«Η μόνη αξία των οικονομικών προβλέψεων είναι ότι κάνουν την αστρολογία να φαίνεται αξιόπιστη», είχε δηλώσει, μεταξύ πολλών άλλων, ο κορυφαίος (καναδο)αμερικανός οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ και, σίγουρα, δεν είχε άδικο.

Τον Ιούνιο του 2007, ο Ζαν-Φιλίπ Κοτίς, επικεφαλής οικονομολόγος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), είχε πει ότι το 2008 θα ήταν μια σπουδαία χρονιά. Η οικονομική κατάσταση ήταν «καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν εδώ και χρόνια», υποστήριξε, σημειώνοντας πως η κύρια πρόβλεψη του ΟΟΣΑ, του οργανισμού που εκπροσωπεί τις 38 πλουσιότερες χώρες του κόσμου, «παραμένει πράγματι αρκετά ευοίωνη». Μάλιστα έκανε νύξη για «ήπια προσγείωση» στις Ηνωμένες Πολιτείες και «σταθερή ανάπτυξη» στις οικονομίες του ΟΟΣΑ, με «δημιουργία θέσεων εργασίας και μείωση της ανεργίας». Ωστόσο οι προβλέψεις του διαψεύστηκαν με τον πλέον επώδυνο τρόπο, καθώς το 2008 ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, το χειρότερο οικονομικό σοκ από το 1929 και τη Μεγάλη Υφεση.

Σε άρθρο του στο The Conversation ο αυστραλός οικονομολόγος Στιβ Κιν, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL), εξηγεί ότι   η εν λόγω πρόβλεψη, παρότι αποδείχθηκε απόλυτα λανθασμένη, δεν ήταν αβάσιμη ή τυχαία. Αντιθέτως, ήταν το προϊόν συγκεκριμένων μακροοικονομικών μοντέλων πρόβλεψης, των αποκαλούμενων μοντέλων Δυναμικής Στοχαστικής Γενικής Ισορροπίας (DSGE), που χρησιμοποιούνται ακόμα ευρέως, παρότι «προβαίνουν σε υποθέσεις που ακόμη και συντηρητικοί οικονομολόγοι με αρτηριοσκληρωτικές αντιλήψεις δεν μπορούν να χωνέψουν», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κιν. Μάλιστα το 2010 ο νομπελίστας οικονομολόγος Ρόμπερτ Σόλοου, απευθυνόμενος στο αμερικανικό Κογκρέσο, τα είχε χαρακτηρίσει ως παντελώς αφερέγγυα.

Προφανώς δεν συμμερίζονται όλοι οι οικονομολόγοι την άποψη του Σόλοου ή και του ίδιου του Στιβ Κιν, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται µετα-κεϋνσιανιστής και είναι συγγραφέας βιβλίων όπως το «Debunking Economics» και το «The New Economics: Α Manifesto».

Αλλά και ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ, Χοσέ Ανχελ Γκουρία ήταν επίσης πεισμένος για την ανάγκη καταφυγής και σε εναλλακτικά μοντέλα. Για αυτό το 2012 προέβη στη σύσταση ενός εσωτερικού ερευνητικού κέντρου ονόματι NAEC (New Approaches to Economic Challenges – Νέες Προσεγγίσεις σε Οικονομικές Προκλήσεις) με αποστολή την εξέταση νέων τρόπων ανάλυσης και διαχείρισης της οικονομίας.

Ωστόσο αυτός ο φρέσκος αέρας σταμάτησε να φυσάει στα γραφεία του ΟΟΣΑ στο Παρίσι όταν τον Χοσέ Ανχελ Γκουρία διαδέχτηκε, τον Ιούνιο του 2021, ο Ματίας Κόρμαν, πρώην υπουργός Οικονομικών της Αυστραλίας από το 2013 έως το 2020.

