«Μα, γιατί;». Σχεδόν οκτώ δεκαετίες μετά τις πρώτες του επισκέψεις σε εργοτάξια, όπου ο πατέρας του και οι θείοι του τον έβαζαν να κάθεται πάνω σε έναν σωρό από άμμο («το εργοτάξιο είναι επικίνδυνο μέρος για ένα παιδί, αλλά το να βλέπω χαλίκια, πέτρες και τούβλα να γίνονται θεμέλια ήταν κάτι το απίστευτο») – ο Ρέντσο Πιάνο θυμάται ακόμα την ερώτηση που του έκανε ο πατέρας του όταν του ανακοίνωσε ότι ήθελε να γίνει αρχιτέκτονας.

«“Μα, γιατί;”, απάντησε. Δεν καταλάβαινε. Είχε μια μικρή επιχείρηση και ήταν μικροεργολάβος, ο πατέρας του ήταν μικροεργολάβος, οι θείοι μου ήταν μικροεργολάβοι, ο αδερφός μου ο Ερμάνο σπούδαζε ήδη μηχανικός για να γίνει μικροεργολάβος… Και εγώ, φανταστείτε, ήθελα να γίνω αρχιτέκτονας», θυμήθηκε ο κορυφαίος ιταλός αρχιτέκτονας, συνομιλώντας με τον Τζαν Αντόνιο Στέλα της Corriere della Sera.

«Σε εκείνη την ηλικία πρέπει να αποφασίσεις: είτε θα πεις ναι είτε θα ακολουθήσεις τον δρόμο σου. Δεν υπήρχε Aρχιτεκτονική (σχολή) στη Γένοβα, έπρεπε να διαλέξω μεταξύ Φλωρεντίας και Μιλάνου. Επέλεξα τη Φλωρεντία γιατί ήταν πιο μακριά». Ωστόσο, σύντομα, ο νεαρός φοιτητής βρέθηκε σε αδιέξοδο.

«Μετά από δύο χρόνια, έχοντας ολοκληρώσει την “προπαρασκευαστική” διετία, μια μέρα σηκώνομαι, κοιτάζομαι στον καθρέφτη και λέω: “Τι κάνω εδώ στη Φλωρεντία; Αυτή η πόλη είναι πολύ όμορφη. Τόσο όμορφη που παραλύω. Τι κάνω εδώ;”. Αποφάσισα να μεταγραφώ στο Μιλάνο. Ηδη, σκεφτόμουν συγκεχυμένα ότι ο αρχιτέκτονας δεν σχεδιάζει μόνο κτίρια, αλλά θέτει και ερωτήματα για την κατασκευή, τα υλικά, τις τεχνικές. Στα γαλλικά υπάρχει μια λέξη που τα εμπεριέχει όλα: ο “bâtisseur” είναι αυτός που χτίζει, o πρωτομάστορας… Εγώ ήθελα να γίνω πρωτομάστορας», εξήγησε ο Πιάνο.

Κάπως έτσι μετακόμισε στο Μιλάνο και γράφτηκε στην Αρχιτεκτονική του Πολυτεχνείου της ιταλικής μητρόπολης. Ως φοιτητής συμμετείχε ενεργά στα φοιτητικά κινήματα της εποχής και στις καταλήψεις πανεπιστημίων («Πόσο τυχεροί! Μεγαλώναμε αναπνέοντας έναν αέρα ελευθερίας»), ενώ κάποια στιγμή έγινε δεκτός στο γραφείο του ιταλού αρχιτέκτονα Φράνκο Αλμπίνι, τον οποίο ο Ρέντσο Πιάνο εξακολουθεί να αναγνωρίζει ως έναν εκ των μεντόρων του.

Δεκαετίες μετά, αναγνωρίζει πως υπήρξε κάθε άλλο παρά υποδειγματικός φοιτητής, όπως επίσης χείριστος μαθητής στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. «Αλλά θα σας πω ένα πράγμα: αν δεν μεγαλώνεις ως κορυφαίος της τάξης, αλλά ως ένας από τους τελευταίους, συνειδητοποιείς ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι από εσένα και επομένως, ότι υπάρχει πάντα κάτι να μάθεις από τους άλλους. Πρόκειται για ένα μάθημα σεμνότητας και ζωής. Οφείλω τα πάντα στο πανεπιστήμιο: εκεί μεγάλωσα πραγματικά, εκεί έμαθα τα πάντα», ανέφερε.

