«Αυτό που έλεγα είναι ότι κοστίζει πολύ να είσαι αυθεντική κυρία μου, και σε αυτό το πράγμα δεν πρέπει να είναι καμιά τσιγκούνα, γιατί κάποια είναι πιο αυθεντική όσο περισσότερο μοιάζει στην ιδέα που έχει ονειρευτεί για τον εαυτό της». Με αυτά τα λόγια επέλεξε ο Πέδρο Αλμοδόβαρ να ολοκληρώσει, στο εξαιρετικό «Ολα για τη Μητέρα Μου», τον περίφημο μονόλογο της τρανσέξουαλ «Αγράδο», η οποία εξηγούσε πώς οι πολλές αισθητικές παρεμβάσεις στις οποίες υποβλήθηκε συνέβαλαν στο να καταστεί η πιο «αληθινή» εκδοχή του εαυτού της.

Αυτό, ωστόσο, ίσχυε το 1999, γράφει η Ιρένε Σοάβε της Corriere della Sera, γιατί σήμερα, έπειτα από περισσότερα από είκοσι χρόνια και εκατομμύρια αναρτήσεις στο Instagram με διπλά και τριπλά φίλτρα, φαίνεται πως ο κανόνας έχει αρχίσει να αντιστρέφεται.

Για να είναι αυθεντικός κάποιος σήμερα πρέπει να είναι παντελώς απείραχτος, εξηγεί η ιταλίδα δημοσιογράφος, αναφέροντας πως ούτε καν οι μαύροι κύκλοι στα μάτια δεν πρέπει να ρετουσάρονται στις φωτογραφίες με το φίλτρο Clarendon που χρησιμοποιείται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στο Instagram. Τουλάχιστον αυτή είναι η άποψη του Αλεξί Μπαρεγιά, του γάλλου συνιδρυτή του μέσου κοινωνικής δικτύωσης BeReal, η εφαρμογή του οποίου είναι εδώ και εβδομάδες η πιο δημοφιλής στις ΗΠΑ, με 29 εκατομμύρια downloads μόλις πριν από δέκα ημέρες ενώ ταχύτατα αυξάνονται οι χρήστες και στην Ευρώπη.

«Επειτα από χρόνια ψεμάτων στα μέσα κοινωνικά δικτύωσης», επισήμανε ο γάλλος επιχειρηματίας το 2020, παρουσιάζοντας το δημιούργημά του, «αποφάσισα να λανσάρω το δικό μου. Δεν υπάρχουν like, ούτε φίλτρα, παρά μόνο οι φίλοι σου, όντας απόλυτα αυθεντικοί».

Με πνεύμα ξεκάθαρα αντι-instagram-ικό και αντι-ΤikTok-ικό, αναφέρει χαρακτηριστικά η Ιρένε Σοάβε, το BeReal επιτρέπει στους χρήστες να βγάζουν και να αναρτούν μόνον μία φωτογραφία την ημέρα, όχι, όμως, όποτε το επιθυμούν οι ίδιοι αλλά μόνον όταν το ζητάει η εφαρμογή. Επιπρόσθετα, οι φωτογραφίες που αναρτώνται στο BeReal συνήθως δεν είναι ιδιαίτερα κολακευτικές, καθώς μέσω της εφαρμογής η εμπρόσθια κάμερα του τηλεφώνου καδράρει το πρόσωπο του χρήστη ενώ η οπίσθια τον περιβάλλοντα χώρο, (την εν λόγω λειτουργία έσπευσε να αντιγράψει το Instagram, ονομάζοντάς την «dual»).

Η εφαρμογή φίλτρων στο BeReal δεν είναι ανέφικτη, ωστόσο οι χρήστες έχουν στη διάθεσή τους μόλις δύο λεπτά για να ρετουσάρουν τις φωτογραφίες τους. Οπότε στο BeReal οι ζωές των άλλων δεν είναι αναγκαστικά πιο συναρπαστικές και θελκτικές από τις δικές μας ζωές, ούτε οι άλλοι είναι υποχρεωτικά πιο όμορφοι και περιποιημένοι από εμάς ενώ η απουσία των likes καθιστά την όλη εμπειρία ακόμη πιο αντικειμενική.

«Είμαστε, έτσι, περισσότερο ο εαυτός μας;», διερωτάται η δημοσιογράφος της Corriere, σημειώνοντας πως ο δημόσιος διάλογος όσον αφορά το εάν η «πραγματική φύση» κάποιου εκφράζεται καλύτερα μέσω του απόλυτου αυθορμητισμού ή της ανάδειξης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που τραβούν την προσοχή, έχει ήδη αρχίσει.

Ωστόσο φαίνεται πως το BeReal επιδρά ανακουφιστικά. Ειδικά μεταξύ των ανθρώπων ηλικίας κάτω των 25 ετών που στα κοινωνικά δίκτυα κινούνται από την εφηβεία με αποτέλεσμα να εκτίθενται σε άγχη και αγωνίες (που δημιουργούν διάφορα συμπλέγματα και φοβίες) που οι γονείς τους δεν βίωσαν και πηγάζουν από την (εικονική) τέλεια ομορφιά ή την ακατανόητα υψηλή δημοτικότητα συνομηλίκων τους, οι αναρτήσεις των οποίων συγκεντρώνουν πάμπολλα likes.

Το 2020, το 75% των πλαστικών χειρουργών στις Ηνωμένες Πολιτείες κλήθηκε να προβεί σε αισθητικές επεμβάσεις για καλύτερες selfies ενώ το ότι η χρήση των social media σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης επισημαίνει εδώ και καιρό από τους ψυχολόγους, υπενθυμίζει η Σοάβε.

Ομως μια παρόμοια τάση παρατηρείται επίσης μεταξύ χρηστών του Instagram και του TikTok με ολοένα περισσότερους να προβαίνουν σε αναρτήσεις μέσω ιδιωτικών λογαριασμών, να δημιουργούν «λίστες» στενών φίλων, να προωθούν σχετικά hastags όπως το δημοφιλές #uglyaesthetic (άσχημη αισθητική).

Σε αυτό το πλαίσιο το BeReal πρωτοπορεί ενώ ο βασικός κανόνας λειτουργίας του καθιστά υποχρεωτική την εμπλοκή όλων των χρηστών. Σε αντίθεση, οπότε, με τους ηδονοβλεψίες του Instagram που περιφέρονται με τις ώρες στα προφίλ και τις ζωές των άλλων, δίχως να αποκαλύπτουν τίποτα για τις δικές τους ζωές, στο BeReal όποιος δεν προβαίνει σε αναρτήσεις, δεν μπορεί να δει τις αναρτήσεις των άλλων.

Κατά τα άλλα το BeReal δεν διαφέρει τόσο πολύ από τα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που κυριαρχούν στον ψηφιακό κόσμο.  Με το που εγγράφεται κάποιος, η εφαρμογή αποκτά αυτομάτως πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα, στις επαφές, στην κάμερα και στο μικρόφωνο του κινητού ή του τάμπλετ του ενώ εάν δεν απενεργοποιηθούν διάφορες επιλογές απορρήτου, κοινοποιείται επακριβώς και η γεωγραφική θέση των αναρτήσεων.