Πριν από ελάχιστα χρόνια θα ήταν πρωτοφανές για 20άρηδες Νεοϋορκέζους (και μη) να απορρίψουν το ψάξιμο στο «αξιοσέβαστο» Instagram πηγαίνοντας σε πάρτι. Αλλά τώρα δεν είναι καθόλου περίεργο. Σήμερα, αν μπεις στο Instagram θα πέσεις σε μια σειρά από χορηγούμενες αναρτήσεις εταιρειών και συνιστώμενα Reels ατόμων που δεν ακολουθείς και δεν γνωρίζεις καν, πριν φτάσεις στη φωτογραφία ενός φίλου, η οποία εμφανίζεται τελικά αρκετές ημέρες μετά την ανάρτησή της· γιατί απλά το Instagram δεν είναι πια αυτό που ήταν.

Οπως γράφει η Κέιτ Λίντσεϊ στο περιοδικό The Atlantic, μια μέρα άκουσε στον υπόγειο της Νέας Υόρκης δύο cool νεαρούς που πήγαιναν σε πάρτι, να μιλούν για το πώς θα μπορούσαν να εντοπίσουν online μια κοπέλα: «Εχει Instagram;», ρώτησε ο ένας, πριν προσθέσει γελώντας: «Εχει πια κανείς;», για να πάρει την απάντηση από τον άλλον: «Δεν το έχω καν στο τηλέφωνό μου πια». Καθόλου περίεργο.

«Η σχέση της Γενιάς Z με το Instagram μοιάζει πολύ με τη σχέση των millennials με το Facebook: ανεπιθύμητα απαραίτητη» λέει στο Atlantic η Κέισι Λιούις, σύμβουλος νεανικής κουλτούρας, που γράφει το newsletter After School. «Δεν θέλουν να συμμετέχουν σε αυτό, αλλά νιώθουν παράξενα αν δεν είναι σε αυτό», έγραψε στο e-mail που έστειλε στην Κέιτ Λίντσεϊ. Στην πραγματικότητα, μια πρόσφατη έρευνα της Piper Sandler διαπίστωσε ότι, από τους 14.500 εφήβους που ρωτήθηκαν σε 47 Πολιτείες, μόνο το 20% είπαν ότι το Instagram είναι η αγαπημένη τους πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης (το TikTok ήρθε πρώτο, ακολουθούμενο από το Snapchat).

Το να είσαι απλώς στο Instagram είναι πολύ διαφορετικό από το να ασχολείσαι ενεργά με αυτό. Συμμετοχή σημαίνει να ρίχνεις φωτογραφίες σε έναν κενό χώρο, γι’ αυτό και έχει γίνει κάπως cringe (αηδιαστικό). Το να το κάνεις, υποδηλώνει μια τρελή άγνοια για το περιβάλλον σου, σαν να φωνάζεις στο τηλέφωνο δημοσίως, λέει η Λιούις.

Με άλλα λόγια, το Instagram προκαλεί «ick», δηλαδή αηδία ή αποστροφή, αυτό το συναίσθημα που νιώθεις όταν ένας ερωτικός σύντροφος ή κάποιος με τον οποίο είσαι ερωτοχτυπημένη/μένος κάνει κάτι μικρό μεν, αλλά ικανό να σε ξενερώσει για πάντα…

«Οι άνθρωποι που δεν είναι influencers χρησιμοποιούν το Instagram μόνο για να παρακολουθούν άλλους ανθρώπους που κάνουν μεγάλες ανακοινώσεις» σημειώνει η Λι Τίλγκμαν, πρώην influencer πλήρους απασχόλησης στο Instagram. «Οι στενοί φίλοι μου που δεν είναι influencers δεν έχουν δημοσιεύσει κάτι εδώ και σχεδόν δύο χρόνια», προσθέτει.

Οπως συμβαίνει πάντα, το κακό προέκυψε εντελώς ξαφνικά· τα πράγματα πήγαιναν τέλεια για το Instagram, μέχρι που έπαψαν να το κάνουν. Το 2014, η εφαρμογή έφθασε να έχει 300 εκατ. ενεργούς χρήστες μηνιαίως, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το Twitter. Η λειτουργία Instagram Stories, μια άμεση αντιγραφή του Snapchat, παρουσιάστηκε τον Αύγουστο του 2016 και ξεπέρασε την αρχική μόλις έναν χρόνο αργότερα. Ομως, αν και το Instagram έχει τώρα 2 δισ. χρήστες μηνιαίως, αντιμετωπίζει ένα υπαρξιακό πρόβλημα: Τι συμβαίνει όταν οι νέοι ηλικίας 18 έως 29 ετών, που είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν την εφαρμογή, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, μεγαλώνουν ή πάνε αλλού;