Θέλοντας να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στο ίδρυμα που συνέβαλε στο να καταστεί ένας από τους πιο σπουδαίους αρχιτέκτονες στον κόσμο, ο Ρέντσο Πιάνο σχεδίασε (από κοινού με τον επίσης ιταλό αρχιτέκτονα και επί χρόνια συνεργάτη του, Οτάβιο ντι Μπλάζιο) το νέο campus της Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου του Μιλάνου (εγκαινιάστηκε πέρυσι), ενώ πριν από λίγες ημέρες δώρισε στη σχολή και το σύνολο του απίστευτου αρχείου του.

«Από το αεροδρόμιο της Οσάκα μέχρι τον πύργο του Σίδνεϊ, από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης έως το δικαστήριο του Τορόντο και τη γέφυρα “Σαν Τζόρτζο” στη Γένοβα, που χτίστηκε μετά την κατάρρευση της γέφυρας “Μοράντι”, το Ιδρυμα Πιάνο διαθέτει 1.560 γραμμικά μέτρα χάρτινων ντοσιέ, 131.000 σχέδια, 20.900 σκίτσα, 150 γραμμικά μέτρα φωτογραφιών κ.ά. Δύσκολο να μετακινηθούν όλα αυτά. Ωστόσο, το υλικό που προορίζεται για το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου […] είναι ήδη τόσο πλούσιο, ώστε να καταστεί ένα χρυσωρυχείο για επίδοξους αρχιτέκτονες», συνοψίζει ο δημοσιογράφος της Corriere.

Επιπλέον, προσφάτως, ο Ρέντσο Πιάνο, κατά τη διάρκεια διάλεξης που έδωσε στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου, έπειτα από δεκαετίες που ακούει τους πάντες να τον αποκαλούν «Δάσκαλο», ο «Γεωμέτρης», όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του και αρέσκεται να αυτοχαρακτηρίζεται, ανακοίνωσε πως θα αρχίσει να διδάσκει πραγματικά την τέχνη του.

Στην ηλικία των 85 ετών, όντας ακόμη ακμαιότατος, δέχθηκε να ανέβει στην έδρα για να μεταδώσει στους μελλοντικούς αρχιτέκτονες όλα όσα (πάρα πολλά) γνωρίζει. «Γνωρίζω πόσο σημαντικός είναι ο ιταλικός παιδαγωγικός πολιτισμός που ενεργοποιεί την κρυμμένη δημιουργικότητα στους νέους. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να σταθώ στο ύψος των περιστάσεων. Μεγάλωσα πολλούς νέους αρχιτέκτονες στο εργαστήρι μου και στο γραφείο μου στη Γένοβα, αλλά ποτέ δεν “δίδαξα”, πέρα από ένα σύντομο διάστημα στην Architectural Association School του Λονδίνου. Αλλά έχω πολλές ιστορίες να αφηγηθώ, αληθινές ιστορίες, και αυτό μπορεί να έχει ενδιαφέρον», είπε ο Πιάνο.

Οσον αφορά το «Μα, γιατί;» του μικροεργολάβου πατέρα του… «γιατί το να χτίζεις είναι η πιο όμορφη δουλειά του κόσμου», απαντά ο Πιάνο. «Αρκεί βάση να αποτελούν οι εξής τρεις διαστάσεις: η τεχνική, που προέρχεται από τη μελέτη του πλαισίου, του τοπίου, των υλικών, των καινοτομιών, η ηθική και η ποιητική διάσταση. Είναι απαραίτητο να περπατάς, να κοιτάζεις, να ταξιδεύεις, να ανακαλύπτεις, για να μπορείς να πας κατευθείαν στον στόχο: να αλλάξεις τον κόσμο. Πού πας στα 20 αν δεν θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο; Και έτσι, σταδιακά, καταλαβαίνεις ότι η πιο σημαντική δέσμευση πρέπει να αφορά τους δημόσιους χώρους. Καθ’ όλη μου τη ζωή δημιουργούσα δημόσιους χώρους. Βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, σχολεία, μουσεία, νοσοκομεία».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News