«Προσέχετε όσους ονειροπολούν, διότι είναι άνθρωποι που προσπαθούν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα» – αυτή την απλή αλλά μεστή σε νόημα αράδα έγραψε ο βρετανός στρατιωτικός και συγγραφέας Τόμας Εντουαρντ Λόρενς στο βιβλίο του «Seven Pillars of Wisdom» (στα ελληνικά, Τ.Ε. Λώρενς, «Επτά στύλοι της σοφίας», Εστία, 1991), το οποίο αποτελεί την αυτοβιογραφία του.

Από αυτό το μνημειώδες έργο άντλησε υλικό ο συμπατριώτης του σκηνοθέτης Ντέβιντ Λιν και σκηνοθέτησε το φιλμ «Λόρενς της Αραβίας» το 1962, το δικό του κινηματογραφικό «έπος», που κατέκτησε επτά Οσκαρ και καθιέρωσε τον ηθοποιό Πίτερ Ο΄Τουλ –τον τρίτο βρετανό αυτής της ιστορίας– στο σινεμά.

Είτε αναγνώστες είτε θεατές, όλοι γνωρίζουν ότι θέμα του Λόρενς ήταν «μια περίπλοκη πολιτικοστρατιωτική υπόθεση», όπως έγραψε ο Ενρίκο Φραντσεσκίνι στη Repubblica, δηλαδή η εξέγερση των Αράβων κατά των Οθωμανών, και ότι ιστορικό φόντο της «μικρής» ιστορίας που αφηγήθηκε ο συγγραφέας και κατόπιν φιλμογράφησε ο κινηματογραφιστής, ήταν ο Μεγάλος Πόλεμος. Και βασικό διακύβευμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά τον οποίο ο στρατιωτικός Λόρενς είχε υπηρετήσει ως συνταγματάρχης του Βρετανικού Στρατού, ήταν η διευθέτηση του Ανατολικού Ζητήματος, δηλαδή οι εθνοκρατικές συγκροτήσεις μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο ιταλός συντάκτης καταπιάστηκε με τις αναφορές του Λόρενς στο «αίσθημα βαθιάς ντροπής» που ένιωθε ο ίδιος για την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία στη Μέση Ανατολή και για τα σχέδια των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, των Αγγλογάλλων δηλαδή, τα οποία αφορούσαν το αναμεταξύ τους μοίρασμα της γεωπολιτικής λείας.

Αφορμή για το κείμενό του στάθηκε ένα ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian το οποίο επικέντρωσε σε ένα κεφάλαιο που ουδέποτε τυπώθηκε στο κλασικό βιβλίο. Αυτό το κρυμμένο κεφάλαιο, όπου ο Λόρενς εξέφραζε την «ντροπή» του για τη Δύση, αποκαλύφθηκε τώρα, σε ένα χειρόγραφο του συγγραφέα, που διατίθεται προς πώληση στην τιμή των 75.000 ευρώ (ή 65.000 λιρών).

Η είδηση αυτή, πέρα από το οικονομικό περιεχόμενό της, που μάλλον ζαλίζει τη σήμερον ημέρα, αφορά κατά κάποιον τρόπο την «αποκατάσταση» του βιβλίου – κάτι εξ ορισμού ανεκτίμητο στη λογοτεχνία. Ομως, το θέμα είναι για ποιον λόγο ο Λόρενς αυτολογοκρίθηκε.

Οπως φαίνεται, ο συγγραφέας πείσθηκε να αφαιρέσει το κεφάλαιο όχι από κάποιον παράγοντα του Μπάκιγχαμ ή του Φόρεϊν Οφις, αλλά από έναν διάσημο φίλο του, τον ιρλανδό θεατρικό συγγραφέα Τζορτζ Μπέρναρντ Σο. Πράγμα περίεργο, αφού ως Ιρλανδός, ο Σο ασφαλώς είχε άποψη για τη δράση του βρετανικού ιμπεριαλισμού στα δικά του μέρη.

Στην κανονική ζωή ο Λόρενς είχε συνεργαστεί με τους Αραβες στον απελευθερωτικό αγώνα τους, το 1916. Οι Αραβες είχαν την αυταπάτη ότι μετά τη νίκη επί των Τούρκων οι Βρετανοί θα δημιουργούσαν για λογαριασμό εκείνων ένα ενιαίο αραβικό κράτος. Η συνέχεια είναι γνωστή: οι Τούρκοι αποχώρησαν από τη Μέση Ανατολή, όμως οι Αγγλογάλλοι διήρεσαν την περιοχή σε τιμάρια, δηλαδή σε τσιφλίκια τους. Και, βέβαια, οι συνέπειες αυτής της επιλογής φθάνουν μέχρι την εποχή μας, αφού νωρίτερα εξέθρεψαν τον ακραίο εθνικισμό και τις σοσιαλίζουσες τάσεις (π.χ. το φλερτ του Γκαμάλ Αμπντελ Νάσερ με τη Σοβιετική Ενωση).

Στο κομμένο κεφάλαιο, λοιπόν, ο Λόρενς εξέφρασε την πίστη του στον αγώνα της αραβικής ανεξαρτησίας και συγχρόνως τη θλίψη του επειδή ο ίδιος συμμετείχε στην εξαπάτησή των Αράβων. Στις σελίδες του υποστήριξε ότι δικός του στόχος ήταν πάντα να προσφέρει βοήθεια στους Αραβες να εδραιώσουν την κυριαρχία τους. Εξαπατηθείς, τουτέστιν, δήλωσε και ο ίδιος. Οι κριτικοί που επικαλέστηκε ο Guardian φρονούν ότι ο Σο πρέπει να σκέφτηκε ότι το βιβλίο του φίλου του δεν πρέπει να περιλαμβάνει, ως εισαγωγή κιόλας, μια τόσο ειλικρινή και κατηγορηματική δήλωση.

Στο κομμένο κεφάλαιο ο Λόρενς έγραψε: «Η κυβέρνηση ξεσήκωσε τους Αραβες να πολεμήσουν για εμάς, δίνοντας υποσχέσεις περί αυτοδιοίκησης. Οι Αραβες πιστεύουν σε πρόσωπα, όχι σε θεσμούς. Σε εμένα είδαν έναν πράκτορα της βρετανικής κυβέρνησης και μου ζήτησαν να επικυρώσω τις γραπτές υποσχέσεις της (…) Στη διετή συνεργασία μας σε συνθήκες μάχης συνήθισαν να με πιστεύουν και να πιστεύουν επίσης ότι η κυβέρνησή μου, όπως και εγώ, είναι ειλικρινής απέναντί τους. Με αυτή την ελπίδα έκαναν κάποια ωραία πράγματα, αλλά, φυσικά, αντί να είμαι περήφανος για αυτό που κάναμε μαζί, ντρεπόμουν συνεχώς και πικρά».

Οι «ονειροπόλοι» που «θέλουν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα» ενίοτε μετατρέπονται σε συστατικό στοιχείο της απάτης, όταν γίνονται γρανάζι κάποιας ιμπεριαλιστικής μηχανής – αυτό θα μπορούσε να είναι το επιμύθιο της όλης υπόθεσης, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη κυκλοφορία του βιβλίου του Λόρενς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News