Στο αρχηγείο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής στη Λοζάνη ένα καλά φυλαγμένο βελούδινο κουτί δεν έχει ανοίξει εδώ και μισό αιώνα. Περιέχει μια ντουζίνα αργυρά μετάλλια, τα οποία τα μέλη της ομάδας μπάσκετ των ΗΠΑ που αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972 αρνούνται, μέχρι σήμερα, να παραλάβουν. Η διοργάνωση του Μονάχου δεν πληγώθηκε μόνον από την αιματηρή τρομοκρατική επίθεση του «Μαύρου Σεπτέμβρη», που είχε προηγηθεί, αναφέρει η Washington Post, αλλά και από έναν τελικό – παρωδία στο ολυμπιακό τουρνουά καλαθοσφαίρισης. Μια ψυχροπολεμική αναμέτρηση Αμερικανών και Σοβιετικών, την οποία 50 χρόνια μετά κανείς από τους πρωταγωνιστές της δεν μπορεί να ξεχάσει.

Το μεγάλο ματς άρχισε ένα τέταρτο πριν από τα μεσάνυχτα της 9ης Σεπτεμβρίου 1972 (ώρα Δυτικής Γερμανίας), προκειμένου να μεταδοθεί στις ΗΠΑ στην prime-time τηλεοπτική ζώνη. Οι Αμερικανοί ήταν πολύ περήφανοι για την Team USA, η οποία είχε κατακτήσει όλα τα χρυσά μετάλλια από τότε που το μπάσκετ έγινε ολυμπιακό σπορ (1936), με 63 διαδοχικές νίκες. Οι παίκτες της, νεαροί ερασιτέχνες (κολεγιόπαιδα στη συντριπτική τους πλειονότητα), θα αντιμετώπιζαν την πολύ πιο έμπειρη ομάδα της Σοβιετικής Ενωσης, της οποίας η βασική «πεντάδα» είχε παίξει -συνολικά- 739 διεθνείς αγώνες, έναντι μόλις 7 της αμερικανικής. Επιπλέον, οι Αμερικανοί ήταν άμαθοι στο μπάσκετ της FIBA. Αλλά είχαν ταλέντο.

Το φινάλε της αγωνίας

Τρία δευτερόλεπτα απέμεναν για να τελειώσει το παιχνίδι, με την ΕΣΣΔ έναν πόντο μπροστά (49-48) και τις ΗΠΑ να έχουν κερδίσει δυο ελεύθερες βολές. Τρία δευτερόλεπτα, που έμελλε να διαρκέσουν… μισόν αιώνα. Ο Νταγκ Κόλινς ευστόχησε στην πρώτη: 49-49. Καθώς εκτελούσε τη δεύτερη, εύστοχη κι αυτή, ακούστηκε η κόρνα της γραμματείας. Ο
πρώτος διαιτητής της αναμέτρησης, Ρενάτο Ριγκέτο, κατευθύνθηκε προς τη γραμματεία για να μάθει για ποιο λόγο ήχησε η κόρνα, ενώ οι Σοβιετικοί είχαν κάνει την επαναφορά και το παιχνίδι συνεχιζόταν. Ενας από τους βοηθούς προπονητή της ΕΣΣΔ είχε εισβάλει στον αγωνιστικό χώρο και φώναζε στους διαιτητές πως η ομάδα του είχε ζητήσει τάιμ-άουτ. Το ματς διακόπηκε ένα δευτερόλεπτο πριν από τη λήξη του.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς, το τάιμ-άουτ επιτρεπόταν να ζητηθεί, είτε πριν από την εκτέλεση των δυο βολών, είτε μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης. Οι ομάδες πατούσαν ένα κουμπί, και μια φωτεινή ένδειξη ειδοποιούσε τη γραμματεία. Η κόρνα ήχησε, επειδή αυτό το σύστημα κόλλησε. Ακολούθησε χάος. Οι Σοβιετικοί ισχυρίζονταν πως είχαν πατήσει το κουμπί εγκαίρως. Οι Αμερικανοί το αμφισβήτησαν. Στο μεταξύ, ο διαιτητής Ριγκέτο δυσκολευόταν να συνεννοηθεί με τους ανθρώπους της γραμματείας, που μιλούσαν μόνο Γερμανικά. Επειτα από διαβουλεύσεις, στις οποίες ενεπλάκη και ο (τότε) Γενικός Γραμματέας της FIBA, Ουίλιαμ Τζόουνς, που βρισκόταν στο γήπεδο ως θεατής, αποφάσισε να μην παραχωρήσει τάιμ-άουτ στους Σοβιετικούς (στη διάρκεια της διακοπής είχαν την ευκαιρία να «τα πουν» με την άνεσή τους), να μην τιμωρήσει με τεχνική ποινή τον βοηθό που μπήκε στο τερέν, να κατακυρώσει τη δεύτερη βολή του Κόλινς, και να παιχθούν από την αρχή τα 3’’. Με το σκορ στο 49-50 υπέρ των ΗΠΑ.

