Οταν μπαίνει σε έναν χώρο ένα άτομο με αναπηρία, πολλοί άνθρωποι νιώθουν αμήχανα. Καρφώνουν το βλέμμα τους ή αποφεύγουν να κοιτάξουν από φόβο μην είναι έντονο. Μπλέκουν τα χέρια τους, στέκονται άβολα και συχνά θέλουν να πουν κάτι. Μετά από λίγη σκέψη συχνά προτιμούν να μείνουν σιωπηλοί ή συχνότερα να ψιθυρίσουν στο αυτί του διπλανού τους κάτι που ακουγόταν πολύ πιο ευγενικό μέσα στο κεφάλι τους.

Οι συμπεριφορές αυτές εξηγούνται αν δει κανείς τις αγκυλώσεις αυτού που σχηματικά ονομάζουμε «ελληνική νοοτροπία». Πολλοί πέρασαν τα κρίσιμα νεαρά τους χρόνια σε μια ελληνική κοινωνία που στιγμάτιζε την αναπηρία και δεν ήρθαν ποτέ σε επαφή με κάτι που να προκαλέσει ρήξη με αυτές τις αντιλήψεις. Αλλοι δεν έχουν συναναστραφεί ποτέ ανάπηρο άτομο σε οικείο τους χώρο. Κάποιοι ακόμα δεν υπολογίζουν το δικαίωμά τους στην κίνηση και για την προσωπική τους διευκόλυνσή τους περιορίζουν την ύπαρξη των ατόμων με αναπηρία στο δημόσιο χώρο.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες γεννήθηκε η ανάγκη για τη δημιουργία του Συνδέσμου Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους (Σ.Κ.Ε.Π.)  ο οποίος από το 2008 προσπαθεί με εκπαιδευτικά προγράμματα σε ενήλικες και παιδιά να αποδομήσει τέτοιες συμπεριφορές που βασίζονται σε στερεότυπα και προκαταλήψεις για την αναπηρία, μέχρι να μην χρειάζονται τέτοια προγράμματα γιατί θα έχουμε καταφέρει να ζούμε σε συμπεριληπτικές κοινωνίες.

Ενα από τα επιδραστικότερα του προγράμματα είναι το δωρεάν σχολικό πρόγραμμα ενημέρωσης και εξοικείωσης με την αναπηρία είναι το «Μαθαίνω να βλέπω τον Ανθρωπο» το οποίο ξεκίνησε το 2009 και τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας. Μέσα σε αυτά τα χρόνια συνεργάτες του Σ.Κ.Ε.Π. έχουν επισκεφθεί πάνω από 800 σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα και έχουν ενημερώσει περίπου 180.000 μαθητές, πολλοί από τους οποίους, όπως δείχνουν ποιοτικές έρευνες, έχουν υιοθετήσει τις καλές πρακτικές.

Σύμφωνα με την Ιλεάνα Βασδέκη, διευθύντρια στρατηγικής, συντονισμού και επικοινωνίας του Σ.Κ.Ε.Π. «πολλές φορές οι μαθητές δεν γνωρίζουν τι θα πει αναπηρία, τι θα πει διαφορετικότητα, με ποιον τρόπο μπορούμε να φερθούμε σε ένα άτομο με αναπηρία, τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να πούμε, ποιοι είναι οι όροι που χρησιμοποιούμε». Και προσέθεσε πως «μέσα από αυτόν τον ανοιχτό διάλογο που κάνουμε με τους μαθητές, ουσιαστικά χρησιμοποιούμε την αναπηρία ως μέσο για να μπορέσουμε να τους εξηγήσουμε για τη διαφορετικότητα».

Ο Ομιλος MYTILINEOS σε συνεργασία με τον Σ.Κ.Ε.Π. υλοποίησε το πρόγραμμα «Μαθαίνω να βλέπω τον Ανθρωπο» σε 10 σχολεία του νομού Βοιωτίας, στους δήμους Διστόμου, Αράχωβας & Αντίκυρας, ενημερώνοντας και εξοικειώνοντας 524 μαθητές με την έννοια της αναπηρίας και της διαφορετικότητας. «Μας έδωσε μια πολύ μεγάλη ευκαιρία ο Ομιλος MYTILINEOS για να μπορέσουμε να βγούμε εκτός Αττικής, γιατί πολλές φορές τα έξοδα είναι πολύ μεγάλα και δεν μπορούμε να το κάνουμε», είπε χαρακτηριστικά η κυρία Βασδέκη. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, είναι μία από τις πολλές δράσεις εταιρικής ευθύνης του ομίλου MYTILINEOS και υλοποιείται στο πλαίσιο των στρατηγικών συμπράξεων που αναπτύσσει με σημαντικούς κοινωνικούς φορείς για την επίτευξη των Παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Στόχοι 10 και 17).

