Μπορεί ο γιατρός να προτείνει σε έναν καπνιστή, ο οποίος είναι εθισμένος και παρά τις προσπάθειές του δεν μπορεί να διακόψει ο κάπνισμα, να ακολουθήσει έναν εναλλακτικό τρόπο για την πρόσληψη της νικοτίνης;

Υπάρχουν προϊόντα που έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι μειώνουν τις βλαβερές συνέπειες που έχει στην υγεία το κάπνισμα; Πόσο έτοιμη είναι η πολιτεία και τα νοσοκομεία να αποδεχθούν τέτοιου τύπου πρακτικές αντιμετώπισης του εθισμού στη νικοτίνη;

Τα ζητήματα ηθικής για τη χρήση της στρατηγικής ελάττωσης βλάβης στον έλεγχο και τον περιορισμό του καπνίσματος, συζητήθηκαν από ομάδα ειδικών στο πλαίσιο του 5ου Συνεδρίου με τίτλο «Μείωση της Βλάβης από τον Καπνό: Νέα Προϊόντα, Ερευνα και Πολιτικές», το οποίο πραγματοποιήθηκε 21 και 22 Σεπτεμβρίου στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Τη συζήτηση συντόνισε ο Πάνος Βιδάλης, νομικός, διδάκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής. Στο πάνελ συμμετείχαν ο Ντέιβιντ Σούενορ, πρόεδρος του Συμβουλευτικού Συμβουλίου για την Πολιτική Υγείας και τα Ηθικά Ζητήματα στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, στον Καναδά, ο Πάνος Βάρδας, καθηγητής Καρδιολογίας, συντονιστής Τομέα Καρδιάς Νοσοκομείων Ομίλου Υγεία, πρόεδρος στην Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία (από το 2012 έως το 2014) και επισκέπτης καθηγητής στο Imperial College του Λονδίνου και ο Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και συνεργάτης-ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.

Οπως ανέφερε στο πλαίσιο της τοποθέτησής του ο Ντέιβιντ Σούενορ, μόνο το 40% του κοινού εμπιστεύεται τις υγειονομικές αρχές στις χώρες της Ευρώπης, όσον αφορά στις οδηγίες για την υγεία του, καθώς οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν είναι αρκετά ευέλικτες και δεν υιοθετούν άμεσα τις επιστημονικές εξελίξεις.

Στα θέματα καπνού και νικοτίνης, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τα ηθικά ζητήματα που έχουν οι γιατροί και είναι φυσιολογικό. Διότι, όπως είπε ο κ. Σούενορ, από τη μία είναι ανθρώπινο δικαίωμα όσοι έχουν εθισμό στη νικοτίνη και καπνίζουν τσιγάρο, να μπορούν να έχουν εναλλακτική πρόσληψης της νικοτίνης με ένα προϊόν μειωμένης βλάβης, ενώ από την άλλη οι γιατροί χρειάζονται περισσότερες επιστημονικές αποδείξεις για να προτείνουν κάτι τέτοιο.

«Πρόκειται για θέμα δημόσιας υγείας, το οποίο δεν μπορεί κανείς να αποφύγει, καθώς περίπου 1 δισ. άνθρωποι καπνίζουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν είναι κάτι στο οποίο μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια, έχουμε ηθική ευθύνη να βοηθήσουμε», τόνισε ο ίδιος.

Αλλαγές στην πολιτική υγείας

Σχολιάζοντας τις πολιτικές υγείας, ο κ. Σούενορ ανέφερε ότι η κάθε κυβέρνηση, το υπουργείο Υγείας της κάθε χώρας, θα πρέπει να δίνει επιλογές στους πολίτες που είναι εθισμένοι στον καπνό του τσιγάρου.

Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, υπάρχουν σε νοσοκομεία ιατρεία διακοπής καπνίσματος. Με αυτούς, όμως, που δεν τα καταφέρνουν, οι γιατροί θα πρέπει να βρουν τρόπο να μειώσουν τη βλάβη που τους προκαλεί το τσιγάρο. Το θέμα, δηλαδή, είναι ότι αν δεν μπορεί ο γιατρός να βοηθήσει κάποιον να διακόψει το κάπνισμα, καλό θα ήταν να τον καθοδηγήσει να λαμβάνει τη νικοτίνη που χρειάζεται με διαφορετικό τρόπο.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ιαπωνίας, μια χώρα που προσαρμόζεται πολύ άμεσα σε εξελίξεις, η οποία μέσα σε λίγα χρόνια μείωσε κατά 50% τη χρήση τσιγάρου και οι πολίτες που δεν τα κατάφεραν να το διακόψουν, ξεκίνησαν να προσλαμβάνουν νικοτίνη με προϊόντα θέρμανσης καπνού.

«Η πρόταση ενός εναλλακτικού προϊόντος του τσιγάρου είναι ένα μεγάλο δίλημμα για τους επαγγελματίες υγείας. Διότι γνωρίζουμε, όπως και ο κόσμος, ότι το κάπνισμα είναι καταστροφικό. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν ήδη δύο διαφορετικές σχολές γιατρών», συμπλήρωσε ο Πάνος Βάρδας.

Η πρώτη, όπως είπε ο καθηγητής, είναι η αυστηρή, που υποστηρίζει την ολική αποχή από το κάπνισμα και τα προϊόντα καπνού. «Στη δεύτερη, ανήκουν οι πιο πραγματιστές, όπως είμαι κι εγώ, οι οποίοι καταλαβαίνουμε ότι ο κόσμος είναι ηδονιστικός. Το απολαμβάνει το κάπνισμα. Αφού δεν κάνει όμως να καπνίσει τσιγάρο, ας κάνει κάτι άλλο που βλάπτει λιγότερο. Αν τα εναλλακτικά προϊόντα πρόσληψης νικοτίνης είχαν κλινικές μελέτες με αδιάσειστες αποδείξεις ότι μειώνουν τη βλάβη, οι περισσότεροι γιατροί πιστεύω ότι θα τα προτείναμε», είπε ο κ. Βάρδας.