Για αυτόν τον λόγο ο Κιν και άλλοι οικονομολόγοι (περιλαμβανομένων και πολλών που είναι γνωστοί σε ένα ευρύτερο κοινό όπως ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτς, ο Ντάνι Ρόντρικ, η Μαριάνα Ματσουκάτο και η Ράνα Φαρούχαρ των Financial Times) απευθύνθηκαν εγγράφως στον Κόρμαν τον περασμένο Ιανουάριο, μόλις επτά μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ζητώντας του να αποκαταστήσει την ελευθερία που έχαιρε η δεξαμενή σκέψης πριν την άφιξή του (μία από τις πρώτες ενέργειες του αυστραλού πρώην υπουργού στον ΟΟΣΑ ήταν να εντάξει το NAEC στο τμήμα Οικονομικών του οργανισμού και να καταργήσει τα ανοιχτά σεμινάρια).

«Ως ακαδημαϊκοί και επαγγελματίες οικονομολόγοι, γνωρίζουμε ότι η οικονομική ορθοδοξία μπορεί να κάνει λάθος. Η ιστορία των οικονομικών και των οικονομικών πολιτικών είναι μια ιστορία στην οποία ορισμένα θεωρητικά πλαίσια και πολιτικές προσεγγίσεις καθίστανται συχνά ορθοδοξία και στη συνέχεια αντικαθίστανται. Αυτό συμβαίνει συχνά επειδή τα εμπειρικά στοιχεία αλλάζουν, μερικές φορές γιατί οι αντίπαλες θεωρίες καθίστανται πιο πειστικές ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις συμβαίνουν και τα δύο. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι σημαντικό ένας οργανισμός που παρέχει συμβουλές σε κυβερνήσεις, όπως ο ΟΟΣΑ, να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, όχι μόνο της τρέχουσας ορθοδοξίας, αλλά και των ανταγωνιστικών απόψεων, θεωρητικών πλαισίων και πολιτικών προσεγγίσεων», επισημαινόταν στην επιστολή που απέστειλαν στον γενικό γραμματέα του ΟΟΣΑ.

Ο Ματίας Κόρμαν, όμως, δεν απάντησε, με αποτέλεσμα τον προηγούμενο μήνα να του αποστείλουν μία δεύτερη, ανοιχτή αυτή τη φορά, επιστολή, εκφράζοντάς την απογοήτευσή τους για τη στάση του και επαναδιατυπώνοντάς το αίτημά τους. Τελικά ο Κόρμαν αποκρίθηκε, προασπιζόμενος, ωστόσο, την απόφασή του να υπαγάγει το NAEC στο τμήμα Οικονομικών του ΟΟΣΑ.

Οσον αφορά το γιατί είναι απαραίτητες νέες εναλλακτικές, αντισυμβατικές σκέψεις και θεωρίες για την αντιμετώπιση των πολλών νέων οικονομικών προκλήσεων; «Επειδή οι επιδόσεις των mainstream οικονομολόγων αναφορικά με αυτά ζητήματα είναι συχνά άθλιες», γράφει ο Στιβ Κιν.

Ομως το πιο ανησυχητικό είναι ότι υφίστανται και προβλήματα που ενώ θα έπρεπε να γίνονται κατανοητά μέσω των «συμβατικών» οικονομικών, μπερδεύουν ακόμη και τους πιο επιφανείς από τους mainstream οικονομολόγους. Την προηγούμενη εβδομάδα, για παράδειγμα, ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν παραδέχτηκε στους New York Times (όπου αρθρογραφεί) ότι είχε υποτιμήσει την επιμονή του πληθωρισμού, αφήνοντας, όμως, συγχρόνως, να εννοηθεί ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αντιδρούσε υπερβολικά με τις αυξήσεις των επιτοκίων της, κάτι που σύμφωνα με τον Κρούγκμαν «σίγουρα θα προκαλέσει μεγάλη οικονομική επιβράδυνση, πολύ πιθανόν ύφεση».

«Εάν οι οικονομολόγοι δεν μπορούν να βρουν τι να κάνουν με τα συμβατικά οικονομικά προβλήματα, πόσο πιθανό είναι να ξέρουν τι να κάνουν με μη συμβατικά, όπως η κλιματική αλλαγή ή η ενεργειακή κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη;», διερωτάται ο Στιβ Κιν, υπογραμμίζοντας πως η αντισυμβατική οικονομική σκέψη είναι απαραίτητη σήμερα όσο ποτέ άλλοτε.