Ενα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα πραγματοποιήθηκε και στο Μπάρλειο Λύκειο Διστόμου, το οποίο συμπεριλαμβάνει σταθερά τέτοιες δράσεις στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα των μαθητών. Εκεί οι 37 μαθητές του σχολείου και όλοι οι καθηγητές παρακολούθησαν με μεγάλο ενδιαφέρον το πρόγραμμα, όπως περιγράφει η Ελένη Κορέλη, διευθύντρια του σχολείου: «Ηταν ένα πολύ ζωντανό μάθημα για τα παιδιά. Αισθάνθηκαν άνετα να κάνουν ερωτήσεις και έλυσαν πολλές απορίες για την καθημερινότητά και τις δραστηριότητες ατόμων με αναπηρία. Νομίζω πως τα παιδιά δεν είχαν ξαναέρθει σε τέτοια επαφή με άτομο που έχει αναπηρία, ήταν μια μοναδική ευκαιρία γι’ αυτούς σε αυτήν την ηλικία γιατί είναι ένα θέμα που τους είναι κάπως μακριά, δεν το έχουν στον περίγυρό τους. Θεωρώ ότι τα έκανε πιο ευαίσθητα, να υπολογίζουν πιο πολύ τα προβλήματα του άλλου και καταλαβαίνω ότι μέχρι να γίνει αυτή η συνάντηση μπορεί είχαν ξανασκεφτεί το θέμα σε αυτό το βάθος».

Φυσικά η εκπαίδευση των μαθητών σε ζητήματα συμπεριληπτικότητας δεν ξεκινά ούτε τελειώνει σε τέτοιες εκπαιδεύσεις. «Μια τάξη που είναι δουλεμένη από τον εκπαιδευτικό της φαίνεται αμέσως στις ερωτήσεις που κάνουν στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα πράγματα», λέει χαρακτηριστικά η κυρία Βασδέκη. 

«Σε όλα τα μαθήματα μπορεί ένας εκπαιδευτικός, με αφορμή ένα περιστατικό ή κάτι που διάβασε για παράδειγμα, να κάνει μια σχετική κουβέντα. Ειδικά στα μαθήματα των ανθρωπιστικών σπουδών οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τέτοια ερεθίσματα, υπάρχει θέμα για τα άτομα με αναπηρία και τη διαφορετικότητα στην ύλη του μαθήματος της Εκθεσης», εξηγεί η κυρία Κορέλη. 

Εκτός από το σχολείο, καθοριστικό ρόλο στη στάση των παιδιών απέναντι στη διαφορετικότητα παίζει και η στάση του οικογενειακού περιβάλλοντος: «Εχουν τύχει και παιδιά που θεωρούν ότι αν κάτσουν δίπλα σε κάποιον που έχει αναπηρία θα κολλήσουν, με έχουν ρωτήσει ακόμα κι αυτό. Οπότε η στάση τους είναι ανάλογη με τη δουλειά που γίνεται στο σπίτι του καθενός και δεύτερον με τη δουλειά που γίνεται στο σχολείο», λέει η κυρία Βασδέκη. Μπορούν όμως και να βοηθήσουν στην αλλαγή της στάσης «στους ίδιους τους γονείς τους με την απλή παρατήρηση ‘δεν μπορείς να παρκάρεις σε αυτή τη ράμπα’ ή ‘δεν μπορείς να παρκάρεις στο παρκινγκ αναπήρων’».

Το ίδιο σημαντικές είναι και οι αξίες που διέπουν την κοινότητα στην οποία κοινωνικοποιούνται τα παιδιά: «Το χωριό στέκεται δίπλα σε όλους τους ανθρώπους, το Δίστομο θεωρείται μια κοινωνία που έχει κάποιες ευαισθησίες», ανέφερε χαρακτηριστικά η κυρία Κορέλη, η οποία στο παρελθόν είχε πραγματοποιήσει συνεκπαιδεύσεις των μαθητών της με μαθητές ειδικού σχολείου. 

Αυτό όμως δεν συμβαίνει παντού. Σύμφωνα με την κυρία Βασδέκη «δεν έχουμε ξεκάθαρους αριθμούς για τον αριθμό των παιδιών με αναπηρία γιατί ακόμα δυστυχώς, κυρίως εκτός Αττικής υπάρχουν οικογένειες που κρύβουν τα παιδιά τους» και αυτό αποτελεί «μέρος του προβλήματος γιατί ακόμα κρυβόμαστε, το φοβόμαστε, λέμε ‘μη μου τύχει’».

Η Ελλάδα παραμένει λοιπόν πίσω «όσον αφορά τη συμπερίληψη, την προσβασιμότητα και τη νοοτροπία. Δηλαδή σε πολλές χώρες η αναπηρία είναι πολύ πιο οικεία εικόνα. Πας στο εξωτερικό, στο Λονδίνο και βλέπεις ανθρώπους με αμαξίδια. Εδώ πού θα τους δεις στο δρόμο; Είναι τόσα τα εμπόδια που τους βάζουμε εμείς οι ίδιοι, που δεν μπορούν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News