC, ήταν ένα απόφθευγμα του Αλντους Χάξλεϊ: «Η ορθοδοξία», είχε πει ο άγγλος συγγραφέας, «είναι ο τάφος της νοημοσύνης». Το μαγαζί που άνοιξε η Βίβιαν Γουέστγουντ στην Κινγκ’ς Ρόουντ εξακολουθεί να λειτουργεί· μόνο που τώρα ονομάζεται «World’s End», πουλάει σχέδια από το αρχείο της και μπλουζάκια με σλόγκαν, στη μνήμη μιας εμβληματικής προσωπικότητας, αποφασισμένης να πολεμήσει τον κομφορμισμό. Και σίγουρα το έκανε η νονά του πανκ, αυτοκράτειρα της παγκόσμιας μόδας και Ντέιμ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, γράφει το BBC.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News