Πέρυσι, οι New York Times ανέφεραν ότι το Instagram ανησυχούσε για το πώς θα μπορούσε να προσελκύσει και να κρατήσει καινούργιους νεαρούς χρήστες που θα συντηρούσαν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξή του – για να μην αναφέρουμε ότι η αυξανόμενη αγοραστική τους δυνατότητα προσελκύει διαφημιστές. Το TikTok είναι ήδη πιο δημοφιλές ανάμεσα στους νεαρούς αμερικανούς εφήβους. Επιπλέον, μια σειρά αλλαγών στους αλγορίθμους, σε συνδυασμό με ορισμένες αμφισβητήσιμες προσπάθειες αντιγραφής λειτουργιών από άλλες εφαρμογές, έχουν απογοητεύσει πολλούς από τους χρήστες.

Το καλοκαίρι η απογοήτευση έβραζε. Μια ενημέρωση (update) που υποσχόταν, μεταξύ άλλων, αλγοριθμικά προτεινόμενο περιεχόμενο με βίντεο, το οποίο θα γέμιζε ολόκληρη την οθόνη, παραήταν φιλόδοξο βήμα. Οι χρήστες βαρέθηκαν να βλέπουν την εφαρμογή να μετατρέπεται σε αντίγραφο του TikTok, που έδινε προτεραιότητα στα βίντεο και πρότεινε αναρτήσεις αντί για φωτογραφίες φίλων. Αντέδρασαν ακόμη και διασημότητες, όπως η Κάιλι Τζένερ και η Κρίσι Τάιγκεν.

«Make Instagram Instagram Again» έγραψε σε μια ανάρτησή της η φωτογράφος Τάτι Μπρούνινγκ, που κοινοποιήθηκε από την Τζένερ στα Instagram Stories της και άρεσε σε περισσότερους από 2 εκατ. χρήστες.

«Δεν είναι μόνο ότι κάνω χάλια βίντεο», έγραψε η Τάιγκεν στο Twitter απαντώντας στον επικεφαλής του Instagram, Ανταμ Μοσέρι. «Είναι ότι δεν βλέπω τις αναρτήσεις των πραγματικών φίλων μου και εκείνοι δεν βλέπουν τις δικές μου».

Το Instagram απέσυρε τελικά ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες αλλαγές του, αλλά και οι υπόλοιπες εφαρμογές που είχαν σκοπό να ενισχύσουν την ανάπτυξη της πλατφόρμας μπορεί να μην αποδίδουν. Εμπιστευτικά έγγραφα που έφθασαν στη Wall Street Journal δείχνουν ότι οι συνολικοί χρήστες του Instagram περνούν 17,6 εκατ. ώρες την ημέρα παρακολουθώντας Reels, μια φτηνιάρικη μίμηση του TikTok, σε σύγκριση με τις 197,8 εκατ. ώρες που ξοδεύουν οι άνθρωποι παρακολουθώντας TikTok ημερησίως.

Τα έγγραφα αποκάλυπταν επίσης ότι η δέσμευση στα Reels μειώθηκε κατά 13,6% τους τελευταίους μήνες, με τους περισσότερους χρήστες να μην έχουν «απολύτως καμία δέσμευση». Οταν κλήθηκε να σχολιάσει, ένας εκπρόσωπος του Instagram είπε ότι πρόκειται για «ένα στιγμιότυπο της μιας στιγμής που αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα πιο σοβαρό από ό,τι είναι στην πραγματικότητα». Και επισήμανε την πρόσφατη ανακοίνωση κερδών της Meta, όπου ο διευθύνων σύμβουλος Μαρκ Ζούκερμπεργκ δήλωσε ότι τους τελευταίους έξι μήνες τα παιχνίδια Reels είχαν σημειώσει αύξηση 50% .

Το Instagram μπορεί να μην «πεθαίνει», αλλά η μεταμόρφωσή του από cool σε cringe (αηδία) σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή στο σύμπαν των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η πλατφόρμα ήταν ίσως η πιο σημαντική ανάμεσα σε δημοφιλείς εφαρμογές παλιάς γενιάς, που ενσωμάτωσαν τον αρχικό σκοπό των μέσων: τη σύνδεση στο Διαδίκτυο με φίλους και συγγενείς. Η παρακμή του δεν αφορά απλώς το γεγονός ότι οι χρήστες δεν είναι πια στενά συνδεδεμένοι με τους δικούς τους· έχει επίσης να κάνει με τις συνθήκες της νέα εποχής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με τις οποίες δημιουργούμε διαδικτυακό περιεχόμενο κυρίως για να προσεγγίσουμε άτομα που δεν γνωρίζουμε, αντί για άτομα που γνωρίζουμε. Αυτό έχει ευρύτερες επιπτώσεις για το πιο σημαντικό υποπροϊόν του Instagram: τους influencers.