Το παιχνίδι κύλησε ξανά, με τους διαιτητές να μην έχουν πάρει χαμπάρι ότι ο σοβιετικός κόουτς είχε αλλάξει έναν παίκτη του, κάτι που δεν επιτρεπόταν. Δεν είχαν αντιληφθεί, επίσης, ότι ο πίνακας έγραφε πως απέμεναν… 50 δευτερόλεπτα. Οταν η κόρνα ήχησε πάλι, οι Αμερικανοί ξέσπασαν σε πανηγυρισμούς. Πίστεψαν πως είχε σημάνει τη λήξη του ματς. Αλλά ήταν ένα σινιάλο της γραμματείας για να σταματήσει τη δράση μέχρι να διορθώσει το χρονόμετρο.

Οι διαιτητές διέταξαν να παιχθούν τα τρία δευτερόλεπτα από την αρχή, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των Αμερικανών. Στη νέα επαναφορά που επιχειρεί ο Εντέσκο, ο ΜακΜίλεν στέκεται μακριά από τον σοβιετικό παίκτη και δεν τον μαρκάρει σωστά. Οπως εξήγησε αργότερα, είχε δει τον δεύτερο διαιτητή, που ήταν Ρουμάνος και δεν μιλούσε Αγγλικά, να δείχνει να πόδια του. Σαν να του υποδεικνύει να μείνει μακριά από την τελική γραμμή, ενώ εκείνος, απλώς, τον προειδοποιούσε να μην την υπερβεί. Χωρίς κανείς να τον εμποδίζει, ο Εντέσκο πραγματοποιεί μια υπέροχη πάσα στον Μπέλοφ, στην άλλη άκρη του παρκέ, κι εκείνος σκοράρει στο καλάθι των Αμερικανών για να διαμορφώσει το τελικό σκορ: 51-50 υπέρ της ΕΣΣΔ. Ηταν η πρώτη ήττα των ΗΠΑ σε ολυμπιακό τουρνουά μπάσκετ.

Οι Αμερικανοί υπέβαλαν ένσταση, η οποία απορρίφθηκε από την αρμόδια επιτροπή με ψήφους 3-2. Τα τρία μέλη που ψήφισαν κατά, όπως υπογραμμίζει η αμερικανική εφημερίδα, προέρχονταν από τρεις κομμουνιστικές χώρες: την Ουγγαρία, την Πολωνία και την Κούβα. Αλλά, όπως ισχυρίζεται ο Τομ ΜακΜίλεν, φόργουορντ της USA Team του 1972, ο οποίος στη συνέχεια αγωνίστηκε για 11 σεζόν στο ΝΒΑ πριν εκλεγεί γερουσιαστής στην πολιτεία του Μέριλαντ, ο «εγκέφαλος» πίσω από όλα όσα συνέβησαν τότε ήταν ο ίδιος ο πανίσχυρος βρετανός ηγέτης της FIBA. Επειδή -λέει- είχε κουραστεί να βλέπει τους Αμερικανούς να μονοπωλούν τα χρυσά μετάλλια στα ολυμπιακά τουρνουά μπάσκετ. Το 2012 το Bloomberg είχε αναφέρει πως ο Τζόουνς ήταν οπαδός του κομμουνισμού και διατηρούσε φιλικές σχέσεις με σοβιετικούς αξιωματούχους, που τον επισκέπτονταν συχνά στο γραφείο του στο Μόναχο και του πρόσφεραν ακριβά δώρα.

«Οχι» μέχρι και… μετά θάνατον

Οι ηττημένοι του τελικού «των τριών δευτερολέπτων» αρνήθηκαν να παραλάβουν τα αργυρά τους μετάλλια. Κάποιοι είχαν αντίθετη γνώμη, όμως στο reunion εκείνης της ομάδας 40 χρόνια μετά, το 2012, αποφάσισαν οριστικά να μην τα αποδεχθούν. Ενας από τους παίκτες, ο Κένεθ Ντέιβις, δέσμευσε σχετικώς και τους κληρονόμους του, αναφέροντας στη διαθήκη του: «Ζητώ από τη σύζυγό μου, Ρίτα, τα παιδιά μου, Τζιλ και Μπράιαν, και τους απογόνους τους, μετά τον θάνατό μου να μην αποδεχθούν, ποτέ, ένα αργυρό μετάλλιο από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972 στο Μόναχο της Δυτικής Γερμανίας».

Πριν από μερικούς μήνες ο ΜακΜίλεν πρότεινε στη ΔΟΕ, τα μετάλλια να παραδοθούν σε συγκεκριμένο δικηγορικό γραφείο στις ΗΠΑ, προκειμένου να παραχωρηθούν σε κάποιο μουσείο, ή στο Hall of Fame του μπάσκετ, στο Σπρίνγκφιλντ  της Μασαχουσέτης, όμως η απάντηση ήταν αρνητική. «Θα παραμείνουν στη Λοζάνη για άλλα χίλια χρόνια», τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξή του μετά την απόρριψη της ιδέας του.

Το 1988 η ΕΣΣΔ νίκησε ξανά τις ΗΠΑ, αυτή τη φορά στον ημιτελικό του ολυμπιακού τουρνουά. Ενα χρόνο αργότερα η FIBA επέτρεψε τη συμμετοχή και των επαγγελματιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Και το 1992, στη Βαρκελώνη, εμφανίστηκε η πρώτη «Dream Team». Με τον Μάικλ Τζόρνταν, τον Μάτζικ Τζόνσον και τον Λάρι Μπερντ να μαγεύουν το παγκόσμιο μπασκετικό κοινό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News