Ο ίδιος παρομοίασε το δίλημμα που έχουν οι γιατροί να προτείνουν εναλλακτικά προϊόντα, με αυτό που αντιμετωπίζουν οι καθολικοί ιερείς στην Αφρική.

«Είναι γνωστό ότι ο Πάπας απαγορεύει διά ροπάλου τα προφυλακτικά. Αυτό είναι το δόγμα της Εκκλησίας. Και το δίλημμα είναι το ίδιο. Σε μία ήπειρο όπως η Αφρική, όπου το HIV/AIDS είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα στον γενικό πληθυσμό, πώς να μη χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό οι άνθρωποι», διερωτάται ο κ. Βάρδας. «Κάπως έτσι είναι και για την ιατρική κοινότητα τα εναλλακτικά προϊόντα, ναι μεν αλλά».

Μεγαλύτερης κλίμακας κλινικές μελέτες

Ωστόσο, ακόμη και με τα υπάρχοντα κλινικά και εργαστηριακά δεδομένα, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, έχει αδειοδοτήσει το Iqos ως προϊόν καπνού διαφοροποιημένου κινδύνου (MRTP).

«Είναι δηλαδή πολύ σημαντικές και οι εργαστηριακές μελέτες, όμως χρειαζόμαστε ακόμη πιο αρκετές καθαρές κλινικές μελέτες που να έχουν γίνει στον πληθυσμό. Εκεί επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των επιστημόνων σήμερα και είναι πολύ σημαντικό και για εμάς να έχουμε τέτοια δεδομένα», συμπληρώνει ο κ. Βάρδας.

Αν τα προϊόντα θέρμανσης καπνού αποδειχθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο, θα πρέπει να ενημερώσουμε το κοινό και επίσης ως επιστήμονες να δεχθούμε την πραγματικότητα, λέει ο ίδιος, σχολιάζοντας ότι «χρειαζόμαστε απεγνωσμένα μεγάλης κλίμακας μελέτες, για να αποδείξουμε τη μείωση της βλάβης».

Από την πλευρά του, ο κ. Φαρσαλινός ξεκαθάρισε σε πρώτη φάση ότι η βλάβη από το τσιγάρο είναι από τους επιστήμονες μη αποδεκτή και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Γι’ αυτό, άλλωστε, και πολλοί άνθρωποι έχουν στραφεί σε εναλλακτικά προϊόντα πρόσληψης νικοτίνης.

Δυστυχώς, η αγορά δεν είναι «καθαρή» και κυκλοφορούν και πολλά επικίνδυνα προϊόντα ατμίσματος, κάτι που θέλει ιδιαίτερη προσοχή από τους καταναλωτές, επεσήμανε ο ίδιος.

Στον κόσμο σήμερα υπάρχουν 1 δισεκατομμύριο καπνιστές, οι οποίοι σαφώς και γνωρίζουν τις βλαβερές συνέπειες του τσιγάρου.

«Για να καταφέρουμε, ως επιστήμονες, να προστατεύσουμε τους πολίτες, χρειαζόμαστε και τη βοήθεια της πολιτείας. Θα πρέπει να γίνουν έρευνες και να μάθουμε γιατί ενώ αυτοί οι άνθρωποι γνωρίζουν, συνεχίζουν το κάπνισμα, με τον κίνδυνο να βλάψουν την υγεία τους», εξηγεί ο κ. Φαρσαλινός.

Μέχρι σήμερα, ο ίδιος και οι συνεργάτες του έχουν δημοσιεύσει περισσότερες από 95 μελέτες σε σημαντικά ιατρικά περιοδικά. Από εργαστηριακές και ποιοτικές, μέχρι επιδημιολογικές μελέτες.

Στις περισσότερες, έχει προκύψει ως αποτέλεσμα ότι τα εναλλακτικά προϊόντα πρόσληψης νικοτίνης, μπορεί να μην είναι τελείως αθώα, αλλά είναι λιγότερο βλαπτικά, σε σχέση με το τσιγάρο.

«Κατά μία έννοια έχει αποδειχθεί ότι τα προϊόντα αυτά πληρούν τις προϋποθέσεις προϊόντος ελάττωσης της βλάβης, διότι είναι δραματικά μικρότερες (πάνω από 90%) οι εκλύσεις των τοξικών ουσιών, σε σχέση με τον καπνό των συμβατικών τσιγάρων», τονίζει ο ίδιος. Και επισημαίνει ότι «αν δεν μάθουμε το γιατί υπάρχουν άνθρωποι που καπνίζουν τσιγάρο και δεν μπορούν να το διακόψουν, δεν μπορούμε να αλλάξουμε πολιτικές υγείας στα τυφλά – είναι λάθος και δεν θα έχει καμία αποτελεσματικότητα».

Σε αυτή τη φάση, πάντως, οι επιστήμονες κάνουν έρευνες για να «διαπιστώσουν πόσο θα μπορούσε να ωφελήσει κάποιον η αλλαγή από το τσιγάρο σε ένα εναλλακτικό τρόπο πρόσληψης νικοτίνης, καθώς είναι δεδομένο ότι υπάρχουν άτομα που έχουν τόσο ισχυρό εθισμό και δεν μπορούν να διακόψουν το κάπνισμα. Και αυτοί είναι που χρειάζονται τη μεγαλύτερη βοήθεια, γι’ αυτό και αναζητούμε την εναλλακτική λύση», κατέληξε ο ίδιος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News