Οι χρήστες έχουν βρει τρόπους να πληρώνονται για το περιεχόμενό τους στο Διαδίκτυο πολύ πριν από την ύπαρξη του Instagram. Αλλά η εφαρμογή οδήγησε σε μια αισθητική στροφή, σε walls με ροζ φόντο και φωτογραφίες τραβηγμένες από ψηλά, και διευκόλυνε την άνοδο του σύγχρονου δημιουργού περιεχομένου. Συμφωνίες με οίκους ειδών πολυτελείας, όπου ένας influencer προωθεί στο κοινό του ένα προϊόν έναντι αμοιβής, είναι γνωστό ότι αποφέρουν από 100 έως 10.000 δολάρια ανά ανάρτηση, ανάλογα με τον αριθμό των followers του influencer και την αφοσίωση τους. Τώρα η Τίλγκμαν, η οποία έγινε influencer στο Instagram το 2015 και κάποια στιγμή μετρούσε σχεδόν 400.000 ακολούθους, λέει ότι είδε το ποσοστό της να μειώνεται κατά 80% τα τελευταία πέντε χρόνια. Η αγορά είναι απλώς υπερκορεσμένη.

Αντί του Instagram, η Τίλγκμαν στράφηκε στο Substack, όπου γράφει επί πληρωμή τη δημοσίευση Pet Hair on Everything. Εξακολουθεί να δημοσιεύει στο Instagram, αλλά πλέον κυρίως για να ανακατευθύνει τους 246.000 ακολούθους της στα κείμενά της. Η δημοσιογράφος ομορφιάς Τζέσικα ΝτεΦίνο, η οποία εντάχθηκε στο Instagram το 2018, μετά από συμβουλή του ατζέντη της, άρχισε ομοίως να αποχωρεί από την πλατφόρμα το 2020, κυριευμένη από θλίψη από τα συνεχή σχόλια των ακολούθων της. Πλέον, έχει δημιουργήσει αυτόματες απαντήσεις στα DM της (Direct Messaging) στο Instagram: αν κάποιος από τους 59.000 ακολούθους της ΝτεΦίνο τής στείλει ένα μήνυμα, θα λάβει μια πρόσκληση για να επικοινωνήσει μαζί της μέσω email.

Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια κακή περίοδο για πολλές πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το Facebook και το Snap δυσκολεύονται επίσης, για να μη μιλήσουμε για το Twitter. «Ιστορικά τουλάχιστον, όλες οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης γίνονται τελικά άσχετες και παρωχημένες, αλλά αισιοδοξώ ότι αυτό δεν θα συμβαίνει συνέχεια» λέει η Λιούις, «Δεν ξέρω αν το Instagram έχει ό,τι χρειάζεται για να συνεχίσει να είναι επίκαιρο, όπως το email, αλλά νομίζω ότι μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσε να το πετύχει», παρατηρεί.

Ο μετασχηματισμός είναι φυσική συνέπεια για τις κοινωνικές πλατφόρμες (δείτε μόνο το Tumblr). Η εξασθένιση του Instagram, λοιπόν, μπορεί να μη σημαίνει το τέλος του, αλλά μια επανεκτίμηση της σχέσης μας με τη συγκεκριμένη εφαρμογή, γράφει στο Atlantic η Κέιτ Λίντσεϊ. Η LaTonya Yvette, μια lifestyle blogger που είναι στο Instagram εδώ και σχεδόν 12 χρόνια, λέει ότι αυτές οι αλλαγές ήταν πάντα μέρος της συμφωνίας και ότι τα οφέλη του Instagram στην καριέρα της όλα αυτά τα χρόνια είναι πολύ περισσότερα από τις απογοητεύσεις: «Πάντα έβλεπα το Instagram ως επέκταση της αφήγησης μου», επισημαίνει και προσθέτει: «Επειδή τελικά θα πρέπει να είναι… ένα εργαλείο στην καλλιτεχνική, κοινωνική, πολιτική ή/και επιχειρηματική εργαλειοθήκη κάποιου, και όχι η μοναδική οδός».

Η ΝτεΦίνο προβλέπει ότι θα επιστρέψει στο Instagram για να προωθήσει το βιβλίο της την ερχόμενη άνοιξη. Θα επέστρεφε όμως στο Instagram ως τακτική χρήστρια; Μόνο «αν δημιουργούσα έναν ιδιωτικό λογαριασμό, όπου θα μπορούσα να περιορίσω τις αλληλεπιδράσεις μου μόνο με την οικογένεια και τους φίλους», λέει, «όπως ήταν το Instagram στην αρχή, υποθέτω».

Αυτό, βεβαίως, εφόσον της το επέτρεπε η διεπαφή του Instagram, η οποία βασίζεται σε αλγόριθμους, τροφοδοτείται από συστάσεις μεταξύ αγνώστων και βασικά προωθεί τις αγορές. Ick!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News